Kadınların siyasetteki mücadelesi ilk yıl başladı

Kurtuluş savaşında aktif rol alan Türk kadınları, işgallere karşı protesto mitingleri düzenleyerek siyasi tavrını gösterdi. O yıllarda Anadolu’da ilk büyük sosyal ve siyasi kadın teşkilatı olan Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti kuruldu. Ulusal bağımsızlık savaşı kazanıldıktan sonra Nezihe Muhiddin ve arkadaşları tarafından 1924 yılında Kadınlar Halk Fırkası kuruldu. Ancak Nezihe Muhiddin ve arkadaşlarının bu hamlesine izin çıkmadı, onlar da yılmayıp yeni yol buldular ve kadınların siyasette geleceğini belirleyecek adımı atarak 7 Şubat 1924’te Türk Kadınlar Birliği’ni kurdular. Nezihe Muhiddin, Latife Bekir ve Sabiha Sertel’in başını çektiği kadınlar siyasal, toplumsal ve ekonomik alanlarda özgürleşmesi için önemli çalışmalar yaptı. 

Birliğin çalışmaları ile 1926 yılında Medeni Kanun kabul edildi. Sosyal yaşantıda birçok alanı kapsamak ile birlikte, daha çok kadınlarla ilgili getirdiği hükümlerle dikkati çeken Medeni Kanun, yeni Türkiye’yi, Osmanlı’nın hukuki dayanaklarından ayırması bakımından, çıkarılan yasaların en önemlilerindendir. Yeni devlet yapısının laik niteliği, burada, diğer kanunlara göre daha açık ve kesin ifadesini buldu. Cumhuriyet’in ilanından sonra atılan önemli adımlar, kadınların siyasal haklarına kavuşmalarını sağladı.

Belediyeler ile başladı 

Kadınlara seçimlere katılma hakkı tanıyan ilk düzenleme belediye seçimleri kapsamında yapıldı. Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanıyan Belediyeler Kanunu, 3 Nisan 1930’da kabul edildi. 26 Ekim 1933’te Köy Kanunu’nda yapılan değişiklikle de kadınlar, köy muhtar heyetlerine de seçilebildi. Milletvekili seçme ve seçilme hakkı ise 5 Aralık 1934’te anayasa değişikliğiyle tanındı. Türk kadını, bu hakkı İsviçreli kadınlardan 36, Fransızlardan 11, Belçikalı kadınlardan ise 14 yıl önce elde etti. 

Meclis’te konuşan ilk kadın

1935 yılında gerçekleşen seçimlerin ardından 395 vekilin 18’i kadındı. Bu da yüzde 4.6’lık bir oranla dünyada ikinci sıraya karşılık geliyordu.

İlk kadın milletvekilleri arasında Hatice Özgener, Ferruh Güpgüp, Şekibe İnsel, Sabiha Gökçül, Mihri Pektaş, Nakiye Elgün ile Halide Edip Adıvar öne çıkan isimler arasında yer aldı. 1. Yasama Yılı’nın ikinci birleşiminde, kadın milletvekilleri arasında Genel Kurul kürsüsünden ilk konuşmayı Erzurum Milletvekili Nakiye Elgün yaptı. Böylece Elgün, kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınmasının ardından “TBMM’de konuşma yapan ilk kadın milletvekili” olarak kayıtlara geçti. 

Seçilen ilk kadın yöneticiler

Sadiye Hanım 1930 yılında Artvin’in Yusufeli ilçesine bağlı Kılıçkaya’da ülkenin ilk kadın belde belediye başkanı oldu. 3 Eylül 1950’de Mersin’de seçilen Müfide İlhan ise bir ilde belediye başkanı olan ilk kadındı. Türkiye’nin ilk kadın muhtarı ise Aydın’ın Çine ilçesine bağlı Demirdere Köyü’nden Gül Esin Hanım oldu.

Bugün, 81 kent, 922 ilçe belediye başkanın 72’si kadın. Şu anda Türkiye genelinde 2 bin 150 kadın muhtar bulunuyor. Türkiye’nin ilk kadın bakanı Türkan Akyol, 1971 yılında göreve başladı. Türkiye’nin ilk kadın başbakanı 1993 yılında Tansu Çiller oldu. Şu anda Meclis’te 600 milletvekilinin 119’u kadınlardan oluşuyor.