Yüz binlerce İranlı Rafsancani'yi uğurluyor

İran, 82 yaşında ölen eski cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani'yi uğurluyor. Başkent Tahran sokaklarını dolduran dev kalabalık, devlet töreninde cenaze aracının arkasından yürüyor.

Kalp krizi geçirerek yaşamını yitiren Rafsancani için ilk tören Tahran Üniversitesi'ndeydi. Ülkenin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'in kıldırdığı cenaze namazında Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Meclis Başkanı Ali Laricani ve tüm devlet erkanı saf tuttu.

Cenaze törenine yüz binlerce kişinin katıldığını aktaran Amerikan Associated Press (AP) haber ajansı, Rafsancani'nin kızı Fazeh Haşimi'nin tören sırasında bir otobüsün penceresinden zafer işareti yaptığı fotoğrafı dünyaya geçti.

Üç gün resmi yas ilan edilen ülkede, törene katılmak isteyenler metro ve otobüslerden ücretsiz yararlandı.

BBC'nin kıdemli uluslararası muhabiri Lyse Doucet'a göre, bugünkü cenaze merasimi, İran Devrimi'nin lideri Ayetullah Humeyni'nin 1989'daki cenazesinden beri en önemli tören.

Pragmatik bir muhafazakar

Ölünceye kadar İran'ın en güçlü siyasi figürlerinden biri olan Rafsancani, 1989-1997 arasında cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturmuştu.

BBC Türkçe, 'pragmatik bir muhafazakar' olarak tanımlanan ve ülkenin en zengin insanı olan Rafsancani'nin portresini yayımladı:

"Rafsancani, İran İslam Devrimi'nin fikir babalarından biri. Dönemin ruhani lideri Ayetullah Ruhullah Humeyni ile sürdürdüğü uzun soluklu ilişkilerden övünürken, bir yandan da İranlılara daha geniş özgürlükler getirilmesini savunuyordu.

İran'da iş dünyasıyla kurduğu sıkı bağlantıları sayesinde Rafsancani, ülkenin en zengin insanıydı. 2003'te Forbes'ın en zengin mollalar listesinde öne çıkmıştı.

'Ekber Şah', 'Büyük Kral'

Servetini büyütmek için siyasi ilişkilerini kötüye kullanmakla suçlanan İran'ın dördüncü Cumhurbaşkanı, liderlik tarzı ve zenginliği nedeniyle ülkede, 'Ekber Şah' ya da 'Büyük Kral' olarak da anılıyordu.

2002 yılına kadar ülkedeki muhafazakar dini liderler, ordu ve İran halkının gözünden düşmesi, parlamentodaki koltuğunu kaybetmesine neden oldu. Aynı yıl Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Başkanı seçildi ve ölümüne dek bu görevini sürdürdü.

2005 yılında Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Mahmud Ahmedinecad'a karşı tekrar aday oldu, ancak seçimleri kaybetti.

Ahmedinecad'ı açıkça eleştirmeye başlayan Rafsancani, daha sonra seçimlerde ülkenin cumhurbaşkanı seçilen ve ılımlı cephede yer alan Hasan Ruhani'nin en büyük destekçisi oldu.

Humeyni'nin selefi

İran'ın güney doğusunda çiftçi bir ailenin oğlu olan Rafsancani, 1934'te doğdu.

İslam Devrimi'nin başkenti olarak bilinen Kum şehrinde ilahiyat eğitimi aldı. Burada daha sonra en büyük destekçisi olacağı Ayetullah Humeyni ile beraber okudu.

Şah rejimi döneminde birçok kez hapse girdi. 1980-1988 Irak-İran savaşının son yıllarında Humeyni tarafından orduya başkomutan olarak atandı.

Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'nde alınan ve Irak'la savaşın bitmesini sağlayan anlaşmada baş aktör olarak görülüyor. Cumhurbaşkanlığı dönemi süresince Rafsancabi, Batı ile yakın ilişkileri teşvik ederken, İran'ın yeniden bölgesel güç olması gerektiğini savundu.

Pragmatik siyaset

Ekonomide liberal politikalar yürüten eski cumhurbaşkanı, ülkesinde sosyal adaleti sağlayamamakla eleştirildi.

Öte yandan ülkesindeki kadınların iş hayatına katılımını cesaretlendirirken, İslam Devrimi'nin getirdiği ceza kanunlarını da sert bir şekilde eleştirdi.

2005 ve 2013 yılları arasında Cumhurbaşkanı olan Ahmedinecat'ın ekonomi politikalarının İran'a zarar verdiğini söyleyerek, onun karşısında durdu.

Nükleer enerji konusunda Batı'yla müzakerelerin sürdürülmesi yanlısı olsa da, İran'ı nükleer silah üretmek istemekle suçlayan ABD'yi, ülkesine yaptığı 'tehditlere' rağmen nükleer santral bulundurmakla suçladı.

Humeyni ile bozulan ilişkiler

2009 İran Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, Ahmedinecat karşısında reform yanlısı Mir Hüseyin Musevi'yi destekledi. Ancak seçimleri Ahmedinecat kazandı.

Seçimlerden sonra dini lider Ayetullah Ali Hamaney, kendisini Rafsancani'den uzaklaştırdı. Rafsancani bu dönemde, Uzmanlar Meclisi Başkanı görevinden alındı.

Bir yandan İranlı muhafazakarların kapısından içeri adım atmayı başarırken, diğer yandan muhaliflerin içişlerini elinin altında tutmayı sürdürdü.

Rafsancani bu siyasi yolculuğu sayesinde İran'da, ılımlı İslamcılar'ın gözünde, daha açık ve öngörülebilir bir siyasi iklim yaratmayı başarmış, 'usta bir manipülatör' olarak tanındı.

Ruhani'ye büyük bir darbe

Ruhani'nin 2013'te reform çalışmalarında önemli bir koltuk verdiği eski cumhurbaşkanı, ABD ile nükleer müzakerelerin sürdürülmesinde etkili oldu.

Rafsancani'nin kalp krizi geçirmesinin ardından ani ölümünün, Ruhani'ye büyük bir darbe olacağı düşünülüyor.

İran medyasında yer alan haberlere göre Ruhani, Rafsancani'nin ölümünü hastane önünde bekleyen kalabalığa duyururken gözyaşları içindeydi."