İşçilerin yarısı kirada oturuyor

MİTHAT YURDAKUL Ankara - Son dönemlerde konut kiralarında yaşanan fahiş artışlar, özellikle büyükşehirlerde yoğunlaşan işçi ve memurların gelirlerinin önemli bir kısmını evsahiplerine bırakmasına neden oluyor. Yarısından fazlası kirada oturan işçiler, özellikle üretimin yoğunlaştığı büyükşehirlerde kira baskısı altında. Memurun talebi ise konut yardımı.

Resmi verilere göre, temmuz itibarıyla kira giderlerini de içeren yıllık tüketici enflasyonunda konut harcamaları yüzde 19.1 artarken, aylık bazdaki artış ise yüzde 5 oldu. Konut harcamalarının toplam harcamalardaki payı TÜİK’e göre yüzde 15 olurken, sendikalara göre ise bu oran daha fazla. Ailelerde kira harcamalarının toplam gelire oranı 3’te 1’e, tek başına yaşayan çalışanlarda ise yarıya kadar çıkıyor. Ayrıca TÜİK’in ağırlıklı olarak yasal kira artışı üzerinden oluşturduğu kira endeksiyle, yeni kiraya verilen evlerin fiyatları arasında da makas bulunuyor.

Asgari ücreti geçti

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi ile sahibinden.com internet sitesinin yaptığı araştırmaya göre, Türkiye genelindeki ortalama kiralık ilan metrekare değeri, 2020 Temmuz ayında 15.4 TL iken 2021 Temmuz’unda 19.8 TL oldu. Buna göre, metrekare başına yüzde 31.1 artan kiralık konut ilan değerleri, yüzde 21.5’lik asgari ücret zammından yaklaşık 10 puan fazla arttı.

2 binden 5 bine yükseldi

Birleşik Metal-İş Başkanı Adnan Serdaroğlu, Milliyet’e yaptığı açıklamada, araştırma merkezlerinin yaptığı araştırmaya göre, işçilerin yüzde 50’sinden fazlasının kirada oturduğunu söyledi. Koronavirüs salgınının önceki dönemlerinde, üniversitelerin uzaktan eğitim yapması gibi nedenlerle konut piyasasının durağanlaştığını, ancak şu anda talebin yeniden arttığını dile getiren Serdaroğlu, “Bazı özel dönemlerde kira artışları böyle afaki oluyor. Bu yıl çok rahatsız edici miktarda artışlar var. 2 bin liralık kiraların 4-5 bin liralara çıktığını görüyoruz. Maksimum ile minimum arasındaki denge 2 katına çıkmış durumda” dedi.

Neyin maliyeti?

Başta İstanbul olmak üzere pekçok fırsatçı ev sahibinin, mevcut kiracıları çıkarıp evlerini birkaç katı fiyatına kiraya verdiğini anlatan Serdaroğlu, “Şu anda, anında kiracı bulma durumu da çok talep yaratıyor. Geliri sınırlı olan işçi için yeni maliyet kapısı açılıyor. Toplu sözleşmelerde bu konulara spesifik olarak girmiyoruz. 1 yıl içindeki ücret kaybına bakıyoruz” dedi. Bu dönem gıda ve ulaşımın yanı sıra kiralarda da yüksek fiyatlar tespit ettiklerini dile getiren Serdaroğlu, “Normal dönemin çok üstünde artış oldu. Genel maliyet artışının dışında konjonktürel çıkarcı yaklaşımlar da var. Gıdada gübre ve mazot gibi maliyetler var. Kirada neyin maliyeti var?” dedi.

Ucuz krediyle ev alanlar acısını çıkarıyor

Bir dönem konut kredilerinde faizlerin düşmesi nedeniyle pek çok kişinin ikinci, üçüncü, dördüncü evi aldığını anlatan Birleşik Metal-İş Başkanı Adnan Serdaroğlu, “İkinci, üçüncü evi alanlar, ilk evi alanlardan daha çok oldu. 

Krediyle evi alıp kiraya verdiler. Şimdi acısını çıkarıyorlar” şeklinde konuştu.

Özellikle İstanbul’da Kadıköy ve Beşiktaş gibi ilçelerde aşırı yüksek kira fiyatları tespit ettiklerini dile getiren Serdaroğlu, “Kiracılara sistem içinde destek olacak bir mekanizma yok. Fahiş fiyata bugüne kadar müeyyide uygulanmadı, seyirci kalındı. Biz daha toplu sözleşmelerden zam almadan, sanki zam yansımış gibi onun karşılığını alma derdine giriliyor” dedi.

‘Lojmanlar satılıyor yardım istiyoruz’

Türkiye Kamu-Sen ve Türk Sağlık-Sen Genel Başkanı Önder Kahveci kira artışlarının TÜİK’in açıkladığı rakamların üzerinde olduğuna dikkat çekti. Memurların yüksek kiralara karşı desteklenmediğini dile getiren Kahveci, “Kira yardımı talebimiz var” dedi. Pek çok memurun lojman hakkının dışında kaldığına dikkat çeken Kahveci, “Lojmanların ekseriyeti satılıyor. Memurlar lojmandan çok da faydalanamıyor” diye konuştu. Kira sorununun toplu sözleşmelerde de gündeme gelmediğine işaret eden Kahveci, aile çocuk yardımı gibi, gösterge ve katsayıya göre artan oranda kira yardımı yapılması gerektiğini kaydetti.

‘Körfez sermayesi rayici artırdı’

Tek Gıda İş Genel Başkanı Mustafa Türkel, toplu sözleşmelerde kira artışının tek başına ele alınmadığını, genel harcamalarda TÜİK verilerinin ele alındığını anlattı. Genel harcamalarda da resmi enflasyon rakamlarının üzerini dikkate aldıklarını ifade eden Türkel, “Kira fiyatlarında büyük şehirlerdeki arz-talep dengesinin yanı sıra kentsel dönüşüm de belirleyici olmaya başladı. İstanbul Anadolu yakasında 70 bin konut kentsel dönüşüme girdi ama 350 bin konuta ihtiyaç var. Eskiden herkesin başını soktuğu bir evi olurdu. Körfez sermayesi gelince fahiş fiyatlar oluştu. İstanbul’un Avrupa yakasında 5-7 bin liralara ulaşan kiralar oluşmuş. Toplu sözleşmelerde sürdürülebilirliğe bakıyoruz. Bunların hepsini yansıtmaya çalışsak, bu sefer işsizlik, kayıtdışı çalışma artacak” diye konuştu.