Kepçeyle alıp kaşıkla vermek!

Ege Doğaç Erdoğan - Diyelim ki cebinizde 100 dolarlık bir banknot var. (Evet bugün şanslı gününüzdesiniz) Bunu ortadan ikiye cart diye yırtarsanız sizce suç işlemiş olur musunuz? ABD yasalarına göre evet! Pekala bu 100 dolarla alabildiğiniz kadar kağıt mendil alıp daha sonra hepsini yaksanız bu yasal mıdır? Yangın çıkarmadığınız sürece evet. İlginç değil midir sizce de kendine ait öz değeri olmayan, sadece insanların ona yüklediği değere sahip bir kağıt parçası bu kadar ‘kutsal’ kabul edilirken, işlevsel olan (el temizlemek, burun silmek vs.) başka bir kağıt parçası ile istediğinizi yapma serbestiyetine sahipsiniz. İşte belki de kapitalizmin en basit özetlerinden biri bu.

Elon Musk, Twitter’ı satın aldıktan sonra dilediği gibi at koşturuyor ve haliyle devamlı gündemde. Bunun nasıl tehlikeler doğurabileceğine daha önce değinmiştik. Madalyonun öbür tarafında ise parasını iyilik için kullanan milyarderlere bir göz atalım.

Sistem eleştirisi

Online ticaret devi Amazon’un kurucusu Jeff Bezos servetinin çoğunu hayır işlerine bağışlayacağını açıklamıştı. Bill Gates ile karşılaştırıldığında hayırseverlik konusunda epey geride kalan Bezos’un bu açıklaması dikkati çekti, ancak şüpheyle yaklaşanlar da oldu. Önümüzdeki 10 yıl içinde çevreyi korumak için 10 milyar dolar vermeyi taahhüt eden Bezos, parayı nasıl verebileceği hakkında zorlandığını dile getirdi. Tabii düşününce 200 milyar dolara yaklaşan bir servetin astronomik büyüklüğü karşısında insan bir afallıyor.

Sorunlu davranışlar

Aslında insanlık topluma geri vermeyi sistematize etmek için müthiş bir buluş yapmış yüzyıllar öncesinde: vergi! Bezos’un tepki görmesinin önemli nedenlerinden biri de minimum düzeyde vergi ödemek için yaratıcı metodlar kullanması, kendi çalışanlarına iyi davranmaması. Özellikle pandemi döneminde Amazon çalışanlarının tuvalete gitme haklarının bile olmadığı söylentisi haberlere yansımıştı. Dudak uçuklatan astronomik rakamlara ulaşan bir servete sahip olan bir kişi, kafasına esti diye etrafa para dağıtıyorsa buna sevinilmeli mi yoksa daha derin bir sistem eleştirisi mi yapılmalıdır?

Robin Hood rolü!

Bu sorunun cevabını aramaya yardımcı olmak için başka bir milyarderden örnek verelim. Sam Bankman-Fried, FTX kripto borsası kurucusu, tüm servetini bağışlamayı vaat eden, liberal ve ilerici konuları destekleme sözü veren, modern bir Robin Hood görünümünde bir milyarderken geçen günlerde iflas etti. Tüm servetini kaybetme noktasına gelen Bankman-Fried, iflastan sonra yaptığı açıklamalarda aslında her şeyin bir PR çalışması olduğunu, etik gözükmeye çalışmasının ulvi bir sebebi bulunmadığını itiraf etti! Sanırım bir kişinin ‘sadaka’ dağıtır gibi bağış yapmasını alkışlamak yerine, adil, fırsat eşitliği sağlayan, serveti hayırseverler aracılığıyla değil, vergi eliyle topluma paylaştıran bir düzenden bahsetmeli dünya artık…

Eski eşi daha çok bağışta bulundu!

Mackenzie Scott ile Jeff Bezos 1994 yılında evlendiler. Aynı yıl Bezos, Washington’daki garajında Amazon’u kurdu. Çift 2019 yılında boşandığında Mackenzie Scott, Bezos’un Amazon hisselerinin çeyreğine sahip oldu. O zaman için yüzde 4 hisseye tekabül eden bu oran yaklaşık 34 milyar dolar ediyordu! Hiç zaman kaybetmeden parasını dağıtmaya başlayan Scott, şu ana kadar servetinin yaklaşık yüzde 14’ünü hayırseverliğe adadı. Bezos ise servetine oranla sadece yüzde 1 bağışta bulundu. Gündeme gelmeyi çok sevmeyen Mackenzie Scott, daha çok küçük çaplı hayır kurumlarını tercih ediyor.

Amazon’un ve uzay turizmi şirketi Blue Origin’in sahibi olan, medya patronluğu bulunan 58 yaşındaki Jeff Bezos, vergiden kaçarken bağış sözü verince kafaları karıştırdı!