Silah sesleri duyuluyor! Dünya kilitlendi
20.01.2020 - 13:40 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
Çatışmalarda en az iki ölü ve onlarca yaralı var, silah seslerine patlamalar karışıyor. Hükümete verilen sürenin bittiği Irak'ta, başkent Bağdat'ta göz gözü görmüyor.
Kasım Süleymani'nin öldürülmesi ve ABD üslerine İran'ın füze atılmasıyla 2020'nin ilk haftalarında tartışmasız dünya gündeminin ilk sırasına yerleşen Irak, yeniden esas gündemine döndü.
1 Ekim'den bu yana yolsuzluk ve ekonomik darboğaza karşı gösteri düzenleyen kalabalıklar, hafta sonu bir kez daha sokaklara indi.
Reuters haber ajansı, Pazartesi sabahı başkent Bağdat ve diğer şehirlerde gerçekleşen çatışmalarda iki göstericinin öldüğünü, onlarcasının yaralandığını bildiriyor.
Yolları barikatlarla kapatıp Bağdat'taki ünlü Yeşil Bölge'ye ilerlemeye çalışan protestoculara polis biber gazı sıktı. Bağdat'la birlikte Nasıriye, Kerbala ve Amara'da benzer görüntüler var.
Reuters'a konuşan görgü tanıkları, Bağdat'taki Tayaran Meydanı'nda gece yaşanan çatışmalarda ise polisin biber gazının yanı sıra ses bombası da kullandığını söyledi. Protestocular ise polise molotofkokteyli ve taş attı.
Polisin Bağdat'taki bazı sokaklarda göstericilere gerçek mermilerle ateş açtığı yönünde bilgiler var. Çatışmalar, özellikle Tayaran Meydanı yakınındaki Sinek Köprüsü üzerinde yoğunlaşıyor.
İsmini vermek istemeyen bir protestocu, "Ateş açmayı ve nişan almayı bırakmalılar. Biz kimiz ve onlar kim? Hepimiz Iraklıyız. Öyleyse, neden kardeş kardeşi öldürüyor" dedi.
Çok sayıda yaralı gösterici 'tuk-tuk' adlı motor taksilerle hastanelere taşınırken, Bağdat polisi kapatılan yolların yeniden açıldığını açıkladı.
Bağdat yönetimi, protestoların yatışması için bazı kentlerde tatil kararı verdi. Söz konusu şehirler, Zikar, Kadisiye, Necef, Babil.
Irak'taki Şiilerin önde gelen isimlerinden Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, Haşdi Şabi’nin göstericilere müdahale aracı olarak kullanılmamasını istedi.
Iraklı protestocular, bağımsız ve teknokrat hükümet kurulması, yolsuzluk yapanlarla göstericileri öldürenlerin cezalandırılması için hükümete bugün sabaha kadar süre vermişti.
İran'ın desteklediği Başbakan Adil Abdulmehdi, gösteriler sürerken istifa ettiğini açıkladı ancak halen koltuğunda oturmaya devam ediyor.
Irak'ta Ekim ayından bu yana gösterilerde polisin açtığı ateş sonucu 500'ü aşkın protestocu hayatını kaybetti.
Dördüncü ayını doldurmak üzere olan gösterilerde, en çarpıcı anlardan biri Babil kentinde yaşanmıştı.
Polisin göstericilere müdahale etmek için köpekler getirdiği söylentileri Babil kentinde yayılmıştı. Bunun üzerine, Bağdat'ın güneyindeki şehir sakinleri akşamüstü akıllara durgunluk veren bir görüntüyle karşılaşmıştı.
Bir protestocu, kamyona yüklediği aslanla kent meydanında belirdi. Aslanın sahibi, kamyondan indirilen hayvanı polise tepki olarak meydana getirdiğini söylemişti.
Sırtına Irak bayrağı örtülen vahşi hayvan zaptedilmekte zorlandı. Aslanı gösteren video kaydı, sosyal medyada hızla yayıldı ve kısa sürede gündem olmuştu.
1 Ekim tarihinden bu yana Irak sokaklarını dolduran yüz binlerce gösterici, Bağdat yönetimine olduğu kadar İran'a da öfkeli. Kerbela'daki İran Konsolosluğu'na girmek isteyenler binanın girişine Irak bayrağı astı. İran bayrağını da indirmeyi deneyen protestoculara askerler ateş açmış ve üç kişi ölmüştü.
Haber ajansları, Iraklı protestocularının öfkesinin artan bir şekilde İran üzerinde yoğunlaşmaya başladığını, bunun nedeni olarak da Tahran'ın Irak'taki hükümet, Şii politik fraksiyonlar ve paramiliter gruplarla yakın ilişki içerisinde olmasını gösteriyor.
Reuters ülkedeki güçlü bir siyasi partinin, Abdülmehdi'den desteğini çekmeye hazırlandığı sırada, İran Devrim Muhafızları'ndan bir generalin katıldığı Bağdat'taki gizli bir toplantının ardından bu fikirden vazgeçtiğini duyurmuştu.
İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney Irak ve Lübnan'daki protestoları sert bir biçimde eleştirip olayları ABD ve diğer ülkelerin komplosu olarak niteliyor.
Iraklılar, başkent Bağdat ve ülkenin güneyindeki Şii ağırlıklı bölgelerde sokaklarda. Protestolar yolsuzluk, işsizlik ve kamu hizmetlerinin yetersizliği üzerine patlak verdi.
Göstericiler, hükümet ve siyasi elitin görevden çekilmesini talep ediyor. İstifasını açıklayan Başbakan Adil Abdulmehdi, 77 yaşında. Mayıs 2018 seçiminden sonra rakip güçler, Mukteda es-Sadr ve Hadi Amiri'nin desteğiyle başbakan seçildi, Ekim 2018'de göreve başladı.
Abdulmehdi, yıllarca, ABD'nin 2003'teki müdahalesiyle devrilen Sünni lider Saddam Hüseyin'e karşı İran'da aktif olan Iraklı bir Şii siyasi grubun üyesiydi. 2003'ten sonra Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Enerji Bakanı ve Maliye Bakanı olarak çeşitli dönemlerde görev yaptı.
Irak'ta 2005'ten sonra sürdürülen sisteme göre Başbakan Şii, Cumhurbaşkanı Kürt ve Meclis Başkanı Sünni politikacılar arasından seçiliyor. Anayasaya göre parlamento oy çokluğuyla ya da Cumhurbaşkanı'nın talebiyle Başbakan için 'güvensizlik oyu' kullanabiliyor.
Irak Anayasası, ABD liderliğindeki müttefiklerin ülkeyi işgalinden 2 yıl sonra, 2005'te yazıldı. Ülkede ilk seçimler de aynı yıl yapıldı.
Ancak Irak'ta siyasi yapı o tarihten bu yana istikrara kavuşmadı. Bu da ülkede sosyal ve ekonomik durumu, gündelik hayatı doğrudan olumsuz etkiledi.
Irak'ın büyük kısmında oluşan güvenlik açığı, beraberinde bombalı saldırıları ve sivillerin ölümlerini de beraberinde getirdi. Bu sebeple zaman zaman protestocular sokağa çıktı.
İşgalin üzerinden 16 yıl geçmesine rağmen ülkedeki ABD etkisinin büyük oranda sürmesi, bir yandan da Şii milisler ve siyasetçiler üzerinden ülkede hakimiyet kurmaya çalışan İran'ın birçok alanda etkili olması, siyasi istikrarın sağlanamaması sonucunu doğurdu.
Bu da son birkaç yıldır Iraklılar arasında 'ulusal motivasyonla' başlatılan gösterileri tetikledi. Nüfusunun çoğu Şii olan ülkede Başbakan da Şii siyasetçiler arasından seçiliyor. Diğer kesimler tarafından ayrıcalıklı olarak görülseler de ekonomi temelli bu protesto ve tepkilerin büyük kısmı Şiilerin yoğun olarak yaşadığı bölgelerde, özellikle ülkenin güneyinde başladı.
Irak'ta geçen yıl Mayıs ayında yapılan seçimlerin ardından aylarca hükümet kurulamamış; yaz aylarında 'temiz su eksikliğinin, elektrik kesintilerinin, işsizliğin ve yolsuzlukların' protesto edildiği gösteriler yine ülkenin güneyindeki Basra şehrinde büyümüştü. İki hükümet binası da ateşe verilmişti.
Irak, dünyada en fazla doğal gaz rezervine sahip dördüncü ülke. Ancak Dünya Bankası'nın 2014 verilerine göre 40 milyonluk nüfusun neredeyse dörtte biri, günde 1,90 dolar gelirle (yaklaşık 11 TL) yaşıyor.
Hanelerin altıda birinde ise halk açlık sınırında. Ülkede işsizlik oranı 2018'de yüzde 7,9'du. Genç işsizlik oranı ise yüzde 15 civarında.
Çalışanların yüzde 17'si ise istediği gibi bir işte çalışmak yerine kendi seviyesinin altında bir işte çalıştığını düşünüyor. Ülkede neredeyse 83 bin de yabancı uyruklu, daha yüksek maaşlı işlerde çalışıyor.
Irak'ta kısa zaman önce güvenlik sorunları ve ekonomik istikrarsızlık nedeniyle 10 bin fabrika kapatıldı. Bu da yaklaşık 500 bin kişinin daha isşiz kalmasına yol açtı.
Bu oranlar, genç nüfusun tepkisine yol açıyor ve bu nedenle son gösterilerde gençler büyük bir rol oynuyor.
1 Ekim'de gösteriler Twitter'da 'Haklarım için protesto ediyorum' etiketiyle paylaşılan mesajlarla büyüdü.
Gazetecilere konuşan protestocular, sosyal medya üzerinden örgütlendiklerini, işsizlik ve yolsuzluk karşısında daha fazla sessiz kalmak istemedikleri için sokağa çıkarak göstericilere katıldıklarını söylüyor.
Göstericilerin büyük çoğunluğu bağımsız. Herhangi bir parti ya da liderle bağlantıları yok.
BBC'ye konuşan Bağdat'ta yaşayan gazeteci Simona Foltyn, göstericileri "Kadınlar, erkekler, üniversite mezunları, işsizler, yaşlılar…" olarak tanımlıyor:
"Tümü herhangi bir siyasi partiyle bağlantısı olduğu iddialarını reddediyor. Aslında hepsi haklarını alamayan, siyasi yapıdan memnun olmayan insanlar. Tümü tek bir şey etrafında birleşmiş gibi görünüyor: Sadece daha iyi bir hayat istiyorlar. Hizmet, iş, daha iyi hayat standardı istiyorlar."
Reuters haber ajansına konuşan bir gösterici de, "Biz işsizliği sona erdirecek, yolsuzluğu bitirecek ve 2003'ten bu yana yapılan yolsuzlukları araştıracak bir hükümet istiyoruz" diyor.
Şimdiye kadar gösterilerde 'Halk rejimin devrilmesini istiyor' sloganları bolca atıldı. Bu slogan, 2011'de başlayan ve 'Arap Baharı' olarak adlandırılan protesto gösterilerinde birçok Arap ülkesinde yaygınlaşmıştı.
