Ladino’ya hayat veriyor

İkincisi dün Zorlu PSM’de başlayan MIX Festival, hem yerli hem de dünyanın dört bir yanından yabancı sanatçıların sahne aldığı geniş bir müzik spektrumuna sahip. Selda Bağcan ve Boom Pam’dan Malili afro-blues topluluğu Ali Farka Touré Band’e, Fransız funk-caz grubu Electro Deluxe’e farklı renklerden müzisyenlere ev sahipliği yapan festivalin ilginç konuklarından biri, bugün 21.00’de sahne alacak Mor Karbasi. Kudüs doğumlu Karbasi, Sefarad Yahudileri’nin İbranice ve İspanyolcayı birleştiren Ladino dili ve müziğinin günümüzde Yasmin Levy ile birlikte en önemli temsilcilerinden. Ladino dilinde şarkılar da yazan ve bu dilin kaybolmaması için gayret gösteren sanatçıyla konser öncesi konuşma fırsatı bulduk.

Birçok sanatçıyla beraber Ladino’ya dair ilgiyi canlandırmaya çalışıyorsunuz. Çabalarınız şu ana kadar ne kadar başarılı oldu?

Evet, hem Ladino’da hem de artık pek konuşulmayan başka lehçelerde, dünya çapında geniş kitlelere şarkı söylüyorum. Şarkı söylediğimde dinleyenlerin dili konuşmasalar da ne söylediğimi anladıklarını hissediyorum. İletmeye çalıştığım duyguların evrensel bir tarafı var ve bence bu doğru şekilde algılanıyor.

Sefarad kültürüne dair yaşadığınız en ilginç olay nedir?

ABD’de bir konser sonrasında duygulandıran bir olay yaşadım. Konserde ağlayan bazı kişiler vardı, sonrasında gelip bana teşekkür ettiler ve zorla Hıristiyan yapılan ama Museviliklerini risklerine rağmen gizli gizli yaşamaya devam eden Kripto Yahudiler olduklarını açıkladılar. Ama nesiller içinde Yahudi hafızasını kaybetmişlerdi ve niye yaptıklarını hatırlamadıkları hâlde Şabat’ta mum yakmak gibi âdetlere devam ediyorlardı. “Şimdi bunu niye yaptığımızı ve bunun ne kadar değerli olduğunu biliyoruz” dediler.

Ladino dilinde yeni parçalar yazmak ne kadar zor?

Bir yandan geleneksel şarkıları alıp canlandırıyor, daha güncel ve ulaşılabilir hâle getiriyorum bir yandan da kendi neslimde bir kadın olarak parçalarımı ve hikâyelerimi yazıyorum. Yaratım süreci şöyle işliyor: Önce tutku, sonra sözler, son olarak da ezgi kafamda oluşuyor. Sözleri basit bir şekilde İspanyolcaya çeviriyorum, sonra da Ladino dilinin kraliçesi Matilda Cohen Sarano çeviriyi Ladino’ya uyarlıyor. Bazen ben, bazen de annem Shoshana Karbasi sözleri yazıyoruz.

‘Türkiye insanı açık fikirli ve meraklı’

Müziğinizin Türkiye seyircisi tarafından farklı bir şekilde algılandığını düşünüyor musunuz? Zira Sefarad kültürü ülkenin tarihinde özellikle Batı bölgelerinde önemli...

Bence bu daha çok Türkiye insanının açık fikirli ve iyi bir müzik zevkine sahip olmasıyla ilgili. Meraklı olmalarını çok seviyorum. Söylediğim şarkılar bugün de bizim için önemli konularla ilgili. Üzüntüye, sevince, sevgiye, ölüme, ilhama ve özleme dair şarkılar söylüyorum. Bu şarkıların bazıları yıllar içinde söylenmiş ama bir kısmı da benim kendi yazdığım parçalar.