‘Göze göz, bütün dünyayı kör eder’

Ege Doğaç Erdoğan - ege.erdogan@milliyet.com.tr /  Kanada’da Hint asıllı 1.4 milyon kişi yaşıyor; bunların yarısı Sih. Hindistan Kanada’ya en çok öğrenci gönderen ikinci ülke. Yaklaşık 80 bin Kanadalı turist 2021 yılında Hindistan’ı ziyaret etti. Aralarındaki mesafeye, kültürel farklılıklara rağmen bu iki ülke birbirlerine epey bağlı durumdalar. En azından yakın zamana kadar öylelerdi. Dünyanın en fazla nüfusa sahip ülkesi Hindistan ile Kanada’nın arasına kara kediler girdi. Bu durum dünya kamuoyu tarafından kaygıyla takip ediliyor.

Gerginlik nasıl başladı?

Olaylar Kanada Başbakanı Justin Trudeau’nun Sih ayrılıkçı lideri Hardeep Singh Nijjar cinayetinin Hindistan “ajanları” tarafından azmettirildiği yönünde ciddi emareler olduğunu açıklamasıyla başladı. Hindistan çok sert tepki verdi ve iddiaları yalanladı. Diplomatik mütekabiliyet çerçevesinde iki ülke karşılıklı olarak kıdemli diplomatları sınır dışı ettiler. Geçen perşembe günü Hindistan Kanada vatandaşlarına vize hizmeti vermeyi durdurdu. ABD’nin kilit müttefiklerinden iki ‘dost’ ülkenin arasındaki gerilim Batı dünyasını tedirgin etmiş durumda. ABD ve İngilitere, tartışan iki arkadaşın arasına girmekten çekinen üçüncü kişi konumundalar.

Hindistan tarafından ‘terörist’ diye tanımlanan Kanada vatandaşı Sih lider Hardeep Singh Nijjar 18 Haziran’da Kanada topraklarında öldürüldü.

Halistan ayrılıkçıları

Kanada, hukuk devleti olmanın gereğini yaptığını iddia ederek kendi topraklarında öldürülen bir Kanada vatandaşı için adalet arayışında olduğunu savunuyor. Konu Hindistan tarafından terörist olarak görülen bölücü bir liderin cinayeti olduğunda tabii işler biraz değişiyor. Hindistan 1940’ların sonunda Gandhi’nin direnişiyle ün kazanan bir bağımsızlık mücadelesi vererek bir İngiliz sömürgesi olmaktan kurtuldu. Ancak Hindu dinine mensup olan çoğunluğun yanında milyonlarca Müslüman da bulunuyordu ve ülke Mehmet Ali Cinnah’ın önderliğinde Pakistan kurulduğunda ikiye bölündü; Müslümanlar kendilerine bir ülke oluşturdular. Ama sorunlar çözülmedi çünkü Hindistan’da halen büyük azınlıklar kalmıştı. Sonraları Bangladeş’de Müslüman çoğunluğa sahip bir ülke olarak ayrıldı. Hindistan’da halen hatırı sayılır nüfusa sahip bir Müslüman azınlık bulunuyor. Kanada ile olan gerginliğin sebebi ise başka bir azınlık grubu: Sihler. Erkeklerinin başını türbanla bağladığı o grup işte Sihlerdir. “Sih ülkesi” anlamına gelen Halistan’ı kurmayı hedefleyen Halistan Kurtuluş Gücü (KLF) 1980’lerin sonundan itibaren Hindistan’da eylemler düzenliyor. Her ne kadar artık örgüt dağılma aşamasında pasifleşmiş bir durumda olsa da Kanada’da yaşayan lideri Hardeep Singh Nijjar öldürülünce tekrar gündeme geldi.

Tarihsel mirası tehlikede

Peki Kanada gerçekten de evrensel hukuka aşkla bağlı olduğu için mi bu tepkiyi veriyor? Yıllardır Sih diasporasının en güçlü olduğu ülkelerden biri olan Kanada ile Hindistan bu mevzu üzerinden bir süredir zaten gergin haldelerdi. Batılı ülkelerin özellikle Orta Doğu ve Doğu’da ayrılıkçı grupları desteklemesi yeni bir şey değil. Bunu en iyi bilen ülkelerden biri de biziz… Kanada’nın Sih ayrılıkçıları bir koz olarak ülkesinde barındırması Hindistan’ın elbet tepkisini çekiyor. Öte yandan Modi’nin liderliğindeki radikal Hindu destekçisi, milliyetçi ve muhafazakâr iktidar Hindistan’da özellikle Müslümanlar başta olmak üzere azınlıklara nefes aldırmayan politikalar izliyor. Öyle ki G20 zirvesinde ülkenin isminin Bharat olarak yazılması ve bir isim değişikliğinin sinyallerinin verilmesi bile aslında Hindu çoğunluğun diğer azınlıklara tahakkümü olarak yorumlanabilir. Mughal İmparatorluğu’ndan kalan Müslüman isimler zaten uzun zamandır yavaşça Hindu isimlerle değiştiriliyor. Olay sanıldığı kadar masum değil; sömürgeci geçmişi silmek kisvesi altında Müslüman mirasın ortadan kaldırılması hedefleniyor şüphesi doğuyor.

Sonuç olarak dünya, zaten genel olarak yeterince gerildiği, sıcak ve soğuk savaşlarla çalkalandığı şu günlerde, iki büyük ekonominin ve kâğıt üstünde iki ‘dost’ ülkenin kısasa kısas (tit-for-tat) yapmasını kaldırmakta zorlanacaktır. Efsanevi Hint líder Mahatma Gandhi şöyle demiştir: “Göze göz, bütün dünyayı kör eder”