İlk kalp naklinin gerçek öyküsü

Dr. Kemal Bayazıt (87), Türkiye’nin yaşayan en önemli kalp cerrahı olarak kabul ediliyor. 22 Kasım 1968’de Maviş Karagöz (41) isimli hastaya Ankara’da ilk kalp naklini gerçekleştiren Bayazıt’ın yaşam serüveni, “Kalbin Son İmparatoru Bir Kalp Cerrahının Yaşam Öyküsü” başlıklı kitapta kaleme alındı. Bayazıt’ın yetiştirdiği kalp cerrahı Prof. Dr. Süha Küçükaksu’nun kaleme aldığı biyografi kitabı aynı zamanda, Türk kalp cerrahisinin tarihçesini de oluşturuyor.

Kitabın tanıtımı geçtiğimiz gün Bahçeşehir Üniversitesi’nde yapılırken, etkinliğe katılan Dr. Bayazıt ve yakınları duygu dolu anlar yaşadılar. Bayazıt’ın kalp cerrahisi alanında yaptıklarına yer verilen eserde en dikkat çeken bölümleri, Türkiye’de yapılan ilk kalp naklinin gerçek hikayesi oluşturuyor. Kitapta 1967’den itibaren Ankara’da köpekler üzerinde kalp nakli denemelerine başlayan Dr. Bayazıt’ın, insandan insana kalp nakli için girişimleri dikkat çeken kısımları oluşturuyor.

22 Kasım 1968 tarihi ise hem Dr. Bayazıt, hem de Türk kalp cerrahisinin kaderini değiştiren tarih oluyor.

Yan yana odalarda

Türkiye’de gerçekleştirilen ilk kalp naklinin gerçek öyküsü ise bizzat Dr. Bayazıt’ın anlatımlarından Prof. Dr. Küçükaksu tarafından şöyle aktarılıyor:

“Kasım ayı başında kardiyolojiden bir hasta verildi. ‘Maviş Karagöz’ isimli 41 yaşındaki kadın, ileri derecede kalp yetersizliği içindeydi. Her üç kalp kapağı da adeta çürümüş ve kalbi çok zayıflamıştı. Tek çare kalp nakliydi. O akşam (21 Kasım 1968) Kemal beylerin evinde İstanbul’dan misafirleri vardı. Aniden ev telefonu çaldı. Arayan Numune Hastanesi’nden bir nöbetçi doktordu. Bir trafik kazası sonucu beyin ölümü olan bir genç kadın olduğunu bildiriyordu. Yalçın beyle birlikte Ankara Numune Hastanesi acil servisine gittiler. Her iki hasta saat 03.00 gibi yan yana odalarda ameliyata alındı. Yapılan plana göre iki ameliyat da aynı anda başlayacak, öncelikle verici kalp çıkarılacak ve o esnada alıcı hastanında göğüsü açılarak kalbi makineye bağlanmak üzere hazırlanacaktı.

Buna göre Kemal Bey, alıcı hastadaki hazırlıkları kontrol ettikten sonra yan odaya verici ameliyatına girdi ve hazırlıklarına başladı. Alıcı hastayı ise Dr. Yalçın Güran, Dr. Mansur Şağban ve Dr. Ahmet Eralp hazırlıyordu. Kemal Bey, vericiden çıkardığı kalbi elleri arasında dikkatlice tutarak yan odaya geldi. Alıcı ameliyatına girer girmez hasta kalbi durdurarak çıkardı ve yeni kalbi takma işlemine geçildi. Cerrahi hızı izleyenleri adeta büyülemişti. Kalp takılması işleminin iki saat gibi bir süre de biteceği düşünülürken, bir saatte bitmesi herkesi şaşırtmıştı. Artık işin en heyecanlı anı başlayacaktı. Acaba yeni kalp çalışacakmıydı? Kemal Bey aort kıskacını alır almaz kalp çalışmaya başladı ve tansiyon çıktı. Kalbin kasılmaları giderek güçlendi ve makineden kolayca ayrıldı. Ameliyat sabah saat 06.00 gibi bitti. Böylece kalp nakli ameliyatı başarıyla sonuçlanmış, hasta yoğun bakıma alınmıştı.

Hasta kaybedildi

“Birkaç saat sonra ters giden bir şeyler oldu. Kalbin çalışması çok iyiydi, ödemlerin çözülmeye başladığı görülüyordu. Ancak göğüs direnlerinden gelen kan sızıntısı giderek rahatsız edici miktara doğru artıyordu. Hastanın ameliyat öncesi kalp yetersizliğine bağlı gelişmiş ciddi bir karaciğer yetersizliği olduğundan ameliyat sonrası bu durum ağırlaşmıştı. Aradan sekiz saate yakın bir süre geçmiş, hasta yavaştan uyanmaya başlamıştı ancak kanama durmuyordu. Bu durum daha fazla tolere edilemeyecekti. Bir süre sonra kalpte güç azalması, tansiyon düşmeleri ve ritm bozulmaları görülmeye başlandı. Tam bunlara yönelik tedaviler planlanırken aniden kalp durması yaşandı. Dakikalarca kalbi çalıştırmak için uğraşıldı. Ancak başarılı olunamadı. Hasta kaybedildi. Bu ameliyattan birkaç gün sonra İstanbul Haydarpaşa göğüs cerrahisinde Türkiye’nin ikinci kalp nakli Prof. Siyami Ersek tarafından başarıyla yapılmış ancak hasta ameliyattan birkaç gün sonra kaybedilmişti.”

Dünyada 86’ncı nakil

“O gece kalp nakli yapılacağının haberini alır almaz hastaneye gelen Sağlık Bakanı Dr. Vedat Ali Özkan, geceyi hastanede geçirmiş ve çıkışta Kemal Bey’i ve ekibi tebrik eden ilk kişi olmuştu. Bu durum Türk tıbbı için çok büyük bir olaydı. Türkiye’de Dr. Kemal Bayazıt tarafından yapılan kalp nakli, dünyada 86’ncı kalp nakli olarak tarihe geçiyordu. 22 Kasım 1968 günü Türkiye’de kalp nakli başarıyla yapılmıştı.”