Ayşe’ler evlendirildi, Ahmet’ler çırak oldu

Ozan Ömer Kadüker - Okullarda yarın ders zili uzaktan eğitimle çalacak; yüz yüze eğitimin devamıyla ilgili karar da durum değerlendirilmesinin ardından kamuoyuyla paylaşılacak. Karar öncesinde uzmanlar, çocukların en az koronavirüs kadar tehlikeli durumlarla karşı karşıya kaldıklarına dikkat çekiyor ve güvenlikleri için okulların açık kalması gerektiğini söylüyorlar. 

Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) verilerine göre uzaktan eğitime erişemeyen yaklaşık 3 milyon öğrenci var. Türk Eğitim Derneği’nin düşünce kuruluşu TEDMEM’in raporuna göre ise 5 milyondan fazla öğrenci, Eğitim Bilişim Ağı’nı aktif kullanamıyor, 160 bin öğrencinin okulu terk etme riski bulunuyor. 6-17 yaş aralığında 710 bin çocuk da okul dışında ve bu durumun nedenleriyle ilgili hiçbir bilgi yok. 

Peki, bu çocuklar ne yapıyor? Bu noktada uzmanlar, eğitimden uzaklaşan çocuklar arasında çalışmaya başlayanların sayısının arttığını söylüyor. Daha da kötüsü kız çocukları, erken yaşta zorla evlendiriliyor. Öyle ki UNICEF de pandeminin çocuk yaşta evlilikleri artırabileceğine dikkat çekiyor ve 10 yılda 10 milyon çocuk evliliğinin daha meydana gelebileceği uyarısını yapıyor. Koronavirüsten koruyalım derken çocukların çok daha büyük tehlikelerle karşı karşıya kaldığına dikkat çeken uzmanlara, bu tehlikelerin neler olduğunu sorduk:  

‘Tüm kazanımlar uçtu’

Amsterdam Vrije Üniversitesi’nden Toplum Sağlığı Genobilim Uzmanı, Türk Tabipleri Birliği (TTB) Pandemi Çalışma Grubu ve Okul Sağlığı Çalışma Grubu Üyesi Dr. Tomris Cesuroğlu:  Dünyanın farklı yerlerinde salgınlar ve doğal afetler sırasında okullara ara veren ülkelerde daha sonra okula geri dönmeyenlerin oranı yüzde 13 ile yüzde 25 arasında değişiyor. Kızların dönmeme ihtimali erkeklere göre 3 kat fazla. Türkiye’deki 18,3 milyon öğrencinin yüzde 15’inin dönmeyeceğini tahmin edersek yaklaşık 3 milyon çocuk ve gencin eğitime devam etmeyeceği anlamına geliyor. Yani son 20-30 yılda okullaşma oranlarını artırmak için yapılanlar hepsi uçtu, gitti. 6 ay daha okulları kapalı tutarsak 30 sene geriye gideceğiz. Bu çocuklar ya çalıştırılıyor ya da evlendiriliyor. Ayşe’ler 13 yaşında evlendirildi, Ahmet’ler sanayiye çırak verildi, okula dönemeyecekler! 

MEB, geçtiğimiz yıl ilkokul, ortaokul ve liselerde uzaktan eğitime katılımı sırasıyla yüzde 66, yüzde 73 yüzde 77 olarak duyurdu. Çocukların dörtte biri nerede, ne yapıyor? 

‘Ucuz iş gücü’

Hayata Destek Derneği Sosyal Hizmet Sektör Yöneticisi Dicle Yücekaya: Pandemi öncesinde, çalıştırılan çocukların sayısı yaklaşık 2 milyondu. Pandemiyle sayı arttı. Sahadaki uzmanlarımız, Şanlıurfa’da fırınlarda, imalathanelerde; İstanbul’da merdiven altı tekstil atölyelerinde çok sayıda yeni çocuk işçilerle karşılaşıyorlar. Araştırmalar, okul dışında kalanların, çocuk işçiliği, çocuk yaşta evlilikler ve suça sürüklenme alanlarında daha fazla risk altında olduğunu gösteriyor. Öte yandan Alo 183 Sosyal Destek Hattı’na en fazla bildirimde bulunan gruplardan biri öğretmenlerdi. Okul, bu açılardan riskleri azaltan bir faktör. Bu süreçte, çocuklar bu koruyucu mekanizmadan mahrum kaldılar. Maalesef bazı çocuklar eğitime kalıcı olarak geri dönemeyebilir.

‘Yüzde 10 artabilir’

Uçan Süpürge Vakfı’ndan Tuba Demirci: Kız çocuklarının okula devam etmelerini sağlayan eğitim desteklerine ve kampanyalara ayrılan ulusal-uluslararası fonlar, yeni ve acil ihtiyaçların finansmanı nedeniyle aksadı veya tamamen ortadan kalktı. Kısaca salgın zamanı yeni öncelikler peyda oldu ve eğitimde özel çabayla tutulan gruplardan genç kız ve kız çocuklar üzerindeki devlet kontrolü aşındı. 

Bu nedenle son yıllarda geriletilen çocuk evliliklerinin sayısını yakın gelecekte en azından yüzde 10’luk bir artışa neden olması bekleniyor. 

‘İş kazaları arttı’

TTB Merkez Konseyi Üyesi-Acil Tıp Uzmanı Çiğdem Aslan: Çocuklar arasında son 6 ayda iş kazaları arttı. Sigortalı olmadıkları için iş kazası olarak bildiremiyoruz. Yaralanmayla geldiklerinde tetanos aşısı var mı diye soruyoruz ama ‘Ben okumuyorum’ diyorlar. Ayrıca ev içi şiddet de arttı. Daha önce okula gitme, dışarı çıkma imkânı olan çocuklar şu an devamlı evde kaldığı için aile baskısı artıyor. Bu nedenle intihar girişiminde bulunanlar var.