Doğalgazda “borsa payı” ve “verimlilik” önlemi

Mithat Yurdakul/ Yakında yürürlüğe girmesi beklenen düzenlemeye göre, uzun dönemli doğalgaz ithalatı lisansı olan şirketler, yıllık kotalarının 5’te 1’ini doğalgaz piyasasında satmakla yükümlü olacak. Kapasitelerini verimli kullanmayan doğalgaz ithalatçılarının faaliyeti askıya alınabilecek. Doğalgazdaki önemli adımlardan depolamada, Silivri doğalgaz deposunun kapasitesi yıl sonuna kadar 4,6 milyar metreküpe çıkartılacak. Tuz Gölü deposuyla birlikte 2 tesisin toplam kapasitesi 10 milyar metreküpe, geri üretim kapasitesi ise günlük 155 milyon metreküpe ulaşacak.

LNG’de küresel mücadele

Alternatif kaynak sıvılaştırılmış doğalgaz LNG’de ise dünya piyasalarında bir mücadele var. Yılda yaklaşık 450 milyar metreküp doğalgaz tüketen ve bunun üçte birini Ukrayna savaşı nedeniyle karşı karşıya geldiği Rusya’dan alan Avrupa’nın ithalatı, bu yıl önemli miktarda azalacak. Doğalgaz ithalatının büyük kısmını Rusya’nın eski boru hatlarından alan Avrupa’nın bu sene alabileceği Rus gazı miktarının 50 milyar metreküpe, önümüzdeki yıl ise bunun daha da altına düşmesi bekleniyor. Bu açığı kapatmak isteyen Avrupa için en hızlı çözümlerden birisi, LNG olacak. Türkiye de tedarik güvenliğini sağlamak için LNG’de Avrupa ile rekabet edecek. Şu anda Türkiye’nin ithal gaz portföyünün yüzde 20’sine yakınını LNG oluşturuyor. Türkiye’nin uzun dönemli LNG kontratlarında bir aksama görünmüyor. Bu kaynakların, önümüzdeki dönemki enerji ihtiyacını paralel artırılması düşünülüyor. LNG terminallerinin de LNG’ye dayalı doğalgaz teminini desteklemesi bekleniyor.

İthal gazın 5’te 1’i borsaya satılacak

Önümüzdeki dönemde bir diğer önlem de ithal gazın değerlendirilmesi konusunda olacak. Yakında yürürlüğe girmesi beklenen düzenlemeye göre, uzun dönemli alım satım anlaşmasına bağlı olarak boru hattıyla doğalgaz ithalatı lisans almış şirketler, her gaz yılının ilk üç ayı ve son üç ayı içerisinde ithalat lisansındaki yıllık miktarların en az yüzde 20’sine karşılık gelecek miktarda doğalgazı, Enerji Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) tarafından işletilen ve ileri tarihli fiziksel teslimat gerektiren vadeli doğalgaz piyasasında satmakla yükümlü olacak.

Sözleşme askıya alınacak

İthalat lisansı sahipleri, bu zorunluluklarını, aynı dönem içerisinde Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası’nda (OTSP) spot doğalgaz satışı yaparak da gerçekleştirebilecek. Burada bir denetim mekanizması da olacak. Doğalgaz iletim şirketi, her gaz yılı öncesinde, ithalat lisansı sahiplerinin yükümlülüklerine karşılık gelen miktarların vadeli piyasada tekliflendirildiğini EPİAŞ’tan teyit edecek. İletim şirketi, yükümlülükleri yerine getirmeyen ithalat lisansı sahibi şirketlerle taşıma ve teslim sözleşmesi imzalamayabilecek veya imzalanmış taşıma ve teslim sözleşmelerini askıya alabilecek.

Verimsiz şirket açıklanacak

İletim şebekesinden hizmet alan doğalgaz lisansı sahipleri, doğalgazda arz güvenliği tedbirleri kapsamında alınacak tedbirlere uymak ve kapasitelerini verimli bir şekilde kullanmak zorunda olacak. İletim şebekesi kapasitelerini verimli bir şekilde kullanmayan lisans sahiplerinin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından, iletim şirketinin de görüşleri alınarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’na bildirilmesi halinde, şirketlerin faaliyetleri durdurulabilecek. Faaliyetleri durdurulan lisans sahibi şirketleri kamuoyuna da açıklanacak. Bu kapsamda faaliyetleri durdurulan doğalgaz ithalat lisansı sahibi şirketlerin, durdurulan ithalat kapasiteleri, iletim şebekesinin verimli kullanımı için spot boru gazı ithalatına ayrılabilecek.