Jiroskop Nedir, Ne İşe Yarar? Jiroskop Nasıl Çalışır, Nerelerde Kullanılır?

Dünyanın kendisi de uzayda yaklaşık 1600 km/saat hızla dönen bir jiroskop olarak kabul etmek mümkündür. İki kanatlı böceklerde bulunan çok küçük uçuş kontrollü jiroskopları, çubuk şeklinde olmakla birlikte dönme hareketi yerine titreşim hareketi yapmaktadır.

Uçak ve gemilerin hareketlerini kontrol etmek için geliştirilen jiroskop; gemilerde yalpa hareketlerini önlemek için kullanılırken, uçaklarda rota tespiti ve otomatik uçuş kontrolünde kullanılmaktadır.

Jiroskop Nedir Ne İşe Yarar?

Oryantasyonu korumayı ve ölçmeyi sağlayan jiroskop, kendi başına hareket etmekte olup belli bir eksende desteklenmektedir. Dönen rotor veya tekerlek, gimbal ismi verilen tek bir eksende dönmeyi sağlayan döner destek üzerine monte edilmektedir. Jiroskop rotoru döndürdüğü sürece, aynı yön işaretlenmesi olacaktır.

Jiroskopta herhangi bir hareketli parça yoktur ve momentumun korunmasına dayalı olarak çalışmamaktadır. Yer çekimi hareketi göz önüne alındığında ve hassas aletlerin yalnız harekete ait değerleri ölçmesi mümkün olmadığından, jiroskop kullanılmaktadır.

Düzdöner olarak bilinen jiroskop, dönüş ekseni yönünü özgür olarak seçebilmektedir. Dönerken açısal hızını korumakta ve dayanağın yönünden bağımsız olarak hareket etmektedir. Devrilmesi mümkün olmayıp son derece teknik ve mekanik bir sistemdir. Geleneksel bir jiroskop, mekanik aletlerde ve sistemlerde, bir eksen dönmeye odaklanmaktadır. Jiroskop son derece çeşitli olmakla birlikte birçok alanda ve üründe kullanılabilmektedir. Günümüzde daha çok elektromanyetik sistemler ile üretilmektedir.

Jiroskop Nasıl Çalışır Nerelerde Kullanılır?

Dönen bir disk olarak tarif edilebileceği gibi çark olarak da tarif etmek mümkündür. Jiroskobun çalışma prensibi merkezkaç ilkesine ve fizik kurallarına dayanmaktadır. Jiroskop dönen bir çark veya silindir, eksen ve rotordan ibarettir. Dönüş eksenini, jiroskobun dönen silindiri veya çarkı belirlemektedir. İç denge halkasının eksenine dikey olarak tetiklenen disk, iki derece dönme özgürlüğüne sahiptir. Birçok sektörde fayda sağlayan jiroskop, kullanım alanları son derece dikkat çekicidir.

Akıllı telefonlarda kullanılan jiroskop, cep telefonlarında konumu değiştirerek telefonun sağa sola ve öne arkaya döndürülmesini sağlamaktadır. Manyetik pusula yapımında, jiroskopların çalışma prensibinden faydalanılmaktadır. Kullanılan uygulamanın özelliğine göre bazı jiroskoplar sıvı içerisinde de kullanılabilmektedir. İnsansız hava araçları, ticari gemiler, akıllı saatler, bilgisayar aygıtları, denge gerektiren bilardo masaları gibi masalarda, jiroskop kullanıldığı görülmektedir.