‘Bilgisayar pilota karşı mücadeleyi kazanıyor’

Amerikan Boeing firmasının ürettiği “737 Max” tipi uçakların seferlerinin, Türkiye dahil 51 ülke tarafından durdurulmasını Türk pilotlar, “doğru karar” olarak nitelendirdi. Etiyopya’da yaşanan facianın ardından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Boeing 737 MAX’ın uçuş emniyeti açısından tedbir amaçlı olarak ikinci bir karara kadar seferlerden çekildiğini duyurmuştu. THY Basın Müşaviri Yahya Üstün de, sosyal medya hesabından, “Filomuzda bulunan 12 adet Boeing 737 MAX tipi yolcu uçağının ticari operasyonları, 13 Mart itibarıyla ikinci bir karara kadar durdurulmuştur” açıklamasını yapmıştı. Uzmanlar ise, 737 MAX modelinde yapılan modernizasyon sonrası yeni yazılım yüklendiğini belirtirken, “Söz konusu yeni yazılım otomatik pilot aktifken, pilotların müdahalesini devre dışı bırakan bir özellik içeriyor. 737 Max’in yazılımı sorunlu ve seferlerden kaldırılması doğru” dedi. Öğretmen Pilot Gökten Gürel, şunları söyledi:

‘Burun aşağı bastırıyor’

“Endonezya açıklarında geçen yıl Ekim ayında yaşanan kazanın ardından Etiyopya’daki facia bardağı taşıran son damla oldu. Boeing firması düşen Max modellerinde kontrol yazılımını güncelledi. Ancak söz konusu yazılım otomatik pilot aktifken, pilotların müdahalesini devre dışı bırakan bir özellik içeriyor. Bu sistemin güvenle kullanılabilmesi için pilotların kapsamlı bir eğitimden geçirilmesi gerekirdi. Belli ki düşen uçaklardaki pilotlar bu eğitimleri almamışlar. Meslektaşlarımla kendi aramızda yaptığımız değerlendirmeler sonucu iki uçak kazasının da benzer olduğunu saptadık. Uçak herhangi bir nedenle burnunu havaya dikmeye başlamışsa, bilgisayarlar bunu algılayıp sürat düşürerek, burnu aşağı bastırıyor. Ancak pilot bu duruma müdahale etmekte hazırlıksız yakalanırsa müdahale etse bile yeterli olmaz. Oto pilot veya sistem uçağın burnunu ufuk çizgisinin altına indirirken, pilot yukarı çekmeye çalışıyor. Yani pilot bilgisayarla bir mücadeleye girişirken, uçak irtifa kaybediyor ve bilgisayar mücadeleyi kazanıyor. Modernizasyon yapıyorsanız bir noktada teknik veya pilot ekibini çok iyi eğitmeniz gerekiyor. THY haklı olarak doğru zamanla ile uçakları seferden çekti.”

‘Karanlık noktalar var’

Emekli Kaptan Pilot Osman Gazi Baykal da şöyle konuştu:

“737’nin ilk modeli 1967’de üretildi. O zamanki 737 ile şimdiki arasında çok ciddi aero dinamik ve teknolojik farklar var. Ancak asıl önemli olan kumanda sistemleri ve kumandayı kontrol eden yazılımların yetersiz kalması. Boeing firmasının çok kuvvetli bir lobisi vardı. Bu aksaklık veya açıkları hep ötelediler ancak kazalar oldukça gizlenecek bir şey kalmadı. Max modellerinde pilotların kumanda edemedikleri durumlar olduğu anlaşılıyor. Çok acıklı bir şekilde Boeing firması, ‘Nisan ayına kadara yazılımı düzelteceğiz’ diye açıklama yaptı. Bu modellerin belli taraflarında karanlık noktalar var. Bunları çözmeden sadece ticari kaygıyla satışa sunduğunuzda kazalar kaçınılmaz olur. Max modelindeki yazılım, aero dinamiği desteklemiyor. Kontrol kumanda sistemlerini destekleyen yazılımlarda büyük eksikler bulunduğu söyleniyor..”

THY 5 uçağı İstanbul Havalimanı’na götürdü

Türk Hava Yolları (THY) filosunda bulunan 12 adet “Boeing 737 MAX” tipi uçağını Atatürk Havalimanı Genel Havacılık Apronu’nda park pozisyonuna aldı. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne başvuran THY, alınan iznin ardından 12 uçaktan 5’ini İstanbul Havalimanı’na getirdi. 5 uçağın daha hava sahasındaki boşluğa göre İstanbul Havalimanı’na gönderileceği, diğer 2 uçağın ise Atatürk Havalimanı’nda kalacağı öğrenildi.

51 ülke hava yasağı koydu

Yurtdışında son beş ayda Boeing 737 MAX 8 ve Boeing 737 MAX 9 tipi uçakların karıştığı iki farklı kazanın ardından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı söz konusu uçakların uçuş emniyeti amacıyla tedbir amaçlı seferlerden kaldırıldığını duyurdu. Yapılan açıklamada; “Söz konusu değerlendirmeler neticesinde Boeing 737 MAX 8 ve/veya Boeing 737 MAX 9 tipi hava araçlarının uçuşları, uçuş emniyetini teminen tedbir amaçlı olarak ikinci bir karara kadar durdurulmuştur” denildi. Türkiye ile birlikte başta AB ülkeleri olmak üzere 51 ülke bu uçaklara hava sahasını kapattı. Aralarında Rusya, Arjantin ve Brezilya’nın olduğu 11 ülke de bu uçakların uçuşunu durdurdu.

Trump’tan uçuşları durdurma talimatı

ABD Başkanı Donald Trump, ülkedeki tüm Boeing 737 Max 8 ve Max 9 tipi uçakların ikinci bir talimata kadar uçuşlarının durdurulduğunu açıkladı. Beyaz Saray’da açıklama yapan Trump, ikinci bir talimata kadar söz konusu uçakların yere indirilmesine karar verdiklerini ifade ederek, kararın ABD Havacılık İdaresi (FAA) tarafından derhal uygulanacağını belirtti. Trump, “Bu konuyu şansa bırakmak istemedim. Doğru olan şeyi yaptığımızı hissediyoruz. Amerikan halkının ve herkesin güvenliği en önemli önceliğimizdir. Umarım (Boeing) kısa zamanda cevaplarını hazırlar ancak o zamana kadar uçakları yerde olacak” dedi.

Boeing’in değeri 22 milyar $ eridi

Endonezya ve Etiyopya’daki 346 kişinin hayatına mal olan uçak kazalarının ardından Boeing model 737-8 Max ve 737-9 Max uçaklarının, tüm uçuşlarının birçok ülke ve hava yolu şirketi tarafından durdurulması, uçuş güvenliği ve bu uçakların “ne kadar güvenli” olduğu sorusunu gündeme getirdi. Max modeli, önceki 737’lere göre daha az yakıt harcıyor ve daha fazla menzile sahip. Boeing 737 Max; Max 7, Max 8, Max 9 ve Max 10 olmak üzere 4 farklı modelden oluşuyor. 737-8 Max ve 737-9 Max uçaklarının, tüm uçuşlarının birçok ülke ve hava yolu şirketi tarafından durdurulması, New York borsasında işlem gören Boeing hisselerinde düşüşe neden oldu. Boeing hisseleri, dün yüzde 6,15 gerileyerek 375,41 dolara indi. Martın ilk işlem gününde 446,39 dolara yükselerek bu yılın en yüksek rakamına ulaşan şirketin hisse değeri de son 12 günde yaklaşık yüzde 16 değer kaybetti. Dün itibarıyla şirketin hisseleri yaklaşık yüzde 12 düşerken, piyasa değeri de yaklaşık 22 milyar dolar silindi.