Teşbih Nedir? Teşbih (Benzetme) Sanatı Çeşitleri Ve Örnekler İle Konu Anlatımı

Sanat kullanımı Türk Edebiyatı’nda oldukça önemli bir durumdur. Sanatlı ifadeler söze ahenk ve söyleniş güzelliği katmaktadır. Türk Edebiyatı’nın yazım türlerinde en sık kullanılan sanat türlerinden biri olan teşbih sanatı da benzetme durumları ile anlatımlara ahenkli söyleyiş güzelliği katma konusunda oldukça etkili bir yöntemdir.

Teşbih Nedir?

Teşbih diğer adıyla benzetme anlatımı güçlendirmek amacıyla; aralarında ortak özellik bulunan iki varlık ya da kavramı ortak özellik bakımından güçlü olanın zayıf olana benzetilmesi ile ortaya çıkarılan sanattır. Teşbih sanatının 4 ögesi vardır.

- benzeyen: bakımından zayıf olan varlık ya da durum.
- kendisine benzetilen: özellik bakımından güçlü olan varlık ya da durum.
- benzetme yönü: benzetilen özellik.
- benzetme edatı: gibi, kadar, sanki, güya, kadar…

Bu ögelerden benzeyen ve kendisine benzetilen teşbih sanatının asıl ögeleridir. Benzetme yönü ve benzetme edatı ise teşbih sanatının yardımcı ögeleridir. Bu sebeple yardımcı ögeler olmadığında da teşbih sanatı uygulanabilir. Ancak benzetme yönü ve benzetme edatı anlatımı daha da güçlendiren bir etkiye sahiptir.

Teşbih (Benzetme) Sanatı Çeşitleri Ve Örneklerle Konu Anlatımı

Tam (ayrıntılı) teşbih
Teşbih sanatının dört ögesinin de bulunduğu teşbih sanatıdır.
Örnek:
‘ah bu türküler
Köy türküleri
Ana sütü gibi candan
Ana sütü gibi temiz’

Benzeyen- köy türküleri
Kendisine benzetilen- ana sütü
Benzetme yönü- temiz ve candan olması
Benzetme edatı- gibi

Kısaltılmış Teşbih
Benzetme yönü bulunmayan benzetme sanatıdır.
Örnek:
‘Kutu gibi dairede oturuyor.’
Benzeyen- daire
Kendisine benzetilen- Kutu
Benzetme edatı- gibi
Benzetme yönü- yok

Pekiştirilmiş Teşbih
Benzetme edatı bulunmayan benzetme sanatıdır.
Örnek : ‘Bir siyah kadındır kaldırımlarda gece’
Benzeyen- gece
Kendisine benzetilen- kadın
Benzetme yönü- Saran
Benzetme edatı- yok

Yalın Teşbih (Teşbih-İ Beliğ)
Benzeyen ve kendisine benzetilen ile yapılan benzetme sanatıdır.
Örnek: ‘Selviler içinde bir alevdir Emir Sultan.’
Benzeyen- Emirsultan
Kendisine benzetilen- bir alev

Teşbih sanatı önemli noktalar: Tam teşvikte mecaz anlatım yoktur. Bütün sözcükler tam teşbihte gerçek anlamları ile kullanılır. Benzetme durumu kısaldıkça anlatım güçlenir. Anlatımda mecaz kullanımı da oluşmaya başlar. Mecaz anlatım pekiştirilmiş teşbihte başlar. Teşbih-i beliğ türünde yani yalın teşbihte mecaz kullanımı daha da güçlenir.