13. Cumhurbaşkanı bugün seçiliyor
28.05.2023 - 06:53 | Son Güncellenme:
Türkiye, ilk kez yapılacak ikinci tur oylama ile cumhurbaşkanını seçmek için bugün sandığa gidiyor.
AYDIN HASAN Ankara - Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimi, 14 Mayıs’da ikinci kez aynı gün bir arada yapılmıştı. 14 Mayıs’ta yapılan milletvekili seçim tamamlandı. Ancak 3 adaylı cumhurbaşkanı seçiminde hiçbir aday yüzde 50’inin üzerinde oy alamadığı için YSK’nın daha önce ilan ettiği takvim çerçevesinde ikinci tur kararı alındı.
YSK, 14 Mayıs’taki cumhurbaşkanı seçiminin kesin sonuçlarını, 19 Mayıs’ta ilan etti. Seçimde, Cumhur İttifakı’nın adayı Recep Tayyip Erdoğan yüzde 49.52, Millet İttifakı’nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu yüzde 44.88, Ata İttifakı’nın adayı Sinan Oğan yüzde 5.17 oranında oy aldı. Seçimde, yüzde 50’inin (yüzde 50 artı 1) üzerinde oy alan bir aday olmadığı için YSK’nın daha önce ilan ettiği ikinci tur takvimine geçildi. İlk oylamada en çok oy alan iki aday olan Erdoğan ile Kılıçdaroğlu ikinci tura katılmaya hak kazandı.
İlk kez ikinci tur
Yeniden hazırlanan oy pusulasındaki sıralamada bir değişiklik olmadı. Cumhurbaşkanı seçiminde ikinci kez oylama, bugün ilk kez yapılacak. Türkiye genelinde 191 bin 885 sandıkta oy kullanılacak.
50 bin seçmen ilk kez
15 Mayıs’tan itibaren 18 yaşına girenler nedeniyle 60 milyon 721 bin 745 olan yurt içi seçmene 47 bin 523 seçmen; 3 milyon 423 bin 759 olan yurt dışı seçmene ise 2 bin 453 seçmen daha eklendi. Seçimin ikinci turunda yüzde 50+1 şartı aranmayacak ve en çok oyu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek.
Meclis’te 18 seçim
Türkiye’de ilk cumhurbaşkanı seçimi, 100 yıl önce 29 Ekim 1923’te cumhuriyetin ilan edildiği günün akşamı Meclis’te yapıldı.
Üye sayısı 287 olan Meclis’teki salt çoğunluğu 144 milletvekili oluşturuyordu. Oylamaya katılan 158 milletvekilinin tümünün oyunu alan Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı seçildi. 1923 ile 1961 arasında cumhurbaşkanı seçimi, milletvekili seçimine endeksliydi. Her milletvekili seçiminin ardından oluşan yeni parlamentoda cumhurbaşkanı seçimi yapılıyordu. Bu dönemde yapılan cumhurbaşkanlığı seçimleri şöyle:
Mustafa Kemal Atatürk, 1921 anayasasına göre, bir kez seçildi.
Mustafa Kemal Atatürk, 1924 anayasasına göre, 3 kez seçildi.
1924 anayasasına göre, İsmet İnönü, 4 kez seçildi.
1924 anayasasına göre, Celal Bayar, 3 kez seçildi.
1961 anayasasına göre seçilen isimler; Cemal Gürsel, Cevdet Sunay, Fahri Korutürk oldu.
1982 anayasasının kabulüne ilişkin referandumda Kenan Evren, anayasanın kabulü ile birlikte cumhurbaşkanı seçildi. 1982 anayasasına göre, Turgut Özal, Süleyman Demirel, Ahmet Necdet Sezer ve Abdullah Gül Meclis tarafından seçildi.
Evren istisna oldu
Cumhuriyetin ilanından 2007 yılındaki oylama dahil Meclis’te 18 Cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. Bir kez de cumhurbaşkanı halkoylaması ile yani referandumda anayasanın kabul edilmesinin sonucu olarak seçildi. Bu istisna kişi 12 Eylül darbesinin lideri Kenan Evren olacaktı.
İlk kez halk seçti
10 Ağustos 2014’te yapılan cumhurbaşkanlığı seçiminde halk ilk kez sandığa gitti. Seçimde; Başbakan Erdoğan yüzde 51.79, Ekmeleddin İhsanoğlu yüzde 38.44, Selahattin Demirtaş ise yüzde 9.76 oranında oy aldı. İlk turda seçilen Erdoğan, halk tarafından seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu.
Yeni hükümet sistemi
Cumhurbaşkanlığı sistemine dayalı ilk seçim 24 Haziran 2018’te yapıldı. Seçimde; Ak Parti ve MHP’nin kurduğu Cumhur İttifakı’nın ortak adayı Erdoğan yüzde 52.59’luk oy oranıyla ilk turda seçildi. CHP’nin adayı Muharrem İnce oyların yüzde 30.64’ünü aldı. Erdoğan, 2007’deki referandumda onaylanan anayasa değişikliği çerçevesinde 2014 yılında halk tarafından seçilen ilk cumhurbaşkanı olmuştu. Erdoğan, 24 Haziran 2018’deki seçimde, 2016 yılındaki referandumda onaylanan cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine göre ilk kez halk tarafından seçilen cumhurbaşkanı oldu.
Türkiye’de ilk cumhurbaşkanı seçimi, 100 yıl önce 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilan edildiği günün akşamı Meclis’te yapıldı, Mustafa Kemal Atatürk Cumhurbaşkanı seçildi.
115 turda seçilememişti
Dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’ün görev süresi 23 Mart 1980’de sona erdi. Ancak Meclis 115 tur oylamaya rağmen bir türlü cumhurbaşkanını seçemedi. Oylamalar traji-komik bir hal almıştı. Pusulaya Ajda Pekkan’ın adını bile yazan vekiller vardı. 12 Eylül 1980’de askeri darbe oldu. Darbenin gerekçelerinden biri de Meclis’in cumhurbaşkanını seçememesi olacaktı.
Cumhurbaşkanlığı sistemine geçilirken, ilk turda yüzde 50 artı 1 oy alamayan adayın olması halinde ikinci tur seçimin yapılması ve ikinci turda çoğunluğu alan adayın seçilmesi yönünde hüküm getirildi. Böylece geçmişten ders alınarak, halkın seçtiği sistemde 1980 benzeri bir cumhurbaşkanı seçimi krizinin yaşanmasının önüne geçilmesi amaçlandı.
