Kuru meyve ihracatı ‘sağlıklı’ büyüyor

Duygu Erdoğan / İSTANBUL - Kuru meyve ihracatı; hem tarım sektörleri ortalaması hem de genel ortalama üzerinde bir ihracat artışı sağladı. Dünyada sağlıklı beslenme odağındaki gelişmelerle paralel olarak büyümeye devam eden talep, özellikle ABD’den gelen artışla dikkat çekiyor. Türkiye, ihracatın önemli bir bölümünü oluşturan kuru kayısı, kuru incir, kuru üzümde dünya ihracatında birinci sırada yer alıyor.

Bir yıllık kuru meyve ihracatı Türkiye genelinde önceki sezon 1 milyar 560 milyon dolar iken, 1 milyar 700 milyon doları aştı. 7 aylık verilere göre ise; 824 milyon dolar olan ihracat bu yıl 933 milyon dolara ulaştı. Yıl sonu hedefi ise 1.8 milyar dolar olarak açıklandı.

Özellikle koronavirüs pandemisiyle gelişen süreçte dünya çapında atıştırmalık pazarında Dünya Sağlık Örgütü tarafından sağlıklı gıdalar listesinde de yer alan kuru meyveler öne çıkıyor. Küresel ihracat sıralamasında kurutulmuş meyve pazarında Türkiye ikinci sırada bulunuyor. Kuru üzüm, kayısı ve incirde ise açık ara liderliğini sürdürüyor. 

İklim tonajı azalttı

Türkiye’nin kuru meyve ihracatında Avrupa Birliği (AB) ülkeleri öne çıkıyor. Almanya ilk sırada yer alırken; Birleşik Krallık ise genel olarak ikinci sırada konumlanıyor. Ancak son dönemde ABD’nin ikinci sıraya yerleştiği görülüyor. Yeni sezonun ihracatında özellikle ürünlerde azalan tonaj dikkat çekiyor. İklim kaynaklı sebeplerle azalan üretim ihracatta da kendini gösterdi. Ancak buna karşılık ürün az olduğu için ortalama ihracat bedeli artış gösterdi ve ihraç karşılığı bedel yükseldi. Kuru meyve sektöründe ihracat 2024 yılının ilk yarısında miktar bazında yüzde 12 düşerek 227 bin tondan 200 bin tona gerilerken, döviz getirisi yüzde 15’lik artışla 722 milyon dolardan 829 milyon dolara yükseldi.

Kuru meyve ihracatında 2023 yılının ilk yarısında ortalama 3 bin 184 dolar olan ton başına ihraç fiyatı, 2024 yılının ilk yarısında yüzde 30’luk artışla 4 bin 128 dolara çıktı.

Fıstık da başarılı

İhracata konu olan kuru meyveler arasında üzüm, kayısı ve incirden sonra gelen Antep fıstığı da güçlü bir pozisyona sahip. Yeni sezonu başlamak üzere olan Antep fıstığında verim geçen yıla göre daha iyi olacak. Bu sayede ihracattaki artışın da sürmesi bekleniyor. 2023 yılının Ocak-Haziran dönemini 55 milyon dolarlık Antep fıstığı ihracatıyla geride bırakan Türkiye, 2024 yılının aynı döneminde ihracatını yüzde 76’lık artışla 97 milyon dolara çıkardı.

Geri dönen ürün ne oluyor?

Kamuoyu gündeminde ihracata giden ancak aflatoksin nedeniyle geri gönderilen kuru meyvelerle ilgili uygulanan prosedür merak ediliyor. Ege Kuru Meyve ve Mamulleri İhracatçıları Birliği şu açıklamayı getiriyor:

“Tamamen doğa koşullarından dolayı oluşan aflatoksinin kuru incirden ayıklanması için tüm işletmelerimizde özel karanlık odalarda UV lambalar altında ve lazer ayıklama makinelerinden fiziki kontrol yapıyoruz, laboratuvarlarda analize tabi tutuyoruz. Uygun olan partileri ihraç ediyoruz. Geri gelen 30-40 parti kuru incir toplam ihracatımızda onbinde birlerle ifade edilecek seviyede. Türkiye’nin ithalat prosedürü uygulanarak Tarım ve Orman Bakanlığı kontrolünde; memurlar gözetiminde; antrepolarda ve serbest bölgelerde tekrar UV lambalı ve lazer makineli tesislerde keserek, işleyerek aflatoksinli incirleri ayıklayıp analiz ederek ihracata uygun olan partileri ihraç ediyoruz ve ekonomiye kazandırıyoruz.

Her yıl ortalama 500 ton ile 600 ton arasında aflatoksinli kuru inciri topluyoruz ve biyogaz tesislerinde enerjiye dönüşmesine aracılık ediyoruz.”