Makedonya işi yokuşa sürüyor

Balkanlar’ın tam kalbinde yer alan ve her milletten de bir parçayı bünyesinde barındıran Makedonya 2005 yılından beri AB üyesi olmak için çabalıyor. Makedonya, topraklarında doğmuş, büyümüş ve çeşitli nedenlerle Türkiye’ye göç etmiş olan kişilere vatandaşlık verirken zorluk çıkarma yoluna gidiyor. Öncelikle Makedonya’da doğmuş sonrasında Türkiye’ye göç etmiş kişi kendisi adına vatandaşlık başvurusunda bulunuyor .

Bu başvuru sonrasında vatandaşlık hakkı kazanan kişinin çocukları da vatandaşlık başvurusunda bulunabilmektedir. Ancak 2012 yılına kadar başvuruları bu şekilde alan Üsküp yönetimi daha sonra soya dayalı vatandaşlık kanununda değişikliğe giderek “Anavatana göç edilmiş ise” diye bir ibare ekledi. Bu sayede Türk göçmenlerin vatandaşlık almalarının önü kesildi. Anavatan olarak Türkiye’ye göç edenler bu haktan mahrum kalıyor, başka ülkeye gidenlerin ise vatandaşlık şansı bulunuyor.

Makedon nüfus sicil kayıtları 2. Dünya Savaşı öncesinde yok. Sırplar bu tarihten önceki tüm arşivi götürmüş. Yugoslavya pasaportuyla göç etmiş bir kişi Makedon vatandaşlığından çıkmadığını öne sürüyor ve vatandaşlık talep ediyor. Ama bir şey elde edemiyor.

Nasıl başvurulur?

Sadece anne ve babası Makedonya’da dünyaya gelenler vatandaşlık talebinde bulunabiliyor. Her iki ülkeden alınmış belgelerle Türkiye’deki temsilcilikler veya Makedonya makamlarına başvuru yapmak gerekiyor. Başvuruya bir ay ile altı ay arasında olumlu veya olumsuz cevap geliyor. Onay süreci sonunda Makedonya Vatandaşlığı belgeleri (pasaport, kimlik kartı vb.) Makedonya Cumhuriyeti’nden şahsen alınıyor. Vekâletle başka birinin bu belgeleri alması mümkün değil. Vatandaşlık belgelerinin temini de bir buçuk yılı bulabiliyor. Kişi vatandaşlık hakkına kavuştuktan sonra eşi ve çocukları da için de vatandaşlık talebinde bulunabiliyor. Ancak vefat eden bir Makedonya doğumlu kişinin torunları vatandaşlık başvurusu yapamıyor.

HER BELGE MAKBUL!

Kosova, Karadağ, Makedonya ve Yunanistan’a komşu olan Arnavutluk 3 kuşağa kadar vatandaşlık veriyor. Kökene dayalı vatandaşlığın ispatı gerekiyor. Sicil kayıtlarında 1976 yılından sonraki belgeler mevcut. Diğer arşivler Osmanlıca olduğu gibi kayıtlara geçmiş. Belgeler arasında kopukluk var. Bodrumlarda saklanan bu Osmanlıca belgelerin büyük bir kısmı bozulmuş. Arnavutluk makamları o yüzden başvuru yapanların ellerindeki Osmanlıca evrakları da belge olarak kabul ediyor. Aslında Arnavutluk hükümeti 2013 yılına kadar komşu ülkelerdeki Arnavut kökenlilere de vatandaşlık veriliyordu. Ancak 100 yılı aşkın bir süredir büyük Arnavutluk hayali kuran Tiran yönetimi, Arnavutluk toprakları dışında doğan Arnavutların komşu ülkelerden vatandaşlık almalarının siyasi olarak avantaj sağlayacağı gerekçesiyle bu politikasından vazgeçti.

2.8 milyon nüfusa sahip olan Arnavutluk’un yaklaşık olarak 13 milyon diasporaya sahip. Buna Kosova’da yaşayan 1.6 milyon ve Makedonya’da yaşayan 510 bin Arnavut kökenli dahil değil. Sadece Türkiye’de 500 bin ila 5 milyon kişinin Arnavut kökenli olduğu sanılıyor.

Nasıl başvurulur?

Arnavutluk vatandaşlığına başvuru yapmak için kayıt bulmak gerekmiyor. Buradan göç etmiş kişilerin ellerindeki Osmanlıca belge de kabul ediliyor. Vatandaşlık için ilk olarak eldeki belgeyle Arnavut makamlarında mahkeme açmak gerekiyor. Dava süreci bu işlemlerde çok fazla sorun yaşanmadığı için sırasına göre 3-6 ayda sonuç alınıyor. Dava kazanıldıktan sonra da 6 ay ila 1.5 yıl içinde pasaport alıyor.

Yaş sınırı var

Bosna Hersek, soya dayalı vatandaşlığın siyasi olarak yön verildiği ülkelerden birisi. 1992-1994 yılları arasında süren Bosna Savaşı’nda 110 bin kişi hayatını kaybetti ve 2 milyon kişi da evlerini terk etmek zorunda kaldı. Yani bu topraklardaki en büyük topluluk olan Sırplar, Boşnak ve Hırvatları bu topraklardan atmak istedi. Ancak imzalanan Dayton Anlaşması ile Boşnak ve Hırvatlar azınlık olarak doğdukları topraklara dönebildi. Hâli hazırda nüfusun yüzde 50’si Boşnak, yüzde 30 kadarı Sırp, yüzde 15’i de Hırvatlardan oluşuyor. Ancak ülkedeki siyasi gücün 49’u Sırpların kontrolünde. Yüzde 51’lik kesime sahip Boşnak ve Hırvatlar ise çoğunluğu sağlayıp kontrolü eline alamadığı için Sırpların güdümündeki hükümet de Dayton Anlaşması’na dayanarak sadece anne veya babası Bosna Hersek toprakları içinde doğmuş olan kişilere 21 yaşına kadar vatandaşlık veriliyor. İkinci kuşaklar ise bu haktan yararlanamıyor.

Nasıl başvurulur?

Anne veya babası Bosna Hersek topraklarında doğan ve 21 yaşını aşmamış kişi doğum evraklarıyla Türkiye’deki Bosna Hersek temsilciliklerine veya direkt olarak Bosna Hersek İçişleri Bakanlığı’na başvuruyor. Onay süreci 2-3 ayı buluyor. Vatandaşlık olmaya hak kazanan kiyi en en erken 1 ay içinde de pasaport ve kimlik alabiliyor.

Kafkas kökenlilere Rus vatandaşlığı

Balkanlar’dan sonra en büyük göç dalgası Kafkaslar’da yaşanıyor. Bu bölgeden göç edenlerin sayısı 5 milyon civarında olduğu söyleniyor. Halen Türkiye’de 3 ila 7 milyon arasında Kafkas kökenli yaşadığı belirtiyor. Kafkaslar’da soylara bakıldığında, Adigeler, Abazalar, Çeçenler, Osetler ya da Asentiler, Türki Karaçaylar, Balkarlar İnguşlar ve çeşitli Dağıstan halkları yaşıyor.

400 yıllık kayıt

Kafkaslar’da Rusya’nın 2008 yılındaki müdahalesinde bağımsız olarak Abhazya ve Güney Osetya Cumhuriyeti kurulmuştu. Diğerleri ise Rusya Federasyonu’na bağlı federe devlet olan Karaçay Çerkes Cumhuriyeti, Kabartay Balkar Cumhuriyeti, Çeçenistan, İnguşetya, Kuzey Osetya, ve Dağıstan’da yaşıyor. Türkiye’deki Kafkas kökenlilerin tamamı hangi süleleden olduklarını biliyor. Kafkas kökenliler dedelerinin doğduğu topraklardan vatandaşlık hakkı elde ettikleri takdirde Rusya vatandaşı oluyor.Federe cumhuriyetlerde 400 hatta daha öncesine dayanan arşivler var. Çifte vatandaşlıkta sıkıntılar olsa da bu federe cumhuriyetlerden dördüncü kuşak torunlara dahi (dedeleri 1800’lü yıllarda göç etmiş olan) vatandaşlık veriliyor.

Nasıl başvurulur?

Kafkas kökenliler doğum belgesiyle bağlı bulundukları federe cumhuriyetin başkentindeki makamlara başvuru yapıyor. Ama bu başvuru merkezi olarak Rusya Federasyonu’na yapılıyor. Başvuruyu yapan kişinin oradaki arşivlerde kaydı bulunduktan sonra sıkı prosedür devreye giriyor. Rusya Federasyonu vatandaşlığa alacağı her kişinin Rusça bilesini zorunlu kılıyor. Ayrıca her 6 ayda bir de ülkeye giriş çıkış yapma zorunluluğu bulunuyor. Vatandaşlığa kabul edilme prosedürü 5 yıllık süreç. Bu süreç sorunsuz tamamlanırsa kişi kimlik ve pasaport almaya hak kazanıyor.

Abhazya’da 4 kuşağa kadar vatandaşlık

Rusya’nın 2008 yılında Gürcistan’a yönelik askeri müdahalesinin ardından bağımsız bir cumhuriyet olarak kurulan Abhazya, Rusya, Nikaragua, Venezuela, Nauru, Vanuatu ve Tualu Cumhuriyetleri tarafından tanınmaktadır. Kafkaslar’dan göçen 5 milyon kişinin 1.2 milyonunun Abaza olduğu söyleniyor. 1864’te zorunlu göç yaşanıyor. Hatta onun öncesinde de gelenler var. Vatandaşlık 4 kuşağa kadar alınabiliyor.

Nasıl başvurulur?

Türkiye’den alınan doğum belgesiyle başvuruda bulunmak gerekiyor. Abhaz makamlarına başvurulduktan sonra oradaki kayıtlar bulunuyor. Bonra Abhaz makamları Türkiye’deki Abhaz dernekleri federasyonuna soruluyor ve tespit edilerek onay veriliyor. 10 günde onay alınabiliyor. Onay sürecinden sonra da kimlik ve pasaport veriliyor. Ancak bu pasaportların çok fazla bir geçerliliği bulunmuyor. Güney Osetya Cumhuriyeti’nde de aynı prosedür izleniyor.