Son dakika! Çin'de üçüncü kez Şi dönemi

Çin Komünist Parti’nin 20. Kongresi başkent Pekin'de tamamlandı. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, şimdiye dek örneği görülmemiş şekilde üçüncü dönemine adım attı. Devlet Başkanı Şi, 2012 ve 2017'nin seçildiği göreve yeniden gelirken, Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurucusu Mao Zıdong'dan bu yana parti liderliğini iki dönemden fazla sürdüren ilk lider oldu.

ÇİN’İN ESKİ LİDERİ HU JİNTAO, KONGREDEN ZORLA ÇIKARILDI

BBC Türkçe'de yer alan bilgilere göre; Çin’in eski lideri Hu Jintao, Çin Komünist Parti Kongresi’nin kapanış töreninden zorla çıkarıldı.

Çin Devlet Başkanı Şi Jinping'in yanında oturan 79 yaşındaki Hu’yu yetkililerin salondan çekerek çıkarmak zorunda kaldığı görüldü. Hu’nun giderken Şi’nin omzuna dokunduğu, gitmemesi için harekete geçmesini beklediği görüldü. Ancak Şi’nin bu yönde bir adım atmadığı gözlendi. Neden Hu’nun salondn çıkarıldığına dair bir açıklama yapılmadı.

BBC’nin Çin muhabiri Stephen McDonell, olayı, “Komünist Partisi’ne yöneltilen çok soru var ancak yanıt yok” diyerek açıklıyor. McDonell’a göre bu olayın arkasında ya Çin’deki güç savaşlarının kameraya yansıması ya da Hu’nun ciddi sağlık problemleri var. Kongre’nin ilk gününde Hu’nun bir yetkili yardımıyla yürüyebildiğini ve çok güçsüz görüldüğünü söyleyen McDonell şu soruları soruyor:

“Kötüleşen sağlığı yüzünden uzaklaştırıldıysa bile neden bu şekilde aniden yapıldı? Neden kameralar önünde? Bir acil durum mu vardı?”

Şİ: PRENS, KÖYLÜ, BAŞKAN

1953’te Pekin’de dünyaya gelen Şi Cinping, Çin Komünist Parti’nin kurucularından ve eski Başbakan Yardımcılarından Şi Zongşun’un oğlu olarak dünyaya geldi.

Üst düzey bir yetkilinin oğlu olması nedeniyle bir “prens” gibi görülüyordu.

Ama ailesinin kaderi, babasının 1962’de hapse atılmasından sonra tam tersine döndü. Partide isyan çıkmasından korkan şüpheci Mao, tüm potansiyel rakiplerini hapse gönderdi. Sonra da 1966’da milyonlarca kişinin Çin kültürünün düşmanı ilan edildiği ve ülke çapında saldırıların düzenlendiği sözde Kültür Devrimi geldi.

Şi’nin ailesi de acı çekti. Babasının daha önceki evliliğinden olma bir kız kardeşi resmi kayıtlara göre ölene kadar kovuşturmaya uğratıldı. Ancak Amerikan New York Times gazetesinde yer alan bir habere göre, partinin seçkinlerini tanıyan bir tarihçi, kız kardeşinin üzerindeki baskı nedeniyle büyük ihtimalle intihar ettiğini söyledi.

Şi küçükken, siyasi seçkinlerin çocuklarının okuduğu okuldan alındı. En sonunda 15 yaşında Pekin’i terk etti ve ülkenin kuzeydoğusundaki yoksul ve uzak Liangjiahe köyüne, yedi yıl boyunca ağır işçilik yapacağı “yeniden eğitime” gönderildi.

Ancak Şi, Komünist Parti’den uzaklaşmak yerine, partiyi benimsedi. Birkaç kez partiye üye olmaya çalışsa da, babasının durumu nedeniyle reddedildi.

Nihayet 1974’te partiye kabul edilmesinden sonra, Hebei bölgesinde kariyerine başlayıp, yavaş yavaş basamakları tırmandı.

1989’da, Pekin’deki Tiananmen Meydanı’nda siyasi özgürlükler için protestolar yapıldığı sırada, 35 yaşındayken ülkenin güneyindeki Fujian bölgesinde bulunan Ningde kentinde parti şefi oldu.

Bölge, başkentten uzakta olsa da Şi diğer parti yetkilileriyle birlikte, Pekin’deki büyük gösterilerin yereldeki uzantılarını bastırmak için harekete geçti.

Protestolar ve kanlı bir şekilde bastırılması, ülkenin tarihinden ve kayıtlardan silindi.

Çin, Tiananmen Meydanı’ndaki insan hakları ihlalleri nedeniyle 2000 yılındaki Olimpiyat Oyunlarına ev sahipliği yapma yarışını kaybetti. Öldürülenlerin sayısına yönelik tahminler yüzlerceden, binlerce kişiye kadar değişiyor.

Ancak neredeyse 20 yıl sonra Şi, Pekin’deki Olimpiyat Oyunları’nın başına getirildi. Çin, olanları geride bıraktığını ve ev sahipliğini hak eden bir ülke olduğunu göstermek istiyordu ve bu işe yarar gibi göründü. Olimpiyat Oyunları Çin’in yükselen gücünü sembolize ediyordu.

Şi’nin yükselen profili, onun ülkedeki en üst düzey karar organına, Çin Politbüro Daimi Komitesi’ne girmesini beraberinde getirdi. Şi, 2012’de de Çin lideri oldu.

Şi ve ünlü bir şarkıcı olan eşi Peng Liyuan, Çin’in bir numaralı çifti olarak devlet medyasında sık sık boy gösteriyor. Bu, daha önceki başkanlar ve eşlerinden çok farklı bir durum. Daha önce başkan eşleri geleneksel olarak düşük bir profildeydi.

Çiftin Şi Mingze adlı bir kızı var, ancak Harvard Üniversitesi’nde öğrenim görmüş olmasının dışında hakkında pek bir şey bilinmiyor.

Diğer aile üyeleri ve ülke dışındaki iş bağlantıları, uluslararası medyada haberlere konu olmuştu.

ÇİN RÜYASI

Şi, Çin Rüyası vizyonuyla, “Çin ulusunun büyük canlanması” adını verdiği politikasını hararetle izledi.

Yönetimi sırasında, dünyanın en büyük ekonomisinde yavaşlayan büyümeyle mücadele için reformlar yaptı. Bunların arasında, iyice büyümüş devlet işletmelerini küçültmek ve kirliliği azaltmak, aynı zamanda da Çin’in küresel ticari ilişkilerini genişletmeyi amaçlayan milyarlarca dolarlık Tek Kuşak Yolu altyapı projesi de var.

Ülke, küresel sahnede de daha iddialı bir hale geldi. Buna Güney Çin Denizi’nde giderek artan etkinliği ve Asya ve Afrika’daki yatırımlara milyarlarca dolar pompalanması da dahil.

Ancak daha önce çok büyük bir hızla giden ekonomik büyüme önemli oranda yavaşladı. Bu durum Şi’nin ödün vermediği "sıfır Covid” politikasıyla daha da kötüleşti.

Ülkede bir zamanlar patlama yaşanan emlak piyasası büyük bir yavaşlamanın içinde. ABD’yle devam eden ticaret savaşından da sona erme işaretleri gelmiyor.

'TAYVAN'LA YENİDEN BİRLEŞME' SÖZÜ

Şi Cinping göreve gelmesinden bu yana, partinin en üst düzey isimlerine uzanan bir yolsuzlukla mücadele hareketi başlattı. Karşıtları bunun siyasi rakiplerini ekarte etme hamlesi olduğunu söylüyor. İktidarında Çin’de özgürlükler de kısıtlandı. İnsan hakları örgütleri, hükümetin Sincan bölgesinde bir milyondan fazla kişiyi tutukladığını söylüyor. Çin ise bunları “yeniden eğitim kampları” diye tanımlıyor. Çin, ABD ve diğerlerinin Sincan’da soykırım yapıldığı suçlamalarını reddediyor.

Şi döneminde, Çin’in Hong Kong üzerindeki hakimiyeti de sıkılaştı.

Şi, 2020’de imzaladığı Ulusal Güvenlik Yasası ile demokrasi yanlısı eylemlere son verdi. Yasa, Pekin yönetimine, eski İngiliz sömürgesindeki hayatın her alanını düzenleme yetkisi veriyor. Ayrılıkçılık, yıkıcılık ve dış güçlerle işbirliği yapma gibi suçlara ömür boyu hapis cezası veriliyor.

Yasayla, önde gelen demokrasi yanlısı eylemciler ve siyasetçiler gözaltına alınırken, birçok yayın organı da kapatıldı.

Şi’nin iktidarında Çin, Tayvan adası üzerine yeniden odaklandı. Şi “yeniden birleşme” sözü verirken, resmen bağımsızlık ilanına yönelik herhangi bir adıma karşı askeri güç kullanma tehdidinde bulundu.

Çin’in gücü ve nüfuzu düşünüldüğünde, tüm dünya Şi Cinping'in üçüncü dönem liderliğe gidişini sadece izleyebildi. Herhangi bir varisi gözükmeyen 69 yaşındaki Şi, muhtemelen Çin’in 1976'da ölen Mao Zedong’dan sonra gördüğü en güçlü lider.