‘Ölüm taciri’ daha kaç kişiyi öldürecek?
11.12.2022 - 07:00 | Son Güncellenme:
‘Ölüm Taciri’ lakaplı eski Sovyet subayı Viktor Bout, birçok örgüte, yapılanmaya ve hatta devletlere silah satarak dünyanın dört bir yanındaki çatışmaları körükledi. Kurduğu hava filosuyla her seferinde ambargoları delmeyi bildi. Kötü şöhreti Hollywood’a karanlık işleri kitaplara konu olan Bout, ABD’de 12 yıl hapis yattıktan sonra tutuklu takasıyla serbest kaldı. Dünyayı endişelendiren konu ise meşru bir girişimci olduğunu iddia eden Bout’un silah tacirliğine devam edip etmeyeceği.
DERLEYEN: NURULLAH ÇELİK - ‘Savaş Tanrısı’, ‘Ölüm Tüccarı’, ‘Yaptırım Delici’... Bu sıfatlar bir zamanlar dünyanın en çok aranan isimlerinden Rus silah tüccarı Viktor Anatolyeviç Bout’a ait. Geçtiğimiz günlerde ABD ile Rusya arasındaki tutuklu takasıyla serbest bırakılan Bout, yıllar sonra yeniden dünya basınının gündemine oturdu. Bout’un 12 yıl boyunca kaldığı ABD’deki cezaevinden kurtulma hayali, Rusya’da uyuşturucu nedeniyle 9 yıl hapse çarptırılan ABD’li ünlü kadın basketbolcu Brittney Griner’ın özgürlüğü karşılığında gerçekleşti. WNBA yıldızı Griner’in başarılı kariyerinden ziyade neredeyse dünyanın dört bir yanında yaşanan savaş ve çatışmaları silah tedariğiyle körükleyen ‘Ölüm Tüccarı’ konuşuldu. Hakkındaki iddialar ve kötü şöhreti kimi zaman kitaplara kimi zaman da filmlere konu oldu. Dünyanın en büyük silah kaçakçılarından biri olduğu belirtilen Bout’un şaşırtıcı, karanlık ve gizemli hayatı da bir hayli ilginç.
Sovyet silahlarını sattı
Çocukluğu hakkında çok az bilgi olsa da Viktor Bout’un, 1967’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne (SSCB) bağlı Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de dünyaya geldiği iddia ediliyor. Ukrayna asıllı bir ailenin çocuğu olan Bout, 1980’lerde SSCB ordusunun istihbarat biriminde tercüman olarak görev yaptı. Afrika’nın en uzun süren ihtilafı Angola İç Savaşı’na taraf olan SSCB’nin saha görevleri kapsamında tercümanlık yaptı. Bout’un Angola’da kurduğu bağlantılar ve SSCB’nin silah sevkiyatlarını yaparken aldığı görevler, onu silah tacirliğine götüren yolda önemli rol oynadı. 1991’de SSCB’nin dağılması ise Bout için bir dönüm noktası oldu. Teğmen rütbesindeyken ordudan ayrılan Bout, dağılma sürecinde Sovyetlerin depolarındaki silahları satışa çıkardı.
Hava filosu kurdu
Bout, kazandığı kara para ile aldığı kargo uçakları ve Sovyetlerin çekildiği havaalanlarında bırakılan uçakları elde ederek bir hava filosu kurdu. Uçak filosunu 1990’lar ve 2000’ler boyunca Latin Amerika, Afrika, Asya ve Ortadoğu’da silah kaçakçılığı yapmak için kullandı. SSCB’nin dağılmasıyla kaosun hüküm sürdüğü yıllarda Ukrayna’da bulunan ordu cephaneliklerini de satın almaya başladı. Rüşvet karşılığında kayıp veya nakil olarak gösterdiği silahları Latin Amerika, Afrika, Ortadoğu ve Asya bölgelerinde birçok örgüte, devlete ve yapılanmaya sattı. Rusya Federasyonu lehine çalışmak ve silah tacirliği yapmakla suçlansa da Bout iddiaları her seferinde reddetti.
25 yıl hapse çarptırıldı
Sahip olduğu hava ve deniz filoları ile ‘Yaptırım Delici’ ve ‘Ölüm Taciri’ lakaplarını alan Bout, ambargoları, yaptırımları ve denetimleri aşmayı başarmasıyla ünlendi. Ancak ‘Savaş Tanrısı’nın gizli kariyeri 2008’de Tayland’da ABD’nin talebiyle Interpol tarafından yapılan operasyonla sona erdi. Terörizm suçlamasıyla tutuklanan Bout, 2010’da Tayland tarafından ABD’ye verildi. Bout, ABD’deki yargılamada meşru bir uluslararası taşımacılık işine sahip girişimci olduğunu iddia etse de Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri’ne (FARC) silah sağladığı gerekçesiyle 25 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bout, geçtiğimiz günlerde takasın yapıldığı Birleşik Arap Emirlikleri’ne götürülene dek Illinois eyaletindeki bir hapishanede tutuluyordu. Zaman zaman tecrit altına alınan Bout, ABD’deki en önemli Rus tutuklulardan birisiydi.
Basketbolcu Brittney Griner geçtiğimiz şubat ayında uyuşturucudan tutuklanmıştı.
WNBA yıldızı Brittney Griner ile silah tüccarı Viktor Bout 8 Aralık 2022’de Abu Dabi Havaalimanı’nda takas edildi.
Washington’da infial yarattı Moskova’da zafer
Azılı silah kaçakçısı Viktor Bout’un serbest bırakılması ABD’de infiale yol açarken, Rusya’da ise zafer olarak nitelendirildi. ABD Başkanı Joe Biden’a yönelik sert eleştiriler yapılırken, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in eski danışmanlarından Sergei Markov takas için “Putin, Biden’ı yendi. Görünüşe göre casusumuzu geri aldık ve karşılığında sıradan bir kızı onlara verdik” yorumunda bulundu. ABD’li yetkililer ise ‘Ölüm Taciri’nin kaçakçılığa devam edebileceği endişesinde. ABD basınına konuşan bir Savunma Bakanlığı yetkilisi, Bout’un silah kaçakçılığına geri dönebileceğini ve böylece dünya çapında ölümcül çatışmaları körükleyebileceğini belirtti. Temsilciler Meclisi’nin Cumhuriyetçi üyesi Marjorie Taylor Greene ise Biden’ın görevden alınması gerektiğini belirterek, “Biden’ın serbest bıraktığı Bout kaç kişiyi öldürecek?” diye sordu.
Bout, Moskova’da eşi ve annesi tarafından karşılandı.
Hollywood’a ilham oldu
Dünyanın en çok aranan isimlerinden olan Viktor Bout’un kötü şöhreti o kadar yayıldı ki Hollywood bile buna kayıtsız kalamadı. ABD’li aktör Nicholas Cage’in başrolünde yer aldığı 2005 yapımı ünlü ‘Savaş Tanrısı’ filminin senaryosu, Bout’un hayat hikayesinden esinlenilerek yazıldı. Bout’un, Rusya’daki evinin bu filmin DVD’leri ile dolu olduğu ifade edilmişti. Güvenlik uzmanları Douglas Farah ve Stephen Braun tarafından yazılan 2007 tarihli Ölüm Taciri kitabı ise, Bout’un da merkezinde olduğu uluslararası silah kaçakçılığını ifşa etti.
Viktor Bout’un hayatından esinlenen ‘Savaş Tanrısı’ filminin başrolünde ünlü aktör Nicholas Cage yer aldı.
Viktor Bout’un silah kaçakçılığında kullandığı hava filosu, ağırlıklı olarak Sovyet yapımı Antonov An-8 uçaklarından oluşuyordu.
Sovyet istihbaratında görevli Viktor Bout, 27 yıl süren Angola İç Savaşı’nda önemli bağlantılar kurdu. Bu ilişkileri ilerde silah tüccarlığında oldukça işine yarayacaktı. 29 Şubat 1988’de iç savaş sırasında çekilen bu fotoğrafta, Sovyet yapımı füze bataryasını yine Sovyet yapımı AK-47 Kalaşnikof tüfeğiyle koruyan bir Angola askeri görülüyor.
6 dil konuşabiliyor
SSCB ordusunun istihbarat biriminde tercümanlık yapan Viktor Bout’un, Rusça, Portekizce, İngilizce, Fransızca, Arapça ve Farsça konuşabildiği belirtiliyor.
Kaddafi’ye yakın Putin’e hayran
Silah kaçakçısı Viktor Bout’un, 2011’de Arap Baharı sırasında linç edilerek öldürülen Libya’nın eski lideri Muammer Kaddafi, Taliban ve Lübnan’daki silahlı gruplar ile yakın ilişkileri olduğu belirtiliyordu. 2006 yılındaki çatışmalarda İsrail’e karşı yüzlerce roket ve füze kullanan Lübnan Hizbullahı’na silahların Viktor Bout tarafından tedarik edildiği öne sürüldü. Bout’un Rus gizli servisiyle bağı olup olmadığı gizemini korurken, askeri istihbarat içinde ise saygı gördüğü iddia ediliyor. Bout’un Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in fotoğrafını ise yanından ayırmadığı ifade ediliyor.
Tayland’da tutuklanan Viktor Bout, 9 Mart 2009’da Bangkok’ta mahkemeye getirilirken.
Gizli servisler Ankara’da buluşmuştu
Ankara, geçen ay ABD ile Rusya arasında kritik bir zirveye ev sahipliği yapmıştı. CIA Direktörü William Burns ile Rusya Dış İstihbarat Örgütü (SVR) Başkanı Sergey Narişkin, MİT’in ev sahipliğinde bir araya gelmişti. Tutuklu takasının ABD’li ve Rus istihbarat şeflerinin görüşmesinde ele alındığı düşünülüyor. ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü, görüşmede ‘haksız yere gözaltına alınan Amerikan vatandaşlarının durumlarının da ele alındığını’ açıklamıştı.
