Nefes nefese...

Harris’in, yeni yapılan bir ankette “güvenilir Cumhuriyetçi” Iowa eyaletinde önde olduğu görüldü. Son yapılan Des Moines Register/Mediacom Iowa anketi, Harris’in Trump’ı olası seçmenler arasında yüzde 47’ye yüzde 44 oranında geride bıraktığını gösteriyor.

Seçime çok az bir süre kala anket şirketleri ve medyanın yanı sıra bahis sitelerinde de hangi adayın kazanacağına dair ciddi tartışma yaşanıyor. En büyük ABD borsalarından biri olan Kalshi’ye göre, Amerikalılar başkanlık seçimleri için yasal olarak 123 milyon dolardan (4 milyar Türk Lirası) fazla bahis oynadı. Kalshi’de bahis oynayanların çoğu, eski başkan Trump’ın kazanmasını bekliyor. Bahisçilere göre Trump’ın kazanma olasılığı yüzde 48.

Başkanlık seçimini anlama kılavuzu

Dünyanın gözü 5 Kasım’da ABD’deki başkanlık seçimlerinde. Amerikalılar, salı günü hem ülkeyi 4 yıl yönetecek yeni başkan için Cumhuriyetçi Donald Trump ile Demokrat Kamala Harris arasında tercih yaparken, yasaların çıkarılmasında kilit rol oynayan Senato ve Temsilciler Meclisi’nin yeni üyelerini belirleyecek. Temsilciler Meclisi üyeleri 2 yıllığına göreve gelirken, 100 sandalyeli Senato üyeleri 6 yıllığına seçiliyor. Böylece her 2 yılda bir yapılan Kongre seçimlerinde Temsilciler Meclisi’nin tamamı, Senato’nun ise 3’te 1’i değişmiş oluyor.

Sonuçlar ne zaman elli olacak?

Seçimin galibinin aynı gün ortaya çıkması oldukça güç. Özellikle kıran kırana geçecek ve birkaç bin oyun belirleyici olabileceği eyaletlerde sonuçlar muhtemel itirazlara açık olacak. Oy farkının az olduğu eyaletlerde gecikmeler yaşanabilir. Trump, 2020’de bu gecikmeyi ‘seçimin çalındığı’ söylemini yaymakta kullanılmıştı. Oysa geç gelen ya da geç sayılan oyların çoğu Demokratlara aitti, çünkü Demokrat Parti oy sayımının uzun sürdüğü şehirlerde daha fazla desteğe sahipti.

Gruplar ne kadar belirleyici?

Dini azınlıkların, seçim sonuçlarını belirlemede fazla etkili olduğu düşünülmüyor. Nitekim Müslüman seçmenler ABD nüfusunun sadece yüzde 1’ini, Yahudi azınlıksa yüzde 2.5’ini oluşturuyor.  Irk ve etnik kimliklerin rolü ise büyük. Beyaz Amerikalılar genelde Cumhuriyetçileri, siyahi seçmenler de Demokratları tercih ediyor. Ancak siyahi erkek seçmenlerin, bir kadın adayı destekleme konusunda çekingen davrandığı söyleniyor. Asyalı Amerikalılar, Hispaniklerin oyları da hayli etkili olacağa benziyor.

Kimler oy kullanabilir?

ABD’de vatandaşların oy kullanabilmeleri için çok temel bazı uygunluk kriterlerini karşılamaları gerekiyor. ABD vatandaşı, oy vermek için kayıtlı olduğu eyalette ikamet eden 18 yaş ve üzeri herkes oy kullanabiliyor. Sabıka kaydı olan bireyler bazı eyaletlerde oy kullanma hakkını kalıcı olarak kaybetmek de dahil olmak üzere kısıtlamalarla karşılaşabiliyor. Son olarak iki yasadışı göçmenin oy kullandıklarına dair tepki çeken videonun kurgu olduğu anlaşılmış, Rusya tarafından seçimi etkileme amacıyla yayıldığı ifade edilmişti.

Salıncak eyalet nedir?

Beyaz Saray’a giden yol, seçim gününde büyük rol oynayan birkaç kritik ‘salıncak eyaletten’ geçiyor. Bu eyaletler Demokratlar ve Cumhuriyetçiler arasında çok az bir farkla el değiştiriyor. 270 delege sayısının 93’ünü teşkil eden Arizona, Nevada, Wisconsin, Michigan, Pennsylvania, Kuzey Carolina ve Georgia salıncak eyalet konumunda. Güncellenen sayılara göre, Arizona 11, Nevada 6, Wisconsin 10, Michigan 15, Pennsylvania 19, Kuzey Carolina 16 ve Georgia 16 delege sahibi. Kaliforniya’nın 54, Texas’ın 40, Florida’nın 30 ve New York’un 28 delegesi bulunuyor ancak delege sayısı fazla olan bu eyaletlerin parti eğilimleri uzun yıllardır pek değişmediği için toplamda sonuca etkileri büyük olmuyor.

Beraberlik olur mu?

269-269’luk bir eşitlik olması pek olası değil ama yine de teorik olarak mümkün. Hiçbir aday 270 seçici oyu kazanamazsa, şartlı seçim yapılacak. Meclis, her eyaletin bir oy kullanmasıyla başkanı, Senato da başkan yardımcısını seçer. Yeni ABD başkanı, 20 Ocak 2025’te yemin ederek görevine resmen başlayacak.

Seçim sonuçları dünyadaki çatışmaları nasıl etkileyecek?

ABD’deki başkanlık seçimini kazanan, halen Ukrayna, Filistin ve Lübnan başta olmak üzere bazı savaşların kaderini belirleyecek. Uzmanlar, Kamala Harris’in kazanması halinde “şu anki yönetimde bir devamlılık olacağını”, Donald Trump gelirse, İsrail’in “Gazze ve Lübnan’da elinin daha da rahatlayacağını, ayrıca Cumhuriyetçi Trump’ın “Kiev’i saf dışı bırakıp Moskova’yla Ukrayna anlaşması yapabileceğini ima ettiğini” vurguluyor.

Harris, Biden’ın İsrail’in “kendini savunma hakkına verdiği desteği” tekrarlarken, “Filistinlilerin öldürülmesi durmalı” vurgusunu da yaptı. Trump ise “Barışa geri dönülüp, insanların öldürülmesinin durması zamanının geldiğini” söylese de, İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’ya “ne gerekiyorsa yapmasını” söylediği belirtiliyor.

Avrupa Birliği, Trump’ın ilk döneminde yaşananlar nedeniyle Harris’in kazanmasını tercih ederken, NATO’da Trump’ın yeniden gelmesi konusunda endişe hakim. Trump, “Rusya’nın NATO’ya borcu olan üye devletlere saldırmasını teşvik edeceğini” söylemişti.

Sonuç nasıl belirleniyor?

Ülkedeki seçim sistemi, en fazla oyu alanın değil, en fazla delegeye ulaşan adayın başkan olmasına imkan veren Seçiciler Kurulu yöntemiyle çalışıyor. Buna göre ABD halkı, başkanlarını doğrudan kendi oylarıyla değil, seçtikleri delegeler üzerinden dolaylı olarak belirliyor. 50 eyalet ile başkent Washington DC’yi temsilen toplam 538 delegeden oluşan “Seçiciler Kurulu” sisteminde, her eyaletteki delege sayısı, o eyaletin Senato ve Temsilciler Meclisi’ndeki üyelerinin toplamına eşit oluyor. Bu sistemde adayın, başkanlık için 538 sayısının yarıdan bir fazlası olan 270 delegeye ulaşması gerekiyor.

Aynı sistemle, eyaletlerde yarışı kazanan aday, o eyaletin tüm delegelerini alıyor. Bu kural, o eyalette kaybeden adaya verilen oyları yok saymış oluyor. ABD seçim sisteminde toplamda daha fazla oy almasına rağmen kritik eyaletleri kaybettiği için delege sayılarında geride kalıp yarışı kaybeden adaylar bulunuyor. Hillary Clinton buna en yakın örnek.

Seçim günü ne olacak?

Açıklamada, düne kadar ülke genelinde 75 milyondan fazla vatandaşın erken oy kullandığı duyuruldu. Oylar her eyalette kendi sandıkları kapandıktan sonra sayılıyor. Sandık kapanış saatleri eyaletten eyalete değişmekle birlikte genellikle yerel saatle akşam 7 civarında. ABD genelinde saat dilimlerinin farklı olması, Alaska ve Hawaii gibi eyaletlerdeki seçmenler hâlâ sandık başına giderken doğu yakasında oy pusulalarının sayılmış olacağı anlamına geliyor.