Rumlar müzakere masasından kalktı

Güney Kıbrıs Yönetimi, Türkiye’nin Deniz Kuvvetleri’ne ait gemilerin Rum sondaj çalışmalarını izlemesini gerekçe göstererek Kıbrıs barış müzakerelerini tek taraflı olarak askıya aldıklarını açıkladı. Rum Yönetimi lideri Nikos Anastasiadis, dün parti başkanları ile acil bir toplantı yaptı. Türk savaş gemilerinin takibine tepki gösteren Anastasiadis, parti başkanlarından ‘görüşmelerin askıya alınması konusunda’ destek istedi. Atina’nın da onay verdiğini anlatan Anastasiadis, parti başkanlarından tam destek alarak görüşmeleri dondurdu. Alithia gazetesi, KKTC’ye olan sınır kapılarının da kapatabileceğini yazdı. KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu, Rumlara “Yanlış bir tutum içerisindesiniz, böyle çözüm bulunmaz” şeklinde tepki gösterdi. Müzakerelerin çökmesini istemeyen Birleşmiş Milletler de liderler ile acil görüşme talep etti. Ada’ya gelen BM Kıbrıs Özel Temsilcisi Espen Barth Eide’nin bugün liderlerle ayrı ayrı görüşmesi bekleniyor.

Atina’dan Türk elçiye nota
Ada’daki kriz, Genelkurmay Başkanlığı’nın Rumların Akdeniz’deki sondaj faaliyetlerini takip ettiklerini açıklaması ve Dışişleri Bakanlığı’nın, ‘aramaları durdur’ uyarısı ile patlak verdi. Rum lider Anastasiadis, Yunanistan Başbakanı Antonis Samaras’ı aradı ve ‘Türkiye’nin kendilerini açıkça tehdit ettiğini’ ileri sürdü. Samaras’ın da, ‘Kıbrıs’ın egemenlik haklarına müdahale edilemeyeceğini savunarak ‘görüşmelerin askıya alınmasına’ destek verdiği öne sürüldü. Yunanistan Dışişleri Bakanlığı da, Atina Büyükelçisi Kerim Uras’ı Dışişleri Bakanlığına çağırarak, Kıbrıs’taki durum nedeniyle protesto notası verdi.
Rum tarafının tek taraflı olarak görüşmeleri askıya almasından sonra Ankara, Lefkoşa hattında diplomatik görüşmeler hız kazandı. Ankara ile KKTC yönetimi, Rumların tutumunun kabul edilemez olduğu görüşünde birleşti. Yazılı bir açıklama yapan Eroğlu, “Rum tarafı bu tutumu ile Kıbrıs konusuna görüşmeler yolu ile bir çözüm bulunması çabalarında samimi olmadığını da bir kez daha göstermiştir. Biz çözüm için her zaman hazırız” dedi.

Görüşmeler hangi aşamadaydı?
Kıbrıs’ta görüşmeler, 2004 referandumunun ardından en kapsamlı şekilde 3 Eylül 2008’de başladı. Dönemin liderleri Mehmet Ali Talat ile Dimitris Hristofyas arasında başlayan görüşmelerde; “Yönetim ve Yetki Paylaşımı”, “Mülkiyet”, “AB Konuları”, “Ekonomi”, “Toprak ve Güvenlik” ile “Garantiler” olmak üzere altı başlıkta ele alındı. Bu başlıklarda son durum şöyle:

*Yönetim ve Güç Paylaşımı
-Başkanlık: Rumlar, eski lider Dimitris Hristofyas’ın kabul ettiği, dönüşümlü başkanlığı reddediyor. Türklere veto hakkı olmayan başkan yardımcılığı öneriyor. Türkler “dönüşümlü başkanlık ve veto hakkı” istiyor.
- Bakanlar Kurulu: Rumlar, bakanlar kurulunun 7 Rum ve 3 Kıbrıslı Türk’ten oluşmasını, kararların basit çoğunlukla alınmasını teklif ediyor. Türk tarafı, 7’ye 4 veya 3’te 2 çoğunlukta karar alınsın diyor.
- Mülkler: Rumlar, KKTC’den talep ettikleri topraklara 100 bin Rum’un yerleştirilmesi, 60 bin Rum’un da Kuzey’deki eski mülklerine dönmede ilk tercih hakkına sahip olması gerektiğini savunuyor. Türkler rakamlara itiraz ediyor.
- Türkiyeliler: Rumlar, KKTC vatandaşı Türkiyelilerin referandumda oy kullanmasına karşı. 1974’ten sonra vatandaş olanların Türkiye’ye geri dönmesini istiyorlar. Sadece evlilik yapanların kalmasına sıcak bakıyor. Türkler, ‘tüm vatandaşlarının eşit olduğunu’ söylüyor.
- Garantiler: Rumlar, garantilerin ‘kesinlikle kaldırılması’ gerektiği tezini ileri sürüyor. KKTC, Türkiye’nin etkin ve fiili garantisinin vazgeçilmez olduğunu kaydediyor.
- Toprak: Rumlar toprak konusunda Güzelyurt, Karpaz, Maraş, Güney Meserya’nın kendilerine verilmesini talep ediyor. Türk tarafı, ‘Toprak konusu en son konuşulmalı’ diyor.
- AB Konuları: Bu başlıkta aynı görüşler paylaşılıyor.

ABD: Rezervler paylaşılmalı
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Jen Psaki, “Biz Kıbrıs Cumhuriyeti’nin (Rum kesimi) kendi Münhasır Ekonomik Bölgesi içindeki kaynaklarını geliştirmesi hakkını tanıyoruz. Doğal gaz ve adanın petrol rezervleri dahil tüm kaynakların, oldukça kapsamlı bir çözüm çerçevesinde iki toplum arasında adil paylaşılması gerektiğine inanmaya devam ediyoruz” şeklinde konuştu.