Gazel Nedir, Örnekleri Nelerdir? Başlıca Gazelin Özellikleri
26.03.2020 - 02:34 | Son Güncellenme:
Gazel sözcüğü Arapça bir sözcükten gelmekte olup, sevgi üzerine arkadaşlık etmek anlamı taşımaktadır. Özellikle Türk edebiyatında oldukça örneği de bulunan gazel, bu anlamda küçük şiir anlamına gelmektedir. Peki, aşktan, güzellikten ve acılardan bahseden gazel nedir? Örnekleri ve özellikleri nelerdir? İşte karşınızda gazel ile ilgili tüm soruların cevabı.
Gazel, Türkçe Divan edebiyatında kullanılan ve en yaygın görülen nazım şeklidir. Arapça edebiyatında ise kasidelerin başında yer alan ve aşktan söz edilen kısımdır. Kaidelere göre daha içten ve etkileyici kabul edilmektedirler.
Gazel Nedir?
Gazel, özellikle Arap ve Fars edebiyatları altında oluşmuş bir divan şiiridir. Divan edebiyatı Türk edebiyatında 15. yüzyıl ile 19. yüzyıl arasında etkili olmuştur. Bu dönemde verilen eserlerde yaygın olarak gazel örneklerine rastlanılmaktadır. Bu şiirler Anadolu Selçuklu döneminde Türk edebiyatına giriş yapmış ve bu edebiyatı İran edebiyatı ile kıyaslanacak seviyelere çıkarmıştır.
Gazel, kendi içerisinde birçok yapısal terim barındırmaktadır. Bu kapsamda gazelin kafiye örgüsü “aa, ba, ca” şeklinde devam etmektedir. Gazeldeki ilk beyit matla, son beyit ise makta olarak isimlendirilmektedir. Matladan sonraki beyit hüsn-i matla, maktadan önceki beyit ise hüsn-i makta olarak adlandırılır. Gazel içerisindeki en güzel beyit de ayrıca belirtilmektedir. Bu kapsamda “şah beyit” en güzel beyit anlamına gelmektedir.
Gazel Örnekleri Nelerdir?
Fuzuli, Emri, Baki ve Ziya Paşa; gazelleri ile ünlenmiş şairler arasında yer almaktadır. Fuzuli ve Baki’ye ait gazel örnekleri ise aşağıda listelenmiştir.
Fuzuli
Beni candan usandırdı, cefadan yar usanmaz mı,
(Beni canımdan bıktıran yar, cefa etmekten bıkmaz mı)
Felekler yandı ahımdan, muradım şemi yanmaz mı?
(Ahıma felekler bile yandı, hala arzuma kavuşamam mı?)
Baki
Serv ile kametüne kimse dimez hem serdür,
(Kimse boyuna serv ile aynıdır diyemez,)
Müntena kametün andan dahi bala terdür.
(Çünkü senin boyun ondan bile daha yüksektir.)
Başlıca Gazelin Özellikleri
Gazel, özellik bakımından oldukça zengin bir tür olarak kabul edilmektedir. Buna göre Türk edebiyatı gazellerinin özellikleri aşağıdaki gibi listelenebilmektedir.
- Her gazel, beyitlerden oluşmaktadır, beyitler ise ikili dizeler halinde yazılmaktadır.
- Beyit sayıları genellikle 5 ile 15 arasında değişmektedir. Ancak daha uzun gazel örnekleri de bulunmaktadır.
- 15’ten daha fazla beyit içeren eser, mutavvel gazel olarak adlandırılmaktadır.
- Konuları genelde liriktir, coşku ve heyecana bağlı kelimeler kullanılmaktadır.
- Bestelenmek için yazılan gazel örnekleri bulunmaktadır.
- Makam ile gazel okuyanlara gazelhan adı verilmektedir.
