Son dakika: İngiltere BMGK'yı Rusya toplantısına çağırdı!

Eski Rus ajanı Sergey Skripal ile kızı Yulia’nın İngiltere'de zehirlenmesinin ardından, İngiltere Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ni (BMGK) acil toplantıya çağırdı. Daha sonra toplantının akşam gerçekleşeceği bildirildi.

Daha sonra İngiliz Parlamentosu'na konuşan Başbakan Theresa May, 23 Rus diplomatın sınır dışı edileceğini duyurdu. Son 30 yılda tek seferde bu kadar diplomatı kovmadıklarını belirterek "Onlar bize bildirilmemiş istihbarat elemanları" dedi.

Diplomatlara bir hafta süre tanıdıklarını belirten May, Moskova'nın provokasyonlarına devam etmesi durumunda yeni yaptırımları harekete geçireceklerini söyledi. "İngiltere'de yaşayanların ve İngiltere vatandaşlarının hayatını ya da malını tehdit ettiğini gördüğümüz an, Rus devletine ait malvarlıklarını donduracağız" ifadesini kullandı.

May, doğalgaz konusunda da Rusya'ya alternatif aradıklarını belirtti.

Rusya'dan misilleme tehdidi

May'ın açıklamaları üzerine konuşan Rusya'nın Londra Büyükelçisi Alexander Yakovenko, diplomatların sınır dışı edilmeleri durumunda benzer bir şekilde karşılık vereceklerini ifade etti.

Rus Parlamentosunun üst kanadı Federasyon Konseyi; İngiltere’ye hızlı, sert ve denk bir cevap verileceğini açıkladı.

NATO'dan Rusya'ya suçlama

NATO tarafından yapılan yazılı açıklamada, saldırıdan "derin" endişe duyulduğu ve İngiltere ile dayanışma içinde olduğu bildirildi. Açıklamada, çifte ajan Skripal'ın zehirlendiği olaya ilişkin, "Saldırı, uluslararası normların ve anlaşmaların ihlali anlamına geliyor" denildi.

Konuya ilişkin İngiliz makamlarınca sürdürülen soruşturmaya desteğin süreceğine değinilen açıklamada, müttefik topraklarında NATO'nun kurulduğu 1949'dan beri ilk kez "sinir gazının saldırı amaçlı kullanıldığına" dikkat çekildi.

Açıklamada ayrıca, Rusya'ya İngiltere'nin saldırıda kullanılan maddenin "Novichok" adı verilen kimyasal madde grubuna dahil olduğu iddiasına da yanıt vermesi çağrısında bulunuldu. "Novichok” grubu kimyasalların Sovyetler Birliği tarafından 1970’ler ve 1980’lerde yürütülen araştırmalarda geliştirildiği ve benzerlerinden 10 kat daha öldürücü nitelikte olduğu iddia ediliyor.

Açıklamada, NATO'nun Suriye'de kimyasal silah kullanılmasını da defalarca kınadığı ve sorumluların cezalandırılması uyarısında bulunduğu anımsatıldı.

Magnitsky Yasası

Eski Rus ajanı Sergey Skripal’in zehirlenmesinde kullanılan kimyasal madde ile ilgili bir açıklama yapması için Rusya’ya ültimatom veren İngiltere, Rusya’ya karşı atılabilecek adımları tartışıyor.

İngiliz basınında yer alan haberlerde, İngiltere’nin atabileceği ilk adımın ülkedeki Rus diplomatları sınır dışı etmek olabileceği belirtiliyor. İngiltere, 2006’da eski Rus ajanı Aleksandr Litvinenko’nun zehirlenerek öldürülmesinin ardından bu yolu izlemişti. İngiltere’nin o gün aldığı tedbirler arasında Rus yetkililere vize sınırlamaları getirmek de yer almıştı.

Kamuoyunda diplomatları sınır dışı etmenin yeterli bir karşılık olarak görülmemesine rağmen Rusya Büyükelçisinin de aralarında olduğu diplomatların sınır dışı edilmesinin gündeme gelebileceği belirtiliyor.

Ülkede tartışılan ikinci yaptırım seçeneği, İngiltere’de mal varlığı bulunan Rus zenginlere getirilebilecek kısıtlamalar olarak öne çıkıyor. İngiliz parlamentosunun Dışişleri Komisyonu Başkanı Tom Tugendhat’ın gündeme taşıdığı öneriye göre İngiltere Rusya vatandaşlarına ait kaynağı izah edilemeyen mal varlıklarına el koyabilir.

Bu kapsamda, ABD’nin 2012’de yürürlüğe koyduğu Magnitsky Yasası’nın bir versiyonu İngiliz parlamentosunda görüşülmekte olan Yaptırımlar ve Para Aklama ile Mücadele Yasası'na ilave edilebilir. Buna göre, adı yolsuzluğa ve insan hakları ihlallerine karışan Rusların mal varlıkları dondurulabilir, bunlara karşı seyahat kısıtlamaları uygulamaya konulabilir.

İlk kez Dışişleri Bakanı Boris Johnson tarafından gündeme getirilen bir öneri de Rusya’da yapılacak Dünya Kupası’na İngiliz yetkililerin katılmaması şeklinde. Daha ileri gidip, İngiltere Milli Takımı'nın Dünya Kupasını boykot etmesi önerileri de ortaya atılıyor.

Rus televizyonuna yasak

İngiltere’de geniş yapılanması bulunan Russia Today televizyonunun kapatılması da bir diğer seçenek olarak dile getiriliyor. Ülkede medyayı denetlemekten sorumlu kuruluş Ofcom, Başbakan Theresa May’in yarın yapması beklenen açıklamadan sonra Rus televizyonunun lisansının gözden geçirilebileceğini duyurdu.

İngiliz basınına göre Avrupa Birliği’nin Rusya’ya Ukrayna krizini takiben uygulamaya başladığı mali yaptırımların artırılması da gündeme gelebilir. Ancak Macaristan, İtalya ve Yunanistan gibi AB üyelerinin bu yaptırımların yumuşatılmasından yana tutum aldığını hatırlatan bazı yorumcular, İngiltere’nin bu konuda AB içinde destek bulmakta güçlük çekebileceği görüşünde.

5. madde ihtimali

İngiltere’nin konuyu NATO’ya taşıması da ihtimaller arasında. Rusya’nın İngiltere toprağında “yasa dışı güç uyguladığı” iddiasından hareketle atılabilecek böyle bir adımın, ittifakın 5. maddesinin işletilmesini gündeme getirebileceği savunuluyor.

NATO üyelerinden birine yapılan saldırının bütün üyelere yapılmış sayılmasını öngören 5. madde, ittifakın tarihinde sadece 11 Eylül saldırılarının ardından ABD’nin talebiyle uygulandı.

Rusya’ya karşı yaptırım kararı alınması durumunda May’in bunları yarın parlamentoda yapılacak haftalık “Başbakana Sorular” oturumunda ilan etmesi öngörülüyor. Yaptırımların sertliğinin de İngiltere’nin uluslararası arenada konuyla ilgili gördüğü destekle orantılı olacağı belirtiliyor.

İngiltere Başbakanı Theresa May’in Pazartesi günü parlamentoda yaptığı konuşmada, Skripal’in zehirlenmesinde Rus tipi askeri nitelikte, sinir sistemi üzerinde etkili bir kimyasal kullanıldığının kesinleştiğini ve olayda Rusya’nın dahlinin kuvvetle muhtemel olduğunu açıklamıştı.

İki ülke arasındaki gerilimin tırmandığı olayla ilgili May, Rusya’ya konuyla ilgili açıklama yapması için bu gece yarısına kadar zaman tanıyarak, tatmin edici bir cevap alınamaması durumunda bir dizi yaptırım açıklayacağını bildirmişti.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da dün sabah May’in iddialarını “saçmalık” diye nitelendirmişti.

Takas edilen casus

Rus mahkemesi, İngiltere için casusluk yaptığı suçlamasıyla 2006 yılında Skripal'e 13 yıl hapis cezası verdi. Dimitri Medvedev’in devlet başkanlığı döneminde affa uğrayan Skripal, 2010 yılında ABD’nin tutukladığı 10 Rus ajanı ile Avusturya'nın başkenti Viyana'da takas edilen 4 casus arasında yer aldı.

Skripal'in daha sonra İngiltere’ye gelerek ülkenin güneybatısındaki Salisbury’de düşük profilli bir yaşam sürmeye başladığı belirtildi.

Rusya, Skripal’in 1990’lı yıllardan itibaren bilgi sızdırdığı İngiliz dış istihbarat servisi MI6’ya, Rusya’nın Avrupa’daki casuslarının kimliklerini de ifşa ettiğini öne sürmüştü.

Skripal ile kızı Yulia, önceki pazar günü Salibury'da bir bankta bilinçlerini yitirmiş vaziyette bulunmuştu. Tedavileri süren baba ile kızın sağlık durumlarının ciddiyetini koruduğu ancak istikrarlı olduğu belirtiliyor.