İran'da son dakika... Hamaney fetvasını geri çekecek! 21 yıl sonra bir ilk: Bütün dünyayı etkileyecek bir karar

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ı taşıyan helikopter olumsuz hava koşulları nedeniyle plansız bir iniş gerçekleştirdi.

İran lideri Reisi geçtiğimiz hafta helikopter kazası sonucu hayatını kaybetti. Olumsuz hava koşulları nedeniyle yaşanan kazanın enkazını ise Türkiye'den gönderilen Akıncı TİHA buldu. Günler süren cenaze töreni sonunda ise Reisi dün son yolculuğuna uğurlandı. New York Times gazetesinde yer alan bir analizde ise Reisi'nin ölümünün bütün dünyayı etkileyebileceği öne sürüldü.
İran Mayıs ayının başında "Nükleer bomba yapma kararımız yok ama İran'ın varlığı tehdit edilirse askeri doktrinimizi değiştirmekten başka çaremiz kalmaz" açıklamasını yayınlarken bu durumun Tahran'ın nükleer silahlara bakış açısının değiştiğini işaret ettiği yönünde yorumlandı.

HAMANEY'İN FETVASI

İran'ın dini lideri Hamaney, 2000'li yılların başında bir fetva vererek, nükleer silahların "dinen haram" olduğunu açıklamış ve kullanımını yasaklamıştı. Reisi'nin ölümüyle birlikte ise İran başta Devrim Muhafızları olmak üzere İran kanadı bu fetvanın değiştirilmesi gerektiğini söylemeye başladı. İran kanadının bu fetvayı geri çekmesi zaten maksimum düzeyde olan batı ülkelerinin yaptırımlarına yenilerini ekleyebilir ancak İran halihazırda bir süredir 'Kuzey Kore' modelini benimsediği için zaten kendi savaş ekonomisini kendisi idare ettiriyor.

"DÜNYA DEĞİŞEBİLİR"

İran'da Temmuz ayında gerçekleşecek seçimler öncesi aslında kimin kazandığının pek bir öneminin olmadığı bu noktada anlaşılıyor ancak şimdi seçimler askeri anlamda daha fazla önem kazandı. Normal şartlarda Hamaney sonrası Reisi'nin Dini lider olması bekleniyordu ancak şimdi Hamaney'in oğlu dışında bu koltuğua bir aday gözükmüyor. ABD basını da işte bu belirsizlik nedeniyle İran kanadının yeni yönetimde çok daha fazla nükleer hamleler yapabileceğini ve hem Orta Doğu'yu hem de dünyayı etkileyeceğini öne sürüyor.

İsrail ordusu Cuma günü yaptığı açıklamada, 7 Ekim'de saldırılarında öldürülen üç kişinin cesedinin daha gece saatlerinde Gazze'den çıkarıldığını açıkladı.

Ordudan yapılan açıklamada, Hanan Yablonka, Michel Nisenbaum ve Orion Hernandez Radoux'nun saldırı günü Mefalsim kavşağında öldürüldüklerini ve cesetlerinin Gazze'ye götürüldüğünü açıkladı. 

Duyuru, ordunun 7 Ekim'de öldürülen diğer üç İsrailli rehinenin cesetlerini bulduğunu açıklamasından bir haftadan kısa bir süre sonra geldi.

Bir İsrail askeri Gazze'deki saldırılar sırasında Kur'an-ı Kerim'i alevlerin arasına attı ve arkadaşı o anları video olarak kayda geçirdi. Filistin medyası tarafından haberleştirilen gelişmede görüntünün Refah'ta çekildiği belirtildi. Roey Oz isimli İsrail askeri tarafından gerçekleştirildiği ortaya çıkan ve sosyal medya hesabı ortaya çıkan asker görüntülerin gündem olması üzerine sosyal medya hesaplarını kapattı. Roey Oz Instagram üzerinden paylaştığı bir başka görüntüde ise şimdiye kadar binden fazla Kur'an-ı Kerim'i yaktığını öne sürdü.

İsrail ordusu ise skandalın ardından harekete geçti ve yaşananların araştırıldığını ifade etti. İsrail Ordu Sözcüsü Daniel Hagari savaş boyunca sık sık İsrail askerlerinin kendilerini kayda aldığı videolar kapsamında uyarmış ve görüntü çekmemelerini söylemişti ancak hem askerler hem de üst düzey subaylar sık sık çektikleri skandalları sosyal medyada yayınladı.

Japonya Dışişleri Bakanı Yoko Kamikawa, başkent Tokyo'da düzenlediği basın toplantısında Filistin meselesi hakkında açıklamalarda bulundu. Bölgede tansiyonu düşürmeye ve insani durumu iyileştirmeye yönelik diplomatik çabalarını sürdüreceklerini vurgulayan Kamikawa, Japonya'nın taraflar arasında güven tesis etmeye yönelik çalışmalara da devam edeceğini ifade etti. Filistinlilerin bağımsız bir devlete sahip olma isteğini anladıklarını belirten Kamikawa "Taraflar arasındaki müzakereleri ve iki devletli çözümü destekliyoruz. Filistinlilerin bağımsız devlet kurma hedefini anlıyor, bu konudaki çabalarını destekliyoruz" şeklinde konuştu.

Kamikawa, "Filistin devletinin tanınması konusunu, barış sürecinin nasıl ilerletilebileceğini de göz önünde bulundurarak kapsamlı bir şekilde ele almaya devam edeceğiz" ifadelerini kullandı. Kamikawa, Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) Başsavcısı Kerim Han'ın İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında "yakalama kararı" çıkarılması yönündeki talebi ile ilgili süreci takip edeceklerini de sözlerine ekledi.

ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Mike Johnson, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'yu Kongre'nin ortak oturumunda konuşma yapması için davet edeceğini duyurdu. Johnson, Washington'daki İsrail Büyükelçiliği'nde her yıl düzenlenen Bağımsızlık Günü etkinliğinde yaptığı konuşmada, "Bu, İsrail hükümetine en çok ihtiyaç duyduğu dönemde tam zamanında ve çok güçlü bir destek gösterisi olacak" dedi. Johnson, Demokrat Senato Çoğunluk Lideri Chuck Schumer'in ortak daveti kabul edip etmemesine bakılmaksızın Netanyahu'yu davet edeceğini söyledi.

Uluslararası Adalet Divanı, İsrail'in Gazze'nin Refah kentindeki askeri operasyonlarını, saldırılarını ve diğer faaliyetlerini acilen durdurması gerektiğine hükmetti. 2'ye karşı 13 oyla alınan karara gerekçe olarak, İsrail'in askeri faaliyetlerinin Filistin halkı için "acil risk" teşkil etmesi gösterildi. Mahkeme, İsrail’in Gazze Şeridi'ndeki sivillerin ve özellikle yakın zamanda Refah’ta yerlerinden edilenlerin güvenliğini artırmak için üstlendiğini beyan ettiği tahliye çabaları ve aldığı önlemlerin yeterliliği konusunda ikna olmadığını bildirdi.

Mahkemenin İsrail'den talepleri şu şekilde:

Gazze'deki askeri operasyonlarını durdurması
Bölgeye insani yardımlarını girişi için Mısır ve Gazze arasındaki Refah Sınır Kapısı'nı açması
Soruşturma ve inceleme yapacak heyetlerin Gazze'ye girişine izin vermesi Bu önlemleri alma konusunda ne kadar ilerleme sağladığına yönelik raporunu 1 ay içinde Uluslararası Adalet Divanı'na iletmesi

Karar ne anlama geliyor?

Mahkeme Başkanı Nawaf Salam, Refah'ta insani durumun Divan'ın 28 Mart'taki son ara kararı sonrası "daha da kötüleştiğini” söyledi. Salam, İsrail'in 7 Mayıs'ta Refah'da askeri harekata başladığını hatırlattı, 18 Mayıs itibarıyla bölgede yaklaşık 800 bin Filistinlinin evlerini terk etmek zorunda kaldığını söyledi.

Uluslararası Adalet Divanı, Güney Afrika'nın soykırım suçlamasıyla İsrail aleyhine açtığı davada, 5 ay içinde üç kez ara karar verdi. Uluslararası mahkeme, Güney Afrika’nın talebi üzerine Ocak ve Mart aylarında verdiği ara kararlarda, İsrail'in Gazze'deki sivil nüfusu korumak ve insani yardımların bölgeye ulaşmasına izin vermek için elinden gelen her şeyi yapması gerektiğine hükmetmişti.

Uluslararası Adalet Divanı, son kararında, bu kararların altını bir kez daha çizerek, İsrail’in bölgedeki askeri faaliyetlerini derhal sona erdirmesini istedi.

Kararın okunması sırasında, Gazze’deki duruma ilişkin "felaket", "olağanüstü derecede vahim" gibi tanımlamalar dile getirildi. İsrail’in bir ay içinde, kararların uygulanıp uygulanmadığına ilişkin mahkemeye açıklama yapması gerekiyor.

İran Cumhurbaşkanı Reisi geçirdiği helikopter kazası nedeniyle yaşamını yitirdi, Reisi'nin enkazını ise Türkiye'nin gönderdiği Akıncı TİHA buldu. Günler süren cenaze töreni sonrası Reisi, dün defnedildi. İran kanadı Reisi'nin kaza raporunu da yayınladı, rapora göre helikopter tüm uçuş boyunca önceden belirlenmiş rotasında seyretti ve rotadan hiç sapma olmadı.

Kazadan bir buçuk dakika önce, düşen helikopterin pilotu, konvoydaki diğer iki helikopterle temas kurdu. Helikopterin enkazında da mermi ya da benzer bir ize rastlanmadı. Raporda, helikopterin dağa çarptıktan sonra yandığı da vurgulandı. Raporda, uçuş kulesi ve mürettebat arasındaki diyaloglarda şüpheli bir duruma rastlanmadığı da vurgulandı.

İsrail basını ise Reisi'nin ölümü sonrası Tahran'ın kendilerine yönelik politikalarının değişmediğini hatırlatarak 13 Nisan'da gerçekleştirilen İran'ın saldırısının yakın zamanda tekrarlanacağı hatta bu saldırının nükleer bir saldırı olabileceğini öne sürdü.

Jerusalem Post gazetesine değerlendirmelerde bulunan Alman savaş uzmanları İran'ın nükleer silah üretiminin sadece birkaç hafta olduğunu hatırlatarak İsrail'in önünde iki yaklaşımın olduğunu söyledi. Bu yaklaşımlar ise doğrudan İran'a saldırmak, bir diğeri ise bekle ve gör taktiği. Analizde İran'ın olası bir nükleer saldırısında İsrail ve Yahudi halkının Orta Doğu'dan tamamen yok olacağı belirtildi dahası İsrail'in boyut olarak küçük bir ülke olması nedeniyle İran'ın bu yok etmeyi sadece birkaç nükleer füzeyle yapmasının mümkün olduğu öne sürüldü.

Öte yandan İran ülkedeki kötü ekonomik şartlara rağmen Hizbullah ve Husiler gibi vekil güçleri ve kendi ordusuna toplamda 20 milyar dolardan fazla para harcadı. Bu durum da İsrail'in Tahran'a yönelik bir misilleme yapmasını zorlaştıran etkenlerden biri olarak görülüyor. Askeri uzmanlar ise İran'ın geniş coğrafyası, 2 milyona yakın askeri gücü nedeniyle İsrail'in Tahran kanadına yönelik savaş çağrılarından kaçmasını öneriyor.

ABD Başkanı Joe Biden, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ile telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Mısır Cumhurbaşkanlığı tarafından görüşmenin ardından yapılan açıklamada, Sisi’nin Biden ile Refah Sınır Kapısı'nın Filistin tarafından yeniden açılması için yasal mekanizmalar oluşturuluncaya kadar İsrail'in Kerem Şalom Sınır Kapısı üzerinden geçici olarak insani yardım ve yakıt gönderilmesi konusunda anlaştığını duyurdu.

“Biden, memnuniyetle karşıladı”

Duyurunun ardından Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada, “Biden, Sissi'nin Refah Sınır Kapısı yeniden açılana kadar Mısır'da biriken yardımların Kerem Şalom Sınır Kapısı üzerinden Gazze Şeridi’ne gönderilmesine izin vermesini memnuniyetle karşıladı” ifadelerini kullandı.