‘3. doz olarak Türk aşısı uygulanabilir’

Aykut Yılmaz - Koronavirüsle mücadele kapsamında toplumsal bağışıklığın kazanılması için aşılama programı hızla devam ederken, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın 3. doz aşı olduğunu açıklamasının ardından Türkiye’de küresel çapta tek ya da iki doz şeklinde uygulanan koronavirüs aşıları için üçüncü doza ihtiyaç olup olmadığı tekrar gündeme geldi. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, aşının etki süresini uzatmak için önerilen rapel doz yani hatırlatma dozlarının en az 6 ay geçtikten sonra yapılmasının tavsiye edildiğini açıklamıştı. Koca ayrıca hatırlatma dozlarının yerli aşı ile yapabileceğini söylemişti.

‘Sinovac için gerekli’

Ege Üniversitesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Zafer Kurugöl, aşı bilimine göre bir kişi hangi aşı ile aşılanmış ise rapel (hatırlatma) dozunun da aynı aşı ile yapılması gerektiğini belirtti. Kurugöl, Milliyet’e yaptığı açıklamada, BioNTech ve Sinovac aşılarında üçüncü doz aşının yapılması gerekliliğini gösteren bir bilimsel veri olmadığını vurguladı ve “Şahsi fikrim özellikle Sinovac için mutlaka rapel dozun yapılması gerekir. 6 ay gibi bir süre içerisinde yapılması gerekir. Aşı bilimine göre bir kişi hangi aşı ile aşılanmış ise hatırlatma dozu aynı aşı ile yapılır. Aynı hastalığa karşı olsa bile farklı teknoloji kullanıldığı için aynı teknoloji kullanılmış aşı ile yapılır. Ama burada farklı aşılar kullanılmaz diye bir şey yok. Zorunluluk halinde farklı aşılar kullanılabilir. Örneğin, ilk iki dozu Sinovac ile yapılmış sağlık personeline tek doz BioNTech ile hatırlatma yapılabilir” dedi.

‘Türk aşısı olabilir’

Rapel dozlarla ilgili çalışma yapılması gerektiğini vurgulayan Kurugöl, şunları dedi:

“İki doz Sinovac yapılmış veya iki doz BioNTech yapılmış kişilere aynı aşı ile hatırlatma yapılabileceği gibi, o güne kadar Türkiye’de ruhsat alması planlanan Türk aşısı ile de yapılabilir. Ancak bunun bilimsel temellere oturması için insanlarımıza böyle bir uygulama başlamadan önce, hatırlatma dozu Türk aşısı ile yapıldığında cevabın nasıl olduğunun, yan etki olup olmadığının, koruyuculuğun ne kadar olduğunu gösteren çalışmanın yapılması lazım. Faz-3 çalışmasının yapılması lazım. Sağlık Bakanlığı’na ve Bilim Kurulu’na önerim iki doz Sinovac yapılmış veya iki doz BioNTech yapılmış kişilere hatırlatma dozu olarak Türk aşısının da uygulandığı kontrollü bir çalışma yapılsın. Bu çalışmanın sonuçları, yan etki oluşturup oluşturmadığı, koruyuculuğu artırıp artırmadığı gösterilsin. O zaman BioNTech gibi dünyada Avrupa’da yaygın uygulanan bir aşının rapelinin bizim aşımızla olabileceğini gösterirsek bütün dünya bizim aşımızı talep eder. Böyle bir artısı da olur.”

‘Bunun için uğraşıyoruz’

Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz, daha önce yaptığı açıklamada, dünyada yapılan çalışmalarda ardışık olarak bir doz mRNA, bir doz adenovirüs aşısı yapılarak oluşan bağışıklığa da bakıldığını söylemiş, bu çalışmalarla ilgili şu bilgileri vermişti: “Bir doz adenovirüs aşısı, yani AstraZeneca aşısı olanlara bir doz da BioNTech (mRNA) yapıldı. Çok güzel bir antikor cevabı oluşturduğu görüldü. Yani önce viral vektör aşısı arkasından mRNA aşısı yaptırdığınız zaman antikor yanıtı gayet güzel oluyor. Ama CoronaVac’ta (Sinovac’ın geliştirdiği Kovid-19 aşısı) nasıl oluyor, bunu görmek için CoronaVac’tan sonra yine CoronaVac ya da CoronaVac’tan sonra mRNA nasıl oluyor görmek için bizim de çalışma yapmamız gerekiyor. Bunu yapabilmek için uğraşıyoruz.”

Dünya nasıl bakıyor?

Küresel ölçekte Kovid-19’a karşı uygulanan Pfizer/BioNTech, Moderna, Astrazeneca, Sinopharm, Sinovac ve Sputnik V aşılarından, bazı istisnalar dışında 2 doz yapılırken Johnson&Johnson’ın geliştirdiği Janssen aşısından ise tek doz. Çin’de geçen mart ayında onay alan üç dozluk Zhifei Longcom aşısı en az 13 bölgede uygulanıyor. Birleşik Arap Emirlikleri ise Çin’de geliştirilen Sinopharm aşısının üçüncü dozuna onay veren ilk ülke oldu. Pfizer/BioNTech ve AstraZeneca aşılarını kullanan İngiltere ise sonbahar aylarında, 50 yaşın üstünde olanlar için üçüncü doz aşılamaya geçmeyi planlandığını duyurmuştu. Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz, koronavirüs geçirenlerde de aşı olanlarda da bir süre sonra bağışıklığın azaldığını ve her iki gruba da hatırlatma dozu adı verilen üçüncü doz aşılamaların yapılması gerektiği konusunda bilim dünyasının uzlaşmaya vardığını açıklamıştı. Üçüncü doza gerek olup olmadığı sorusunun yanıtı aşıların etkinlik oranının dışında ne kadar uzun süre koruma bir diğer ifadeyle bağışıklık sağladığında yatıyor.