PazarTrump’ın gözü Grönland’da

Trump’ın gözü Grönland’da

12.01.2025 - 02:00 | Son Güncellenme:

Kış masallarından fırlamış gibi gözüken Grönland bugünlerde çok sıcak bir tartışmanın merkezinde.

Trump’ın gözü Grönland’da

Tarihleri beş bin yıl öncesine dayanan Eskimolar önce Alaska’da ortaya çıkmaya başlar ve batı Arktik, Nunavut, Grönland ve Labrador kıyılarında nüfus hızla yayılır. Eskimolar, Kuzey Kutup Bölgesi’nde, yılın büyük bir kısmını kar ve buzla kaplı verimsiz bir arazide yaşamışlardır. Uzun yıllar hinterlandındaki verimli topraklarda yerleşik hayata geçmiş olan topluluklardan habersiz olarak avcı toplayıcı yaşayışlarını bozmadan hayatlarını devam ettirmişlerdir. 

Haberin Devamı

Eskimo ismi 1771 yılında bu bölgeye gelen İngiliz misyonerler tarafından verilmiştir. Çiğ et yiyen anlamına gelir. Bununla birlikte farklı dil konuşan kişi anlamına gelen  Eskimo topluluğu kendilerini İnuk (kişi) ya da İnuit (kişiler) olarak adlandırır. 1771 yılında Labrador’da kurulan misyoner kilisesi ile başlayan kültür emperyalizmi, kutuplarda etkin bir faaliyet yürütmek isteyen Moravyalılar ve sonrasında bölgeye gelen Katolik misyonerler ve daha da sonra gelen Anglikan misyonerleri ile birlikte bölge topluluklarının kültürlerini yok etmeye başlar. Buradaki amaç aslında kutuplarla kuzeyde etkili olan Rusya’yı gözlemlemek, aynı zamanda Amerika’ya yerleşen Avrupa topluluklarının geleceğini güvence altına almaktır.

Haberin Devamı

Kendi öz inançları doğaya tapmak olan (Animizm) İnuklar, Hristiyan doktrini ile çatışır. Bölgeye gelen misyonerler, İnuit değerlerini putperest, ve paganik ilan eder. Özel günlerde yapılan danslar ve benzeri bazı ritüeller (Davul dansı) Hristiyan dünya görüşüne uymadığı için kısmen engellenir. Misyonerlerin İnuit toplumuna bir diğer getirisi ise kızamık ve verem gibi hastalıklar olur. Bu tür hastalıklar ile tanışmamış olan Eskimolar, misyonerler sayesinde bağışıklık sistemlerinin tanımadığı virüsler ile tanışır. Birçok Eskimo bu dönemde hastalıklar yüzünden hayatını kaybeder.

Trump’ın gözü Grönland’da

2023 Aralık ayında “Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli” (IPCC) için İstanbul’a gelen İnüit Konsey Başkanı Lisa Koperkalauq, İstanbul Arel Üniversitesi Kutup Araştırmaları Merkezi Heyeti’nden Prof. Dr. Aşkın İnci Sökmen, Doç. Dr. Mehmet Taragay Ayçe ve Araştırma Görevlisi Çiğdem Sofuoğlu ile görüşmesinde yapılacak iş birlikleri, karşılıklı akademisyen ve sanatçıların; bilimsel, toplumsal ve sanatsal çalışmalarının iki ülkeye taşınmasının yararlı olacağı konuşuldu.

İnuk kültüründeki en büyük değişim 

İnuk kültüründeki en büyük değişim, 1940’larda 2. Dünya Savaşı sonrası Kanada hükümetinin Eskimo yaşam alanını sahiplenme ve kültürel bir değişiklik yapma çabası içine girmiş olmasıydı. Zaruri bir ihtiyaç olmamasına rağmen Kanada devleti zorunlu bir hizmet götürme yolu ile İnuk toplumuna o bölgede egemen gücün kim olduğunu göstermeye çalışmıştır. Bu bağlamdaki en önemli değişken ise hükümetin geleneksel Eskimo kamplarını yerleşik merkezler hâline çevirme çabası ile oluştu. Bunun için İnuk ailelere güncel ve modern evler yapılmış ve oralarda yaşamaları istenmişti. Kültürlerindeki bu değişiklik, sağlık, eğitim ve sosyal hizmetler zamanla kutup yaşamının doğal bir parçası hâline dönüştü. Değişen şartlar o dönemde bölge nüfusunun artmasına neden olmuştur. 

Haberin Devamı

1971 yılında Kanada ile İnuk Tairisat (topluluğu) arasında başlayan mücadele 1990 yılında Kanada devleti ile yapılan anlaşmayla sonuçlanmıştır. 1992’de son yapılan anlaşma ile bölgedeki maden arama hakları saklı kalmak üzere İnuk topluluğuna ödeme yapılmış, ancak İnuk toplumuna ağaçsız bir toprak parçası verilmiştir. Adı Nunavut (Vatan, Ev) anlamına gelen bu bölge resmi İnuit bölgesi olarak geçmektedir. 

Grönland’ın kendi halkı arasındaki ismi Kalalliit (Kalaşşit) Nunaat’tır. “Greenland” Viking Kızıl Eric tarafından verilmiştir. 

Haberin Devamı

Konuştukları dil Kalallik olarak bilinir. 

Arazisinde tarım yapılmaz, ağaç yoktur. Ancak dağ çileği, böğürtlen ve yaban mersini boldur. Ülkede kanser hastalığı yok denecek kadar azdır. 

Besin kaynakları: Fok eti, kutup geyiği, balık. Artık Danimarka’dan gelmekte olan gıda yardımı var. Aşırı yağlı beslenirler. 

Evlilik: İlk çocuk doğana kadar çiftler nişanlı sayılırlar. Ancak günümüzde evlilik azalmaya başlamıştır. 

İnançları Katolik olarak geçse de animizm etkileri mevcuttur. 

Kültür olarak günümüzde Danimarka etkisi görülmektedir. Bu etki inuk fiziksel özelliklerine de yansımıştır.

Eğitim: Bir tane üniversite vardır Ilullimatusarfik (Bilgi Deposu). 250 öğrencisi vardır. İsteyene Danimarka ücretsiz eğitim sağlamaktadır. 

Çalışma: İnsan sayısı az olduğundan işe birkaç gün keyfi gitmeyen bile işten çıkarılmaz. 

Genel gelir kaynağı balıkçılıktır. En çok balık tutulan şehri İlulissat. 

Kışları çok sert geçer. -40 dereceye kadar düşer. Kuzeyde -50’yi bulur. Yazları 12-15 derece arasında değişir. Bir inuk sözü der ki kutuplarda 4 mevsim vardır. Haziran, temmuz, ağustos ve bir de kış. 

Haberin Devamı

Grönland’ın genellikle güneyinde yaşanmaktadır. Kuzeyi çok soğuktur. 

Trump’ın gözü Grönland’da

Sayılarla Grönland

102 bin Dünyada toplam İnuk nüfusu. 

Dünyanın en büyük yüzölçümüne sahip 14 ülkesinden biri. Ancak toprakları buzla kaplı olduğundan kullanılan alan çok küçük. Kişi başına yıllık gelir 37 bin dolar

Kanada, Grönland, Çukotka (Rusya) ve Alaska’da 2000’li yılların başında 160-180 bin kadar İnuk varken nüfus şu an 102-110 bin civarına inmiş durumda.

Başkent: Nuuk Nüfus: 66.500 

Dünyanın en büyük adası 2.166.086 km2. 

Arktik Kıyı Şeridi: 24.140 km (dünyanın en uzun kıyı şeridi) 

Trump’ın gözü Grönland’da
İlk İnuit - Türk sergisi Arel Üniversitesi’nde yapıldı. Arktik bölgesinden sanatçıların katıldığı ikinci sergi beş ayrı ülkenin katılımıyla 17 Aralık-7 Ocak tarihlerinde Mudanya Üniversitesi’nde yapıldı.

KUTUP BÖLGESİNE İLGİ NEDEN ARTTI?

Nadir metallerle doğalgaz ve petrolün bulunması

Nadir metallerle doğalgaz ve petrolün bulunması

Kuzey buz denizi ticaret yollarının üstünde olması

ABD’ye yakınlığı sebebiyle güvenlik açısından üs kurmaya uygun olması

Temiz su kaynağı rezervinin çokluğu

YENİ TİCARET YOLLARI

Kuzey Denizi rotası (Rusya üzerinden)
Kuzeybatı rotası (Kanada üzerinden)

ARKTİK KONSEYİ ÜYELERİ

ABD, Rusya, Kanada, Danimarka, Norveç, İzlanda, İsveç, Finlandiya. (Türkiye şu an gözlemci konumunda)

STRATEJİK ÖNEMİ

Doğal kaynaklar açısından zengindir (nadir toprak elementleri, demir, uranyum ve altın). 

ABD ve Rusya için Kuzey buz denizinde büyük bir uçak gemisi işlevinde.

Üs kurmaya elverişli.

Çin de bölgeye gözünü dikmiş durumda.