Yıllar geçse de fantastik türün ‘efendisi’

Pelin Aykın - İlk filmi “Yüzük Kardeşliği” 2001 yılının Aralık ayında vizyona girmesinin ardından dünya sinemasını değiştiren bir baş yapıt haline gelen “Yüzüklerin Efendisi” serisi 20. yaşını kutluyor. İngiliz yazar J. R. R. Tolkien’in 1954 ve 1955 yıllarında yayınladığı satış rekorları kıran 3 “Yüzüklerin Efendisi” kitabından uyarlanan serinin başarısı, Yüzüklerin Efendisi’nin “öncesi” niteliğindeki “Hobbit” serisinin 2012 - 2014 yılları arasında vizyona girmesinin de önünü açmıştı. Serinin dizi versiyonu da gelecek yıl “Amazon Prime Video”da yayınlanacak.

Milyarlık anlaşma

Amazon, 2017’de Yüzüklerin Efendisi’nin telif haklarını yöneten “Tolkien Estate” ile bir anlaşma yaparken, 5 sezonluk en az 1 milyar dolarlık anlaşma yapımı bugüne kadarki en pahalı televizyon dizisi haline getirdi. Peki, Orta Dünya evreninde geçen ve binbir detay içeren Yüzüklerin Efendisi, 1950’lerden bu yana neden hâlâ dünyanın vazgeçilmezi? Pek çok yönetmenin çekebilmek için peşinde koştuğu, Vin Diesel, Uma Thurman, Ethan Hawke, Jake Gyllenhaal ve Russell Crowe gibi ünlü oyuncuların filmlerinde yer almak için seçmelere katılsa da rol alamadığı seri, neden bu kadar çok seviliyor? Popüler kültürde yer edinen
3 filmlik serinin beyaz perdedeki 20. yaşında bu soruların cevaplarını irdeledik...

Kusursuz bir evren

İngiliz yazar, şair, filolog olan ve aynı zamanda Oxford Üniversitesi’nde Anglosakson dili profesörü ve İngiliz dili ve edebiyatı profesörü olarak görev yapan J. R. R. Tolkien, “Yüzüklerin Efendisi” ve “Hobbit”in geçtiği “Orta Dünya” evreni üzerine 1930’lardan 1950’lere kadar çalıştı. Filoloji, mitoloji, Hıristiyanlık, daha önceki fantastik çalışmaları ve Birinci Dünya Savaşı’ndaki kendi deneyimlerinin etkisiyle yazdığı evren o kadar kusursuz, ayrıntılı ve çok boyutluydu ki seriyi beyaz perdeye uyarlayan Yeni Zelandalı yönetmen Peter Jackson, “süreklilik” konusunda hiç zorlanmadı. “Kusursuz kitaplarıyla” serinin yapımcısının önceden plan yapmasına, kapsamlı senaryolar oluşturmasına ve üç filmi aynı anda çekmesine olanak tanıyan Tolkien, filmin yaratıcılarını “malzeme bulmakta zorlanmak” veya “tutarsızlıkları ayıklamak” gibi sorunlardan kurtardı. Böylece 2001’den 2003’e kadar art arda Aralık’ta vizyona giren 3 film mükemmel bir tempo tutturdu ve daha eski fantastik yapımlardan daha çok sevildi.

Dev bütçeli şölen

Film serisinin başarısının perde arkasında, Tolkien’in Orta Dünya haritası, yeni diller, yaratık ve canlı ırklarının tarihi gibi her ayrıntıyı düşünerek evrenle olay örgüsünü oluşturmasının yanı sıra yapıma ayrılan dev bütçe de vardı. 280 milyon dolarlık toplam bütçeyle şimdiye kadar üstlenilen en büyük ve en iddialı film projelerinden biri olarak kabul edilen Yüzüklerin Efendisi, her düzeyde etkileyiciydi. Ağızları açık bırakan panoramik çekimlerden büyük setlere, özel üretilen binlerce silahtan, makyaj ve protez konusundaki profesyonelliğe kadar bu üçlemede küçük olarak kabul edilebilecek hiçbir şey yoktu. Ayrıca çekildiği zamana göre izleyiciye görsel şölen yaşatan Yüzüklerin Efendisi, CGI (bilgisayar grafikleri uygulaması) henüz emekleme dönemindeyken iyi finanse edilmiş ve bu teknolojiyi en iyi kullanan yapımlar arasında yer almıştı.

İyi ve kötünün savaşını anlatıyor

Karanlık Lord Sauron’un Orta Dünya’yı kontrol etmek için yarattığı “Güç Yüzüğü”nü yok etmeye çalışan Hobbit Frodo’nun macerasına ve evrendeki güç mücadelesine odaklanan seride Tolkien, açıkça “iyilerin tarihin doğru tarafında, kötülerinse yanlış tarafında” olduğunu vurgular. Ancak Tolkien, diğer fantastik edebiyat yazarlarından farklı olarak kişinin iyiliği seçmede bireysel mücadelesine de kitaplarında yer verdi. “Boromir” karakterinin bir anlığına kapıldığı yüzük hırsı buna en iyi örnektir. Ayrıca “Gollum” karakteri, tek başına iyi ve kötünün içsel mücadelesi üzerine etkileyici bir vaka çalışmasıdır.

Hakkını verdiler

Filmin oyuncu kadrosu için popülerlikleri ne olursa olsun öncelikle role uygun oyuncular seçildi. Seçmelere onlarca ünlü oyuncu katılmasına rağmen, o dönem popülerliği az olan Elijah Wood, Sean Astin, Viggo Mortensen, Sean Bean ve Orlando Bloom gibi oyuncular kadroya dahil edildi. O dönem yapımda yer alan en ünlü oyuncular Sir Ian McKellen ve Cate Blanchett olurken, oyuncu kadrosunu oluşturan ekip, kolektif bir performans sergilemeyi başaran mükemmel oyuncu karışımını yarattıkları için hâlâ büyük takdir topluyor.

Servet kazandırdı

“Yüzüklerin Efendisi” kitapları 150 milyonun üstündeki satış sayısıyla tüm zamanların en çok satan kitapları listesinde ilk 3 sıradaki yerini uzun yıllardır koruyor. Film serisiyse toplamda elde ettiği 3 milyar dolarlık hasılatla tüm zamanların en fazla gelir elde eden serileri arasında yer alıyor. Serinin 3 filmi toplam 30 kategoride Oscar adayı olurken, bunların 17’sini kazandı. Ayrıca seri, popüler kültürde sayısız referansın oluşmasına, Tolkien hayranları tarafından birçok topluluğun kurulmasına ve yazarla “Yüzüklerin Efendisi” hakkında birçok kitabın yayınlanmasını sağladı. Resim, müzik, film, televizyon programı, video oyunu ve masa oyunu dahil olmak üzere çok sayıda çalışmaya ilham veren Yüzüklerin Efendisi, modern fantastik kitap türünün yaratılmasına ve şekillendirilmesine de öncülük etti.

Turizm bereketi

Peter Jackson’ın Yüzüklerin Efendisi’nin büyük bölümünü ülkesi Yeni Zelanda’da çekme kararı yıllar içinde çok iyi sonuç verdi. Ülkenin büyüleyici doğası, mükemmel bir Orta Dünya ortamı yarattı. Ayrıca bu karar, Yeni Zelanda ekonomisine büyük katkı sağlarken, 2000’den 2006’ya kadar ülkede turizm rakamları yüzde 40’lık bir artışla 1.7’den 2.4 milyona sıçradı. Her yıl ülkeye gelen turistlerin yüzde 1’i ziyaret nedenlerinin Yüzüklerin Efendisi’nin çekildiği yerleri görmek olduğunu söylüyor. Yüzde 1’lik turist, yılda 27 milyon dolar anlamına geliyor. Ayrıca ülke serinin ardından Hollywood filmlerinin favori seti haline geldi.