Deneme Nedir Ve Özellikleri Nelerdir? Kısaca Deneme Yazısı Örnekleri

Deneme, yazarın herhangi bir konuda duygularını, düşüncelerini, fikirlerini ve görüşlerini okuyucuya aktarmak amacıyla, kesin hükümlere varmadan, samimi bir dille yazdığı edebi metinlerdir.

Deneme Yazılarının Tanımı

Deneme yazıları, takındığı üslup ve türünden dolayı farklı pek çok edebi yazım türüne yakınlık göstermektedir. Bu yüzden yazılması oldukça zor bir türdür. Deneme yazılarında konu seçimi genel olarak edebiyat, sanat, kültür ve düşünce üzerinde yoğunlaşmaktadır.

Denemenin Özellikleri

Deneme yazarları ufku geniş, kendine özgü ve genel bilgi birikimine sahip olmalıdır. Diğer yandan kendi düşüncelerine olduğu kadar başkalarının düşüncelerine de saygı göstermelidir. Yazar, ele aldığı konuyu içten bir üslup kullanarak anlatır. Deneme yazılarında ise;

Yazar, herhangi bir kanıyı ispatlama gereği duymaz, kendi seçtiği bir konuda, dilediği şekilde deneme yazabilir,

Yazarın okuyucuya iletmek istediği fikir bilimsellikten uzaktır,

Yazar herhangi bir amaç gütmeden, konuyu yalnızca etkileyici bir üslupla anlatır,

Toplumu ve insanlığı ilgilendiren her konu deneme yazısı olabilir,

Denemede önemli olan bir sonuca ulaşmak değildir. Deneme yazılarının inandırıcılığı kanıtlara, ispatlara ya da belgelere dayanmadan sadece yazarın samimiyeti ile gelir,

Yazar, konuyu kendisiyle konuşurmuşçasına ele alır,

Makaleler gibi denemelerde düşünce planlı yazılır. Fakat makaleden daha kısa tutulur,

Denemelerde kişinin düşünceleri, fikirleri ve duyguları ön plandadır.

Denemenin Konusu ve Amacı

Deneme yazıları her konuda kaleme alınabilir. Fakat genelde her dönemi, her unsuru ilgilendiren kalıcı eserler ortaya konur. Yaşam, aşk, ölüm, din, felsefe, ahlak, bilim, töre, siyaset gibi pek çok farklı konuda deneme yazıları yazılabilir.

Denemeler genel olarak bir amaca hizmet etmez. Yani bir sonuca varma zorunluluğu yoktur. Düşündürücü, öğretici ya da inandırıcı olması gerekmez. Deneme çeşitleri ise;

Kişisel duyarlılık ve dikkatleri konu alan denemeler,

Öğretici ve eleştirel denemeler,

Sosyal ve felsefi konularda bireysel düşünceyi ifade eden denemeler olarak gruplandırılmaktadır.

Türk Edebiyatında Deneme

Deneme türü, Türk Edebiyatına Tanzimat’tan sonra girmiştir. Bunda Batı'nın etkisi oldukça fazladır. İlk zamanlarda “Musâhabe” ya da “Tecrübe-i Kalemiyye” gibi isimler ile nitelendirilmiştir. Bu türün ilk örnekleri ise; Ahmet Haşim’in “Göl Saatleri” ve “Gurabahane-i Laklakan” eserlerinin içerisinde yer alan bazı yazılar gösterilmektedir. Deneme türünün en önemli Türk yazarı ise Nurullah Ataç'tır.