E - pazaryerlerine rekabet kıskacı

Hanife Baş - Rekabet Kurumu, salgınla beraber rekor kıran e - pazaryerlerini rekabet kıskacına almaya hazırlanıyor. Bu amaçla sektör hakkında ön rapor hazırlandı. ‘E - Pazaryeri Platformları Sektör İncelemesi Ön Raporu’yla, salgınla beraber hızlı büyüme eğilimine giren çok kategorili e - pazaryerlerinin tüketiciler ve satıcılar nezdinde yarattığı faydaların korunması hedefleniyor.

Türkiye’de aralarında Trendyol, Hepsiburada, Gittigidiyor, N11, Morhipo, Çiçeksepeti, Amazon, EpttAVM’nin bulunduğu 8 büyük çok kategorili e - pazaryeri, sektördeki hacmin yüzde 80’ini oluşturuyor.

364 sayfalık rapor

Bu amaçla 364 sayfalık raporda rekabet sorunları ortaya konularak etkin politikalar tavsiye edildi. Raporda, platformlar arası, platform içi, satıcılar ve tüketiciler açısından rekabet konuları yer aldı. Raporda, satıcıların faaliyetleri bakımından e - pazaryerlerine bağımlı oldukları dile getirildi.

Bu alandaki rekabetle ilgili olarak da, “E - pazaryerlerinin üçüncü taraf satıcılar karşısında asimetrik pazarlık gücüne sahip olduğu görülüyor. Bu da satıcıları belirsizlik ve ticari riskle karşı karşıya bırakabiliyor. E - pazaryerleri kendi platformlarında satıcı olarak da yer aldığı için satıcılara rakip olabiliyor. Kendini kayırma davranışı görülebiliyor, listeleme ve fiyatta kendi ürünleri öne çıkarılabiliyor. Listeleme, sıralama, ilişkili hizmet kullanım koşullarının objektif şekilde belirlenmesi gerekiyor” denildi.

Tüketici hakları

Tüketicilerle ilgili olarak da şu endişeler dile getirildi:

“Tüketiciler ücretsiz hizmet yanılgısına düşebiliyor. Bu durumda para karşılığında sunulan hizmetler bakımından gösterdikleri duyarlılığı, verileri ile ödeme yaptıklarında göstermedikleri, bu eğilimin tüketicileri aşırı veri toplanması ve gizliliğin ihlal edilmesi gibi sömürülere açık hale getirdiği değerlendirilmektedir. Tüketicilerin, pazaryerlerince hangi verilerinin toplandığı, ne şekilde kullanıldığı ve nasıl sunulduğu noktasında bilgi asimetrisinden ve opaklıktan muzdarip olduğu, bunun tüketicilerin özerkliğini olumsuz etkilediği ve tüketicileri manipülasyona ve sömürüye açık hale getirdiği değerlendirilmektedir. Tüketicilerin bilgiye dayalı tercih yapmasını teşvik etmek üzere pazaryerlerince listeleme, sıralama ve ürün yorumları gibi manipülasyona ve sömürüye açık alanlarda objektif kriterler olmalı.”

Üç öneri yapıldı

E - Pazaryeri Platformları Sektör İncelemesi Ön Raporu’nda, pazarın rekabetçiliği için üç politika önerisine yer verildi

“İlki platformlara yönelik olarak 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un uygulanmasına açıklık getirmek ve uygulamayı güçlendirmek adına ikincil mevzuatın gözden geçirilerek güçlendirilmesini, ikincisi pazarın geneline hâkim asimetrik pazarlık gücüne yönelik olarak pazarın katılımcıların tamamı için adil sonuçlar üretmesini teminen ve ikili ilişkilerde referans teşkil etmek üzere objektiflik, şeffaflık, açıklık ve öngörülebilirlik temelinde bir ‘Platform Davranış Kodu’nun hayata geçirilmesini ve üçüncüsü ise pazarda tüketicilere erişimde geçit bekçisi niteliğinde olan pazaryerlerinin belirlenerek, bunların kaçınmakla yükümlü oldukları davranışların öncül bir yasal düzenleme ile hayata geçirilmesini konu alıyor.”

E-pazaryeri platformları pazarının, mevcut rekabet kurallarının üzerine inşa edildiği geleneksel piyasalardan, yapısal özellik ve işleyiş itibarıyla önemli ölçüde ayrıştığı vurgulanan raporda, şu tespitler yeraldı:

Aşırı veri toplanması

“Rekabet hukuku kurallarının nasıl uygulanacağını düzenleyen ikincil mevzuatın platform ekonomisi bakımından gözlemlenen belirsizlikleri ortadan kaldıracak şekilde güçlendirilmesi gerektiği değerlendiriliyor. Bir diğer alan platformların sömürücü nitelikteki uygulamaları... Aşırı veri toplanması ve gizlilik konuları rekabetin önemli bir boyutu. E - pazaryeri platformlarında yer alan satıcılar oldukça küçük ölçekli işletmeler. Bu da pazaryerleri lehine asimetrik pazarlık gücüne işaret ediyor.”