Çevreye ÇED, sağlığa SED

ÖNDER YILMAZ Ankara

Sağlık Bakan Yardımcısı Tolga Tolunay, TBMM İklim Araştırma Komisyonu’nda, bakanlığının çalışmalarını ve yeni projelerini anlattı. Halk sağlığına yönelik tehditlerin erken belirlenebilmesi için “erken uyarı ve cevap sistemi” kurulduğunu belirten Tolunay, bu sistemle halk sağlığı tehditlerini erken belirleyebildiklerini, İZCİ isimli programla da gerçek zamanlı olarak hastalıkları takip ettiklerini söyledi. Tolunay, “Bu takip sayesinde bir il veya ilçemizde kümelenmiş bir hasta grubu olduğunda anında oraya müdahale edip su kaynağıyla, gıdayla ilgili bir sıkıntı mı var, yoksa salgın bir hastalık mı var? Bunları takip edebiliyoruz” dedi. Tolunay, sistemin işleyişini “Bölgesel sağlık ocaklarına başvuran kişilerde eğer bir hastalık, bir kod, çok fazla tanı girmeye başlanırsa bu sistem anında uyarı veriyor ve birimler harekete geçiyor” şeklinde aktardı.

Ülke profili

Tolunay ayrıca, salgınlar başta olmak üzere hastalıklar konusunda bir “ülke profilinin” çıkarılacağını açıkladı. Tolunay, “Ülke profili oluşturulması çok önemli. Şu şekilde, risk analizi bazlı salgınların sık görüldüğü bölgeler, doğal afet bölgeleri bunların hepsi baştan analiz edilip bu alanlarla ilgili çok daha kapsamlı stratejiler geliştirilmesini planlıyoruz” ifadesini kullandı.

SED hazırlığı

AB mali yardım programı kapsamında Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nün 2021-2027 yıllarını kapsayan “İklim Değişikliğinin Sağlık Etkilerinin Azaltılması İçin Sağlık Bakanlığı Kapasitesinin Güçlendirilmesi Projesi” hazırladığını belirten Tolunay, “Sağlık Etki Değerlendirmesi” (SED) çalışmaları hakkında bilgi verdi. SED için “Yeni bir kavram gelişiyor dünyada” ifadesini kullanan Tolunay, bunun şu anda İngiltere, Almanya, Finlandiya, Macaristan, Hollanda ve İsveç olmak üzere yedi ülkede, çeşitli seviyelerde uygulandığını kaydetti. “SED Türkiye için yeni bir süreç” diyen Tolunay, şöyle devam etti:

“SED normalde ‘ÇED’ dediğimiz çevresel etki değerinin diğer bir versiyonu. Çevresel etki değerinde sanayi olsun birçok iklim değişikliğini etkileyebilecek süreçlerle ilgili çevre etkilenmesi ve dolaylı olarak da insan sağlığının etkilenmesi inceleniyor ama burada sağlık etki değerlendirmesiyle doğrudan insan sağlığını değerlendirip, buna istinaden de sanayileşme süreci olsun, iklim değişikliğiyle ilgili yapılacak stratejiler olsun buralarda planlama yapılabilmekte. SED, politika, program veya projelerin sağlık üzerindeki potansiyel etkileri hakkında çok ayrıntılı bilgi sağlıyor, karar vericilere, politikacılara uygulamaya geçmeden önce kontrol imkânı sağlıyor ve hata oranını düşürmek için çok faydası var.”

Projelerin sağlık riski öngörülecek

Tolunay, SED ile üretilecek projelerin sağlık üzerinde pozitif veya negatif etkilerinin bilinmesi durumunda pozitif etkileri artırmanın amaçlandığını kaydederek, “Aynı zamanda negatif etkileri azaltmak için de bu projeleri değiştirebilme kabiliyeti oluyor ve sonuç olarak erken dönemde, bu proje hayata geçmeden önce bir öngörü açısından insan sağlığını etkileyip etkilemediğini değerlendirebiliyoruz” dedi.

Tolunay, SED için bakanlıklarla çalıştıklarını belirterek şunları söyledi: “SED süreciyle ilgili bir çok bakanlığımızla iş birliği devam etmekte. Süreç yeni başladı. Üniversite, STK ve kamu kuruluşlarından da destek alıyoruz. 50 ülkede şu an değerlendiriliyor, çalışma var ama bunu tam olarak, faaliyetsel olarak uygulayan bir ülke var mı derseniz, yok. 7 ülke bunu kısmi uyguluyor ve diğerleri de sürece dâhil olmak istiyor ama biz de o sürece dâhil olup, burada yol almak isteyen ülkelerden biriyiz.”