‘Dinamo’ sadece futbol değildir

“Dinamo Mesken, haktır, hukuktur, sevgidir, saygıdır. Gençliğimin, muhitimin takımı, futbol hayatımın yeşermesi ve geleceğimizdir. Böyle yetiştik, böyle yetiştirildik ve böyle yetiştirdik,” 65 yaşındaki teknik direktör Bülent Merey bu sözlerle gençliğinin futbol takımı Dinamo Mesken’i anlatıyor. Mahalle takımı Dinamo Mesken, resmi adıyla Ertuğrulgazi Gençlik ve Spor Kulübü’nün Türkiye’nin yakın tarihine ışık tutar nitelikteki hikâyesi, Ankara’da bulunan SALT Ulus’ta araştırmacı Ege Berensel’in hazırladığı bir sergiyle anlatılıyor.
“Dinamo Mesken” adlı sergi, anlattığı hikâye itibarıyla, Britanyalı yazar Simon Kuper’in “Futbol asla sadece futbol değildir,” sözünün bol belgeli ispatı niteliğinde. İşin içinde, ’80 Darbesi’nin etkileri, mahalle kültürü, günümüze yansıyan bir spor geleneği ve katledilen bir fotoğrafçı var.
Adı Sovyet takımından
1975’te Bursa’nın “solcu semti” Mesken’de kurulan kulüp Dinamo Mesken, adını, 1970’li yıllarda Sovyetler Birliği ve Avrupa’da şampiyonluğa ulaşan Dinamo Kiev’den alır. Bu ad, 12 Eylül Darbesi’nin ardından “milli değerlere açıktan bir saldırı” olarak gösterilir; kulüp kapatılarak yönetici ve futbolcularından bazıları gözaltına alınır, işkenceye uğrar, yargılanır ve çeşitli cezalara çarptırılır. 2008 yılında tekrar kurulan Dinamo Mesken takımı bugün hâlâ faaliyetlerine devam ediyor.
Sanatçı Ege Berensel’in sergide yer alan çok ekranlı video enstalasyonu, bu amatör kulüp kadar, kurulduğu bölgenin toplumsal yapısı ile 12 Eylül askeri yönetiminin kentsel stratejilerini de incelemeyi amaçlıyor. Yapılan röportajlarda 1960’lar Bursa’sının “solcu semti” Mesken’deki toplu konut alanı, göçmen aileler, mahalle dayanışması, karşıt görüşlerin futbol sahasında mücadelesi de anlatılıyor. Sergide video enstalasyonuna kulübün fotoğrafçısı olan ve 1980’de öldürülen Cemal Karadağ’ın fotoğrafları ile çoğunluğu 12 Eylül Darbesi’nden sonra kapatılan amatör futbol kulüplerinin fotoğrafları eşlik ediyor.
Ege Berensel, Dinamo Mesken’in üyesi olamayacak yaşta olsa da hikâyeyi çocukluğunda yaşadığı Bursa vesilesiyle keşfetmiş, “1970’lerde, Bursa’da çocukluğumu geçirdim. Futbolla ilgilenen bir ailede ve mahallede büyüdüm. Çocukluğumda sağcı solcu mahalleler, mahalle takımları vardı. Dinamo Mesken’in öyküsü aile fertlerimden bildiğim bir hikâyeydi. Beş altı yıl önce de bu araştırmaya başladım. SALT araştırmaya katkıda bulundu.”
İşkence gördüler
Sergiye önemli bir katkı da Dinamo Mesken’in eski kalecisi Vedat Vermez’den gelmiş. 54 yaşındaki Vedat Vermez, eğitim uzmanı. Eskiden kaleci olduğu takımın hikâyesini anlatan bu projede mahallelilerle röportajları o gerçekleştirmiş. Vermez, Dinamo Mesken’le geçen günlerini şu sözlerle anlatıyor:
“Kulübümüz başarılı sonuçlar alıyordu. Sol görüşlü bir mahallemiz vardı. O kadar demokratik bir yapıdaydık ki, sağ görüşlü arkadaşlar da bizimle futbol oynuyordu. Mahalle kültürü, dayanışma ve paylaşma baskındı. Büyüklerimiz, yönetici abilerimiz yardımlaşmayı, dayanışmayı, paylaşmayı öğrettiler. Maça gittiğimizde ‘Komünistler dışarı’ denip, yuhalandığımız da oluyordu.”
12 Eylül dönemini ise “Kulübümüz sık sık baskınlara uğruyordu. Darbe döneminde sistemi rahatsız ediyordu. Sonunda da iki arkadaşımız aidatları toplarken haraç alıyorlar diye tutanak tutulmuş ve mühürlenmiş. Arkadaşlarımız sonrasında yargılandı ve işkence de gördüler,” diyerek anlatıyor. Vermez, kulübün yeniden kurulma sürecin için ise şunları söylüyor: “Kulübümüz 2008’de tekrar kuruldu. Bu dayanışmayı yeniden yaratmak istedik. Bunda kulübün geçmişte amigosu olan Erkan Can’ın katkısı büyük... Ege Berensel’e de çok şey borçluyuz. SALT’a da onun değerli çalışmasına katkı sağladıklarından dolayı çok teşekkür ediyoruz.”
14 Mart’a dek sürecek sergi, Türkiye futbol tarihine dair kapsamlı görsel bir araştırma niteliğinde.

Takım benim çocukluğum

Erkan Can, 1970’lerde takım kurulduğu dönemde Dinamo Mesken’in amigosu olmuş. Oyuncu, Dinamo Mesken’in kendisi için önemini şu sözlerle anlattı: “Dinamo Mesken’in hayatımda özel bir yeri var. Öncelikle çocukluğum diyebilirim. Kulüpteki herkes çocukluk arkadaşım. O zamanlar futbol oynamasını bilmediğim için mahallenin çocuğu olarak takımına destek olmak amaçlı amigosu oldum. Bu kendiliğinden gelişen bir durumdu. ‘80 öncesi her şey çok farklı ve zordu. O yüzden kısa cümlelerle anlatılması güç olacak. Kısaca bana kattığı en önemli unsur takım ruhu, arkadaşlık ve dostluk oldu diyebilirim.”