Kuru incirin tadı kaçıyor

ALEYNA SEVİM/İSTANBUL- Ramazan Bayramı’nda Türkiye’den Fransa’ya ihraç edilen kuru incirlerle ilgili Avrupa Birliği Gıda Alarm Sistemi’ne bildirim düştü. Bildirimlerde, kuru incirlerde limiti 10-15 kat aşan oranda insan sağlığını tehlikeye atan ve kansere neden olan aflatoksin (kanserojen madde) saptandığı belirtildi. Bildirimler Fransa’daki sınır kontrollerinden sonra sisteme düştü. 11 Nisan günü 6 farklı parti kuru incirin, aflatoksin içeriğinden dolayı sınırdan reddedildiği bildirilirken, yılbaşından bu yana toplam 35 farklı partide benzer durumun yaşandığı belirtildi. Kuru incir ve kuru üzümde ihracatı zora sokan aflatoksin ve okrotoskin oluşumuna yönelik ihracatçı birlikleri önlemler almaya çalışıyor. İhraç edilen incire yönelik yapılan analizde, en fazla 10 mcg/kg-ppb olması gereken toplam aflatoksinin ürünlerde 104 mcg/kg-ppb ve 112 mcg/kg-ppb düzeyinde olduğu saptandı. Bir başka incir örneğinde ise aflatoxins B1 için sınır değer 6,0 µg/kg iken, 92µg değer ölçülmüş.

Bir çeşit mantar

Bir çeşit mantar olan Okratoksin A, aflatoksinle insan sağlığı için tehlikeli toksinler arasında. Bu 2 madde, genotoksik etkileri sebebiyle çeşitli kanserlere ve DNA ile böbrek hasarına neden olurken diyet yoluyla da bu zehirlere maruz kalınıyor. AB Gıda Alarm Sistemi’nde yapılan denetim sonrası sağlıksız olduğu için iade veya imha edilen ürünlere ait bilgiler veriyor. 

‘UV ışığıyla ayıklıyoruz’

Ege Kuru Meyve ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ali Işık, Milliyet’in sorularını yanıtladı. Türkiye’nin dünya kuru incir üretiminin ve ihracatının yüzde 58’ini karşıladığını belirten Işık, şu bilgileri verdi: “Tamamen doğa koşullarından dolayı oluşan aflatoksinin kapalı olarak ihraç edilen kuru incirden ayıklanması için özel karanlık odalarda UV lambalar altında, lazer ayıklama makinelerinden fiziki kontrolden geçiriyoruz, laboratuvarlarda analiz ediyoruz. Uygun olan partileri ihraç ediyoruz. Geri gelen 30-40 parti kuru incir toplam ihracatımızda 10 binde 1. 30-40 parti aflatoksinli diye geri gelen kuru incirleri, Tarım ve Orman Bakanlığı kontrolünde, antrepolarda tekrar UV lambalı ve lazer makineli tesislerde keserek, işleyerek aflatoksinli incirleri ayıklayarak yurt dışına ezme incir olarak ihraç ediyoruz. ‘Aflatoksinli İncirlerin İmha Projesi’ni 25 yıldır sürdürüyoruz. Her yıl ortalama 500 ton ile 600 ton arasında aflatoksinli kuru inciri birlik olarak üyelerimizden topluyoruz ve biyogaz tesislerinde enerjiye dönüşmesine aracılık ediyoruz.”

‘Karaciğeri  etkiliyor’

*Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Ayhan Filazi, her ay gıdada bu tarz geri dönüşlerin gerçekleştiği bilgisini vererek, şunları dedi: “İncirde gerçekleşen bu geri dönüşün sebebi olarak incir nem oranı yüksek bir ürün ve bunun yanı sıra depolama şartları da uygun değilse bu durumlar yaşanabiliyor. Dünyada her ay tarım ürünlerinin yüzde 25’i aflatoksin kirlenmesiyle karşı karşıya geliyor. Okratoksin oluşumu da ortaya çıkıyor. Havadan gelen mantarların toksinleri ürüne yerleşip bu kanserojen maddeleri ortaya çıkarıyor. Aflatoksin daha çok karaciğerleri etkilerken okratoksin daha çok böbrekleri etkiliyor.”

Kontrol sonrası imha

Tarım ve Orman Bakanlığı yetkililerinden edindiğimiz bilgilere göre, genel olarak AB ve Türkiye’de Maksimum Bulaşan seviyesinin aflotoksin için 10 ppb olduğuna dikkat çekilerek şunlar kaydedildi: “İncir, Antep fıstığı ve bir dönem fındıkta aflatoksin nedeniyle bildirim alınabilmekte. Bu durumlarda her zaman iade gerçekleşmese de karşı ülke tarafından ürünler iade edilirse, ülkeye girişte yeniden kontrole tabi tutuluyor. Yeniden kontrol sonrasında olumsuzluk varsa, ürün                                          imha ediliyor.”

Dört ülkeden sınır reddi

Türkiye’den kuru incirde aflatoksin ve okratoksin A için sınır reddi bildirimlerine göre aralarında Bulgaristan, Finlandiya, İtalya ve Fransa ülkelerinde ocak ayından bu yana 35 ret bildirim olduğu kayıtlara geçti. İşte bunların arasındaki bazı değerler:

*2 Ocak’ta Türkiye’den Fransa’ya gönderilen incir değerinin 10,0 µg/kg- ppb olması gerekirken tespit edilen değerin 15.4±2.5 µg/kg - ppb olduğu bildirildi.

*1 Şubat’ta Türkiye’den Bulgaristan’a gönderilen incirlerin değerinin 6,0 µg/kg- ppb olması gerekirken 9,3+/-2,8 µg/kg-ppb tespit edilmesinin sınır reddine sebep olduğu ifade edilmiş.

*5 Şubat’ta Türkiye’den Fransa’ya gönderilen incir değerinin 10,0 µg/kg-ppb olması gerekirken tespit edilen değerin 68±16 µg/kg-ppb çıktığı tespit edildi.

*8 Mart’ta Finlandiya’ya gönderilen kuru incirlerde aflatoksin B1 ve toplam aflatoksin değerinin 10,0 µg/kg ppb olması gerekirken 24,8 µg/kg-ppb çıkması sebebiyle incirlerin sınır reddine sebep olduğu kaynaklara yansımış.

*3 Nisan’da İtalya’ya gönderilen incirlerde maksimum 2 µg/kg-ppb Okratoksin A değerinin 24,9 ± 2,5 µg/kg - ppb çıkması sınır reddine sebebiyet verdi.

ABD’ye ihracat rekoru

İhracat verilerine göre, Türkiye 2022/23 sezonunda 73.388 ton kuru incir ihraç ederek tarihi rekor kırdı. İhracatçılar 109 ülkeye kuru incir ihraç ederek Türkiye’ye 260 milyon dolar döviz kazandırdı. En çok ihracat 43.1 milyon dolarla ABD’ye gerçekleştirilirken Fransa 30 milyon dolarla ikinci, Almanya 29 milyon dolarla üçüncü sırada yer aldı. Öte yandan İhracat artışında dikkat çekici ülke 10 milyon dolar yani yüzde 136 oranla Çin oldu.