Dünya yeni bir süper-volkan olayını mutlaka yaşayacak

Yaklaşık 50 bin yılda bir gerçekleştiği sanılan böyle bir patlama, sadece meydana geldiği bölgeyi değil, bütün bir kıtayı, hatta dünyadaki yaşamı etkileyebiliyor. Karalar külle, atmosfer ise güneşin geçmesini yıllarca engelleyecek olan bir sülfürik asit tabakasıyla kaplanıyor. Her yer karanlığa bürünüyor, gündüzle gece arasında fark kalmıyor. Bunu, yıllarca süren bir "volkanik kış" dönemi ve dondurucu soğuklar izliyor. Tarihte en çok hasar yaratan süper-volkan 74 bin yıl önce Endonezya'nın Sumatra Adası'ndaki Toba'da meydana gelmiş. Daha yakın geçmişteki son süper-volkan olayı ise 26 bin 500 yıl önce Yeni Zelanda'daki Taupo'da yaşanmış. Prof. Bill McGuire'e göre, önümüzdeki 70 yıl içinde, dünyanın, yeni bir süper-volkan olayına tanık olması çok büyük bir olasılık.Yellow Stone National Park (Sarı Taş Ulusal Parkı), ABD'nin kuzeyindeki "kovboy eyaleti" Wyoming'de kilometrelerce uzanan dev bir doğal alan. Her yıl dünyanın her köşesinden 3 milyon kişi ziyaret ediyor. Kanyonu, şelaleleri, göl ve nehirleri; ayrıca içinde barınan vahşi atlar, bufalolar, geyikler, boz ayılar, kurtlar, pelikanlar ve dev kuğularıyla ünlü. Dünyanın en korkulu 10 mega felaketinden ikisini volkan patlamaları oluşturuyor. Bilim adamları, bir gün mutlaka süper-volkan patlaması yaşanacağı konusunda birleşiyor. Ziyaretçiler kano, rafting sporlarını yapabiliyor, safarilere çıkıyor, kamp kurup civardaki otellerde kalabiliyor. Eski dönemlerde Kızılderililerin başlıca avlanma alanı olan, daha sonraları ABD'nin kovboylarını barındıran bölge, geleneklerini koruduğu için, ziyaretçiler ilginç rodeo şovlarını ve geleneksel festivalleri de izleyebiliyor.Fakat parkı asıl ilginç kılan, jeolojik yapısı. Eski bir volkanik temel üzerinde oturan park, dünyada eşine az rastlanır bazı doğa manzara ve gösterilerini de ziyaretçilerine sunuyor. Sayıları 10 bin civarında olan, belirli dönemlerde havaya roket gibi metrelerce yükseklikte kaynar su ve buhar fışkırtan kaynakları; fokurdayan çamur yatakları; eski yanardağ patlamalarının ardından lavların örtmesiyle oluşmuş "taşlaşmış ormanları", sülfür kokan "Çamur Yanardağı" bölgesi ve kızıl renkli kum tepelerinden oluşan "Kızıl Çöl"ü, bunlardan bazıları. Volkan üzerinde Ürküten senaryo BBC'nin 13-14 Mart 2005'te yayımladığı, bilim adamlarının öngörüleri doğrultusunda senaryolaştırılmış "Süper-volkan" adlı belgesel, insanı dehşete düşüren cinstendi. Yellow Stone bölgesinde dev yanardağ patlamaları meydana geliyor; kilometrekarelerce kaya, kül ve sülfürlü gaz havaya yükselip atmosferi bir bulut gibi sardıktan sonra, yağmur gibi yağarak ABD'nin dörtte üçünü kaplıyordu. Gökyüzü siyah bir perdeyle örtülmüş, güneş gözden kaybolmuş, her yer yıllarca sürecek zifiri bir karanlığa bürünmüştü. Yollar umutsuzca kaçmaya çalışan insanlarla dolarken, yüz binlerce kişi yaşamını kaybetmiş; hayatta kalanlar içinse, besin kaynaklarının yok olması nedeniyle açlık, ve patlamayı takip eden dondurucu bir "volkanik kış" başlamıştı. Küresel doğal afetler konusundaki akademik çalışmalarıyla tanınan, İngiltere'deki Benfield Greig Kaza Araştırma Merkezi'nde görevli, Doğal Afet Çalışma Grubu üyesi Prof. Bill McGuire'e göre, süper-volkan olasılığı, büyük bir gökcismi çarpması olasılığından 12 kat daha fazla. Dünya için gerçek bir tehlike ve en güçlü adaylardan biri de Yellow Stone National Park. McGuire, "Yaklaşık her 50 bin yılda bir dünyada bir süper-volkan olayı meydana geliyor. Tarihte en yıkıcı süper-volkan 74 bin yıl önce Endonezya'nın Sumatra Adası'ndaki Toba'da oldu. Patlamayı izleyen volkanik kış ve dondurucu soğuklar 5-6 yıl sürdü. Sonuncusu ise 26 bin 500 yıl önce Yeni Zelanda'daki Taupo'da meydana geldi. Dünya yeni bir süper-volkan olayını daha mutlaka yaşayacak. Bizler de tanık olabiliriz. Küresel hasar oranı, nerede meydana geleceği ve gazların atmosferde ne kadar süreyle kalacağına bağlı. Dikkat edilmesi gereken bölgeler, Yellow Stone ve Toba gibi geçmişte de bu olayın meydana geldiği yerler. Ama hiç beklenmedik bir yerde de oluşabilir" diyor. Gerçek olabilir mi? BBC'deki yayından birkaç gün önce, İngiliz hükümetine iletilmek üzere konuyla ilgili bir rapor hazırlayan Londra Jeolojik Kurumu'nun uzmanları da aynı görüşte; dünyayı uyarıyor ve önlem almaya çağırıyorlar. Bristol Üniversitesi'nden Prof. Steve Sparks, "Atmosfere yayılan sülfürik asit tabakası, güneş ışınlarını ve dünyadan yükselen ısıyı emer, patlamanın ardından küresel iklim altüst olur ve bu yıllarca sürer" diyor. Prof. Stephen Self ise şunları söylüyor: "Süper-volkanlar bildiğimiz yanardağ patlamalarından yüzlerce kat daha güçlü doğa olayları ve etkileri de küresel çapta çok sert. Kuzey Amerika büyüklüğünde bir bölge harap olabilir, bunu yıllarca sürecek bir küresel iklim bozukluğu izleyebilir. Besin kaynaklarının harap olmasıyla kitlesel açlık baş gösterebilir ve bütün bunlar medeniyetin dokusunu tehdit edebilir. Sansasyonel olmak istemiyoruz, ama bu bir gün dünyanın başına gelecek." Bir gün olacak Amerikan Jeolojik Araştırmalar Merkezi'nden (USGS) Chuck Wicks, "Yellow Stone'da bu büyüklükte patlamalar 600 bin yılda bir oluyor. Ve son büyük patlamanın ardından 620 bin yıl geçti" diyor. Bununla birlikte, USGS'nin web sitesinde, "Süper-volkan çok büyük bir yanardağ patlaması, etkisi büyük. Ama ne mutlu ki, Yellow Stone'da önümüzdeki birkaç bin yıl içinde böyle bir patlama meydana gelme olasılığı son derece az" bilgisi, içleri rahatlatıyor. Kurum ayrıca, Sarı Taş Volkan Gözlem Evi'nde, Utah Üniversitesi ve Yellow Stone Ulusal Parkı ile ortaklaşa sürdürdüğü çalışmalarla bölgeyi sıkı gözlem altında tutuyor. Gözlem altında İTÜ Maden Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Mineraloji-Petrografi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ş. Can Genç'in verdiği bilgiye göre, volkanik afetler, MS 1500 - 2000 yılları arasında 260 binden fazla insanın ölümüne neden olmuş. Genç, yoğun olarak aktif volkanların Pasifik Okyanusu'nun iki yakası boyunca dizili olduğunu, bu coğrafyaya, yerbilimleri literatüründe "Pasifik Kenarı Ateş Çemberi" adı verildiğini kaydediyor."Araştırmacılar, günümüzde en azından 500 bin insanın volkanik afet tehlikesi altında olduğunu vurguluyor" diyen Genç, Uluslararası Volkanoloji Organizasyonu'nun aşağıdaki şu volkanları insanlık tarihi bakımından "en tehlikeli volkanlar" olarak tanımladığını belirtiyor:1. Avachinsky-Koryaksky (Rusya)2. Colima (Meksika)3. Etna (İtalya)4. Galeras (Kolombiya)5. Mauna Loa (Hawaii, USA)6. Merapi (Endonezya)7. Niragongo (Kongo)8. Rainier (USA)9. Sakurajima (Japonya)10. Santa Maria (Guatemala)11. Santorini (Yunanistan)12. Taal (Filipinler)13. Teide (Tenerife, İspanya)14. Ulawun (Papua Yeni Gine)15. Unzen (Japonya)16. Vezüv (İtalya).Diğer tehlikeli volkanlar: Fuji, Kelut (Japonya); Mayon, Pinatubo (Filipinler); Bezmianny, Sheveluch (Rusya); Popocatepetl, Paricutin (Meksika); Mount St Hellen, Mount Rainer (ABD); Tambora, Krakatau (Endonezya); Neveda Del Ruiz (Kolombiya). 500 bin kişi tehlikede VOLKANLAR, adını eski Roma mitolojisindeki "Ateş Tanrısı 'Vulcan'"dan alıyor. Bazı önemli volkan patlamaları şöyle: Filipinler'de Pinatubo volkanının 1991 yılındaki püskürmesi, dünya ısısında 0.1 derece kadar düşüşe yol açmış. Kolombiya'da Nevado Del Ruiz volkanının 1985'te püskürmesinde oluşan lahar (çamur) akıntısı saatte 30 km kadar bir hızla hareket ederek yaklaşık 50 km kadar uzaktaki Armero kasabasını 3 metre kalınlıkta çamur tabakası altına gömmüş; 23 bin kişi ölmüş. Java ile Sumatra arasında yer alan Krakatua volkanının 1883'teki patlaması sırasında tsunami dalgaları meydana gelmiş; 36 bin 400 insan hayatını kaybetmiş. Son 10 bin yılın en şiddetli patlaması 1815'te Endonezya'daki Tambora volkanında olmuş. 90 bin kişi yaşamını yitirmiş. Bunlardan 12 bin kadarı akıntılar, geri kalanı da depremler, patlama sonrası kaos ortamı ve açlıktan ölmüş. Patlamanın başlamasıyla volkanın çevresinde, 200 mil çapındaki bir alan 3 gün boyunca tümüyle karanlıkta kalmış. Bu patlamanın etkisiyle dünyanın bir kesiminde 1816 yılı "yaz'sız geçen yıl" olarak anılmış. Batı Avrupa'da 1 ila 2.5; global olarak 0.4-0.7 derecelik bir sıcaklık düşüşü olmuş. Dünya ısısını değiştiriyor Fransız volkanbilimciler Roland Rabattin ve Philippe Rocher, Japonya'daki Asama Dağı'nın ve İzlanda'nın güneyindeki Laki Dağı'nın 1783'te püskürmesinin, dünyayı sarsan, yirmi yıl süren savaşlara ve dolaylı olarak iki asırlık bir kargaşaya yol açan Fransız devrimini tetiklediğini ileri sürüyor. VOLKAN TETİKLEDİ BİLİM adamları, Ege Denizi'nde Yunanistan'a ait turistik Santorini Adası'nın bir volkan olduğunu, patlaması halinde, başta Batı Türkiye, Girit ve Atina'nın büyük oranda etkileneceğini belirtiyorlar.Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Yiğitbaşıoğlu, volkanik afetler bakımından Türkiye'de durumun sakin olduğunu belirterek şöyle diyor:"Püskürme ve patlama evresinde hiçbir volkanımız yok. Ancak bu volkanlara tamamen sönmüş denemez; çünkü çıkan volkanik gazlar yeraltındaki magma haznesinin tamamen soğumadığının kanıtları." Ülkemizdeki önemli volkanlar şöyle: Büyük Ağrı, Küçük Ağrı, Tendürek, Süphan, Nemrut (Bitlis), Göllüdağ, Acıgöl, Hasandağ, Konya Ovası Karapınar, Acıgöl, Batı Anadolu Kula yöresi, Kara Dağ, Erciyes (Kayseri). Türkiye tehlikede mi? Megatsunamiye yol açacak volkan İstanbul'da tsunami olabilir mi? Hangi mega şehirler dev dalgaların etkisi altında? YARIN