‘Kurtardığımız her bina zafer’

MERT İNAN İstanbul - İstanbul’da olası Marmara depreminden etkilenecek ilçelerin başında Zeytinburnu geliyor. İlçe genelindeki yapı stoğunun yüzde 78’i, 1999 öncesi inşa edilen binalardan oluşuyor. Bu nedenle henüz 17 Ağustos 1999 deprem felaketinden hemen sonra dönemin belediye yönetimi, İBB’ye başvurarak gönüllü pilot bölge olmayı talep etmiş ancak bu talep kamuoyunda Zeytinburnu’nun megakentteki en riskli bölge olduğu algısına neden olmuştu. 2000 yılından sonra ilçe genelinde kentsel dönüşüm çalışmaları başlatılsa da istenilen ivme dört yıl önce göreve gelen Zeytinburnu Belediye Başkanı Ömer Arısoy döneminde yakalanmaya başlandı. Zeytinburnu’nda deprem risklerini azaltmak için başlatılan dönüşüm projelerindeki son durumu Milliyet’e anlatan Arısoy, “En büyük ve nihai hedefimiz en geç 20 yıllık süreçte Zeytinburnu’ndaki tüm konutları depreme dayanıklı duruma getirmek” dedi.

İlçede 1999’dan önce yapılan yapı stoğunun oranı nedir?

Maalesef yüzde 78 gibi yüksek bir rakamdayız. Bu gerçekten hareketle imar planı notlarımız ile birçok fırsat sunuyoruz. Parseller büyüdükçe, bizim yetkimizde olmak kaydıyla 15 kata kadar imar izni verebiliyoruz. İlçemizdeki kat sınırlaması kalkıyor. 15 katlı bir bina 47-48 metre dikey mimariye denk geliyor. 15 kat silüet açısından tehdit oluşturmuyor.

Kentsel dönüşüm çalışmalarında istenilen ivme yakalandı mı?

2019’da göreve başladıktan bir ay sonra Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü’nü kurarak işe başladık. En büyük hedefimizin ve önümüzdeki 20 yıllık süreçteki en önemli meselesinin yapı stoğunun depreme dayanıklı duruma getirilmesi olduğunu deklare ettik. Ancak asrın felaketi kentsel dönüşüm takviminin değişimini, daha doğrusu geriye çekme zorunluluğunu gözler önüne koydu. Bina veya kat maliklerinin uzlaşarak yerinde dönüşümün hayata geçmesi en büyük temennimiz. Bu amaçla dönüşümü teşvik edecek, yıkıp yeniden yapmanın maliyetini hafifletecek fen notu çalışmasını hayata geçirdik. 2019’dan bu yana yükselen bir eğri yakaladık. Her yıl dönüşüm için verdiğimiz ruhsat sayısı artıyor. 2022’de inşaat sektörünün çok hızlı olduğu 2013-2014 dönemindeki ruhsat sayısını yakalamak üzereyiz. Zeytinburnu’nda depreme hazırlanma süreci ve yakalanan ivmeden çok memnunuz.

Zeytinburnu’nun 17 Ağustos’tan sonra pilot bölge olması ne anlama geliyor?

17 Ağustos depreminden sonra 1999-2000 yılları arasında ilçemizi pilot bölge ilan ettirdik. İBB’den pilot bölge talebimizle maalesef kamuoyunda sanki Zeytinburnu, İstanbul’un en riskli ilçesi gibi bir algı oluştu. Bir kez daha hatırlatmak isterim ki, Zeytinburnu 17 Ağustos’tan sonra pilot bölge seçilmedi, biz belediye olarak gönüllü olduk.

Bu gönüllülük sonrası kentsel dönüşüm projeleri ivme kazandı mı?

1999-2019 arasında KİPTAŞ ile bin 200 konut dönüştürüldü. Loca Mahallesi ve Sahil Park projeleri de bu dönemde tamamlanırken anahtar teslimi yapıldı. 2019’dan bu yana dört bölgede hummalı bir çalışma başlatıldı. Beş Telsiz Mahallesi’nde TOKİ ile yürüttüğümüz 160 konutluk dönüşüm projesinde Mayıs ayında anahtar teslimi olacak. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile yaptığımız diğer dönüşüm projesi ise Telsiz Mahallesi’ni kapsıyor. 281 konut ve 97 ticarethaneyi dönüştürüyoruz. Önümüzdeki yılın ilk çeyreğinde anahtarları teslim edeceğiz. Üçüncü şantiyemiz kendiliğinden dönüşme imkanı olmayan tamamen kaçak yapılmış 20 parsel diye adlandırılan Yedikule Göğüs Hastalıkları Hastanesi’nin üstündeki alan. Buradaki beş katlı kaçak yapılarla, hemen belediye binasının arkasındaki rezerv konut olarak yapılmış yerlerin takası yapıldı. Anahtar teslimine de başladık. Yıkılacak riskli alanda sonrasında ne yapılacağına Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı karar verecek. Dördüncü proje ise sur tecrit bandında kalan Arnavut Mahallesi’nde yürütülecek. 382 konutu dönüştüreceğiz. Böylelikle 2019’dan bu yana bizzat belediye olarak bin 263 konutun dönüşümüne imza atmış oluyoruz. Bir de özel sektör tarafından başlatılıp çözülememiş projelerin önünü açarak yaptığımız dönüşümler var ki, toplamda bin 131 konut bu sayede dönüştürülüyor.

İETT Blokları da dönüşüme giriyor mu?

İETT Blokları, Arnavut Mahallesi’nin üstünde yer alan bir bölge. Buradaki kat malikleri kendi aralarında anlaştılar. Böylelikle eski konutlar yıkılıp yeniden yapılıyor. İETT bloklarında yeni yapılan konut sayısı 460. Önümüzdeki yıl daireler teslim edilecek. Benzer sorun Seyit Nizam’daki İşçi Konutları için de geçerliydi. Belediye Meclisi’nden karar aldık. İBB Meclisi’nden de karar geçerse 96 konut da bu alanda dönüşüme girecek.

Çırpıcı’daki sorunlar aşıldı mı?

Çırpıcı meselesi önemli. Çırpıcı’ya daha önce müteahhit girmiş ve riskli yapı uygulaması kapsamında dönüşüm için konutların yıkımına başlanmıştı. 2019’da göreve geldiğimizde şantiyedeki çalışmalar durmuştu. Buradaki mesele ve sorunu kendi kentsel dönüşüm projemiz gibi sahiplendik ve malikleri eşit dağılıma razı ettik. Daha önce müteahhitin hazırladığı protokole ilaveten ayrıca zeyilname düzenledik. Bu alandaki dönüşüm ikiye bölündü. Birinci aşamada 568 konut tamamlanacak. Diğer kısımdaki malikler anlaşırsa kalan kısım için de çalışmalar başlayacak. 2019’dan bu yana doğrudan veya sanki bizimmiş gibi hem öncülük ettiğimiz, hem de bizzat belediye olarak üstlendiğimiz 2 bin 394 konutun dönüşümünü hızlandırdık. Tüm ilçeyi kamu desteği ile dönüştürme şansımız bulunmadığından insanların kendi aralarında anlaşma sağlayacağı, binalarını dönüştürecekleri ortamları hazırlamak zorundayız.

Kentsel dönüşümde zorlandığınız çarpıcı örnekler neler?

24 yıldır oluşturduğumuz veri tabanımız var. Yıkım riski olan binalar için kat maliklerine ciddi uyarı yaparak, dönüşüme davet edeceğiz. Bir örnek vermek isterim. Mevlana Caddesi’nde iki sokağın ortasında yer alan bir bina geçmişte İBB tarafından kamulaştırılıp yıkılmış, cadde de genişlemişti. 2012’de bölgede 600 metrekare toplayan maliklerin dört katlı eski yapısına, sekiz kat imar izni vereceğimizi duyurduk. Tam iki katlık imar artışına rağmen bölgede 2022’ye kadar bir tane uzlaşma sağlanamadı, kapımızı çalan olmadı. “Zorlamaya gerek yok” diyerek plandan geri adım attık. 600 metrekare şartı yerine parsel bazlı dönüşümde dört katlı yapıların altı kat olabileceğini bildirdik. Haziran 2022’de yürürlüğe giren plan sonrası 14 bina riskli yapı kararı aldı. On yılda sıfır, sekiz ayda 14 dönüşüm talebi. Maalesef parsel büyüdükçe malik sayısı artıkça anlaşma imkanı azalıyor. Ada bazlı dönüşümden yanayım ancak fiilen zor olduğundan parsel bazlı dönüşüm de başım gözüm üzerime diyorum. Parsel bazlı dönüşümde ilçe belediyesi olarak otopark yapma yükümüz artacak çünkü parsel bazlı da binaların altına otopark yapılamıyor.

Sahildeki yüksek bazı projelerin olası depremde vereceği tepkimeden endişeli misiniz?

Binaları yıkan zemin değil, zemine uygun olmayan yapılar. İki yıl önce büyük zemin etüdleri sonrası, deprem yönetmeliğine göre inşa edilmiş binalardan endişe edemeyiz.

Arısoy, Milliyet Gazetesi Haber Araştırma Müdürü Pınar Aktaş, yerel yönetimler yazarı Eren Aka ve Haber Araştırma muhabiri Mert İnan’ın sorularını yanıtladı.

Zeytinburnu’nun künyesi

Nüfus: 293 bin
Yüzölçümü: 11.16 km²
Bina sayısı: 15 bin (Yüzde 78’i 1999 öncesi inşa edildi)

Birleşene imar artışı

Belediye olarak vatandaşlara sundukları imkanlara da değinen Başkan Arısoy şunları anlattı:

“Ada bazlı dönüşümü tercih edecek vatandaşlarımıza büyük avantajlar sağlayacağız. Ada bazlı birleşmelerde en alt sınırımız 750 metrekare. 750 metrekare üzerine yüzde 20 imar artışı verirken, Bin-2 bin metrekare birleşmeye yüzde 25 imar, 2 bin üzeri ada bazlı dönüşüme yüzde 30, 3 bin ve üzeri birleşik dönüşüme ise yüzde 35’e kadar imar artışı imkanı sağlıyoruz. Böylelikle dönüşüm maliyetine ciddi katkı sağlanmış, vatandaşımızın yükünü hafifletmiş oluyoruz. Ancak ayrık nizam büyük alanların yani adaların toplanması çok mümkün olmadığından daha ufak metrekareli birleşmelere de teşvik vermeye başladık. 500 metrekareye kadar dönüşüm birleşmelerinde yüzde 15 imar artışı, 500-750 metrekare arasındaki artışa ise yüzde 20 imar artışımız söz konusu. Tecrübe ile biliyoruz, malik sayısı arttıkça anlaşma oranı azalıyor. Kurtardığımız her binaya zafer kazanmış gözüyle bakıyoruz.”

Kolon kontrolü yapıyoruz

Başkan Arısoy, 6 Şubat sonrası yaptıkları denetimleri şöyle anlattı:

“Felaketin hemen akabinde Kentsel Dönüşüm Danışma Merkezi’ni kurduk. Kapımızı çalan her vatandaşımıza gerekli bilgileri tüm detaylarıyla anlatıyoruz. Uzun süre felaketin vurduğu Nurdağı’nda kaldım. Kolon kesiği binalar depremin ilk on saniyesinde yıkılıyor. Zeytinburnu’nda sahada gözleme dayalı kontroller ile kolon kesiği olup olmadığını denetliyoruz. Şimdiye kadar tespit ettiğimiz yapı olmadı. Tespit ettiğimiz anda riskli yapı uygulaması başlatırız. Kolon kesiği olan bir binanın bırakın depremi, kendiliğinden yıkılmaması bile mucize. İmar Müdürlüğü ekipleri teker teker sahada geziyor.”

36 toplanma alanı

“Toplam 36 toplanma alanımız var. 2019’dan bu yana yeni toplam 100 bin metrekarelik iki toplanma alanı ortaya çıkarttık. Bunlardan biri 65 bin metrekarelik Millet Bahçesi, diğeri Marmaray’ın üzerinin kapanmasıyla ortaya çıkan 35 bin metrekarelik alan. AFAD’ın toplanma alanlarına ilişkin belirlediği metrekare standartlarına sahibiz.”

Kiraz yiyemeyecek miyim?

Dönüşüm çalışmaları sırasında ilginç talepler de geldiğini söyleyen Başkan Arısoy, “Bizim destek vermek istediğimiz bir bölgede, bir malik ‘Şu an penceremden kiraz yiyorum. Yeni bina yapılırsa yine kiraz yiyecek miyim?’ deyince sustum. Açıkçası şaşırdım. Bizim önceliğimiz insan hayatı ama bazı vatandaşlarımız kiraz yeme gibi önceliği olabiliyor!” dedi.

YARIN: Eyüp