Tarımın ‘vezir’i sanayinin jokeri

Türkiye’de endüstriyel kenevir üretimi hızla artıyor. Gıdadan tekstile, otomotivden kozmetiğe çok sayıda alanda kullanılan kenevirin işlenmesi için ilk fabrikalar devreye giriyor.

Geçen yıl Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın açıklamalarıyla kenevirin yıldızı parlamıştı. Bu kapsamda Tarım ve Orman Bakanlığı da kenevire yönelik çalışmalarını yoğunlaştırdı. Geçen yılki çalışmalar sonucu yaklaşık 1000 dekarda lif, tohum ve sap amaçlı ekim alanına ulaşıldı.

Kenevir çalışması yapan uzmanlar, kenevirde uyuşturucu madde (THC) oranının düşürülmesiyle ekim alanlarının da önünün açılacağını belirtiyor. 

Kötü algı kırıldı

Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Kenevir Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Selim Aytaç, üniversite olarak kenevirle ilgili çalışmalara 2013’te başladıklarını söyledi.

Aytaç, “Farkındalığı artırmak için çeşitli illerde konferanslar ve eğitimler verdik. Birçok kuruma projeler önerdik. 2017’de TÜBİTAK destekli bir projemiz de Türkiye’de kenevirlerin uyuşturucu madde (THC) oranının düşürülmesiyle ilgiliydi” dedi.

Endüstriyel kenevir üretim alanlarının dünyada da artmaya başladığını bildiren Aytaç, THC oranının düşürülmesiyle kenevir ekim alanlarının da önünün açılabileceğini kaydetti. 8 adet bütçeli projeyi sürdürdüklerini söyleyen Aytaç, şunları anlattı:

“Geçen yıl Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın konuşmasında keneviri dile getirmesiyle birlikte hem kamuda, hem de özelde kenevire olan kötü algı kırılmış oldu. Biz de bu alanda çalışmalar yaparken zorlanıyorduk. Geçen yıl nisanda enstitüyü kurduk.”

TÜM DÜNYANIN GÖZÜ KENEVİRİN ÜSTÜNDE

Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi (ASAM) Kendir Enstitüsü Başkanı Dr. Erdem Ulaş, 2020 yılı ile birlikte kenevirin tarımın önde gelen bitkisi olacağını söyledi. Dünya genelinde kenevir ekimi 255 bin hektar civarında olduğunu belirten Ulaş, kenevir tohum üretiminin de yaklaşık 600 bin ton olduğunu kaydetti. Ulaş, Çin, Kanada ve Fransa gibi ülkelerin kenevir üretiminde öne çıktığını bildirdi.

ASAM Kendir Enstitüsü olarak eylül ayındaki hasatta 200 ton tohuma ulaşmayı hedeflediklerini anlatan Ulaş, şöyle devam etti: “2016-2017 yılında elimizdeki tohum 265 kilogramdı. 2023 yıl sonu 1 milyon ton civarında milli tohum rezervine ulaşabiliriz. Üyelerimizden aldığımız rakamlara göre, 2019’da 15 tona yakın tohum üretimi yapıldı. Lif üretimi de 25-30 ton arasındaydı. Kendir ekimi masrafsız, ürünü bereketli. 5 ayda 5 metre yüksekliğe erişir, 50 bin çeşit ürün yapılır kenevirden.”

Yeni enstitü yolda

Öte yandan Yozgat Bozok Üniversitesi’nde Kenevir Araştırmaları Enstitüsü kurulacak. Kenevir üzerine ihtisaslaşan üniversite, kenevir tohumundan elde edilen unla ekmek de üretmişti.

MERKEZ ÜSSÜ SAMSUN OLDU

Halihazırda 5-6 bin dekarlık ekim alanının yüzde 50’si Samsun’da. Prof. Aytaç, “Önümüzdeki süreçte Samsun’un kenevir üretiminde ağırlığı yüksek olacak. Havza Organize Sanayi Bölgesi’nde de kenevir işleme tesisleri kurulmaya başlandı. Kenevirler tarladan çıkıp tesislere gelecek. Yarı mamul ya da tam mamul şeklinde pazarlanabilir. Amasya Gümüşhacıköy’de de eski bir fabrika modernize ediliyor. İplik fabrikası olacak. Temmuz ortasında faaliyete geçmesi bekleniyor” dedi.

Sözleşmeli tarım yapılıyor

Bu yıl üretimin büyük kısmının sözleşmeli tarım şeklinde yapıldığını vurgulayan Aytaç, şöyle devam etti:

“Üreticiler kenevirleri sap şeklinde pazarlamayı daha çok tercih etti. Kilo fiyatı 1.5 ila 2.25 lira arasında. 1 dekardan da ortalama 1 ton sap elde ediliyor. İki çeşit kenevir türü geliştirdik. İsimleri de ‘Narlı’ ve ‘Vezir’, tescil bekliyoruz.”

Hedef 10 bin dekar

Prof. Selim Aytaç, 2019 Ocak’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kenevirle ilgili ifadelerinden sonra 11 ilde 1020 dekar alanda ekim yapıldığını söyledi.

Bu yıl ise 11-12 ilde toplam 5-6 bin dekar ekim alanı olmasını beklediklerini kaydeden Aytaç, “Kovid-19 pandemisi biraz etkiledi. Normalde 10 bin dekar öngörmüştük. Önümüzdeki yıllarda da artmasını bekliyoruz” diye konuştu.

Üretim 19 ilde serbest

Endüstriyel kenevir üretimi mevcut durumda Amasya, Antalya, Bartın, Burdur, Çorum, İzmir, Karabük, Kastamonu, Kayseri, Kütahya, Malatya, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Uşak, Yozgat ve Zonguldak’ta yapılabiliyor. Kenevir, otomobil sektöründe doğal fiber parçalar, kenevir talaşından doğal inşaat malzemeleri, tekstil, kozmetik, kağıt sanayii, kenevir yağı, gıda ve yem gibi birçok alanda kullanılıyor.

1 dekardan 100 kilo lif

Türkiye’de ortalama 1 dekar kenevir ekili alandan 100 kilo lif elde ediliyor. 1500 lira gelir elde edilen 1 dekarda 800 - 850 lira masraf yapılıyor.