Çaldıran Savaşı kısaca özeti: Tarihi, sonuçları, önemi, nedenleri ve sonuçları

Çaldıran Savaşı, 23 Ağustos 1514′te Osmanlı Devleti ile Safeviler arasında Çaldıran ovasında yapılmıştır. Savaşı Osmanlı ordusu kazanmış, bunun sonucunda da Safevi tehdidi ortadan kaldırılmıştır. Osmanlı Devleti’nin Mısır’a kadar doğu yolu açılmıştır.

ÇALDIRAN SAVAŞININ NEDENLERİ

Savaşın birinci nedeni Osmanlı Devleti ile Safevi Tarikatı arasındaki kötü ilişkilerden kaynaklanıyordu. Şah İsmail’in babası Şeyh Haydar’ın ölüm haberini duyan Sultan II. Bayezid “Haydar'ın ölümünü işitmiş olmak sevincimi kat kat artırdı." demiştir.[Şeyh Haydar'ın müritleri olan Kızılbaşlar'a da "Haydar'ın yolunu şaşırmış sürüsü, Allah onlara lânet etsin!" diyerek nefreti körüklemiştir.

Osmanlı Sultanı II. Bayezid, Safevilerin Anadolu’da çok sayıda müritlerinin olması, eğitim için sık sık İran’a gitmeleri, Şah İsmail’in Kızılbaş inanışına sahip olması, komşu topraklarda hakimiyetinin artmasını tehlike olarak görüyordu. İlk olarak, Kızılbaşların İran’a gitmelerini engellemiş, gitmek isteyenlerin de idam edilmelerini emretmiştir.

1501’de Şah İsmail’in Erzincan’ı ele geçirmesiyle, durum daha da kritik hal almıştır. Erzincan, henüz Osmanlı topraklarında olmasa da Safevilerin Osmanlı sınırlarına dayanmaları, o dönem Trabzon sancakbeyi olan şehzade Selim’i çok rahatsız etmiştir. Şehzade Selim iki defa Erzincan’a sefer düzenlemiş ve Şah İsmail’in ganimetleriyle dönmüştür.

Şah İsmail, Yavuz Sultan Selim’in tahta geçmemesi için kardeşleri Şehzade Korkut ve Şehzade Ahmet’e destek veriyordu. Bu iki şehzadeyi kışkırtarak, isyan çıkarmalarını sağlamıştır.

Safevi Devletinin, Osmanlı’dan bilgi sızdırması, Memlükler ve Dulkadiroğullarıyla ittifak yapması, Anadolu içinde isyanlar çıkartmasını diğer nedenler olarak sayabiliriz.

ÇALDIRAN SAVAŞI NASIL YAPILDI?

Şehzade Selim (Yavuz Sultan Selim) babası II. Bayezid’in Safeviler karşısında etkisiz kalmasını kendine yediremeyerek, babasını tahttan indirerek, tahta geçmiştir. Öncelikle kardeşlerinin isyanını bastırarak, tahtını sağlama almıştır.

Yavuz Sultan Selim, İstanbul’a ilerleyen kardeşi Şehzade Ahmet’in isyanını bastırdıktan sonra, İstanbul’a dönmeyerek, İran’a doğru hareket etti. Osmanlı ordusunun üzerine geldiği haberini alan Şah İsmail, Anadolu’yu terk ederken geçtiği yerleri yakıp, yıkmaya başladı. Bundaki amaç, Osmanlı ordusunu yavaşlatmak, yıpratmak ve psikolojik olarak çökertmekti.

1514’de Yavuz Sultan Selim önderliğindeki Osmanlı Ordusu ile Şah İsmail önderliğindeki Safevi ordusu, İran sınırları içinde kalan Çaldıran Ovası’nda karşılaştılar. 23 Ağustos 1514’de Osmanlı ordusu, Safevi ordusunu büyük hezimete uğrattı. Şah İsmail, İran’dan kaçarak hayatını kurtarmıştır.

ÇALDIRAN SAVAŞI NASIL KAZANILDI?

Osmanlı ve Safevi ordularının yaklaşık olarak 80-100 bin kişiydi. Bu denk güçlerden hangi ordunun galip geleceğini ancak savaş stratejileri ve askerlerin yetenekleri ile belirleyebilirdi.

Yeniçeriler, Osmanlı ordusunun en düzenli birliğini oluşturuyordu. Safevi ordusunun yarısından fazlası da mükemmel özelliklere sahip süvarilerden oluşuyordu. Aynı zamanda Osmanlı ordusu 2500 kilometrelik yolu yaya geldiği için çok yorgundu. Hızlı süvarilerden oluşan Safevi ordusu, stratejik olarak daha avantajlıydı.

Şah İsmail’in stratejisi, Osmanlı ordusunun yorgun düşmesi ve hızlı süvarileriyle bozguna uğratmaktı. Osmanlı ordusu da gönülle ve genç Azap askerlerinin hızlı manevralarıyla düşmanın düzenini bozmaları ve Yeniçerilerin üstün savaş yetenekleriyle savaşı kazanmak niyetindeydi.

Osmanlı ordusu, silah donanımı, özellikle sahra topçusunun ateş gücü ve yeniçerilerin mükemmel tüfek kullanmaları sonucunda savaşı kazandılar. Çaldıran Meydan Muharebesi bir gün sürdü. Şah İsmail, yaralı bir şekilde savaştan kaçarak, kurtuldu.

ÇALDIRAN SAVAŞININ ÖNEMİ

Osmanlıların savaşı kazanması sonucunda Bâtıni-Şii Safevi Devletinin Anadolu üzerindeki hâkimiyet emelleri son buldu. Böylece Anadolu güvenlik altına alınmış oldu.

Şayet savaştan Osmanlı Devleti yenik ayrılsaydı, Osmanlının hakimiyetine gölge düşecek ve zayıflayacaktı. Osmanlı tebaası olan Alevi Türkmenleri Safevi Devletine biat edecekti.

 ÇALDIRAN SAVAŞININ SONUÇLARI

- Erzincan ve Bayburt Osmanlı egemenliğine geçti, Kemah Kalesi alındı.

- Dulkadiroğulları başta olmak üzere Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki beyliklere son verildi.

- Safeviler ile Memlüklerin bağlantıları kesildi. Bunun sonucunda da Yavuz Sultan Selim’in Mısır’a sefer düzenlemesi kolaylaşmış oldu.

- Osmanlı Devleti İpek Yolu’nun denetimini ele geçirdi.