Domino taşı etkisi yaratacak
05.10.2022 - 07:00 | Son Güncellenme:
Türkiye’nin Libya ile imzaladığı mutabakat zaptını ve buna tepkileri değerlendiren uzmanlar, Ankara’nın bu adımının olumlu etkileri olacağını belirtti.
MİTHAT YURDAKUL Ankara - Türkiye’nin Libya ile hidrokarbon kaynakları için yaptığı anlaşmayı Milliyet’e değerlendiren uzmanlar, “Domino taşı etkisiyle Kuzey Afrika ülkelerine sıçrayacak”, “Abdülhamid Han sondaj gemisi devreye girdi. Bu gemiyle derin alanlardaki doğal gazı çıkarma kabiliyeti elde edildi. Libya da bu olanaktan yararlanmak istiyor” yorumu yaptı.
Girne Amerikan Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Sadık Akyar, Yunanistan’ın Ege ve Akdeniz’deki sözde egemenlik iddialarını Seville Haritası’na dayandırdığını, Türkiye ve Libya arasındaki mutabakata itirazlarında da yine bu anlaşmayı temel aldığını hatırlatarak, bu haritanın herhangi bir bağlayıcılığı olmadığını söyledi.
Türkiye ve Libya arasında geçtiğimiz yıllarda yapılan deniz sınırı anlaşmasının Birleşmiş Milletler tarafından tescil edildiğini anımsatan Akyar, “Şimdi o anlaşmaya istinaden hidrokarbon arama anlaşması yapılıyor. Yunanistan veya başka bir ülke nasıl kendisine ait bir deniz alanında, başka ülkelerin gemi ve şirketlerini çağırıp arama faaliyeti yapabiliyorsa, aynı şekilde Libya da Türkiye’yi davet edebilir... Hatta bu aramalar sadece Libya ve Türkiye arasındaki bölgede değil, Libya’nın egemenlik hakkının bulunduğu tüm deniz yetki alanlarında yapılabilir. Bu iki devleti bağlar, üçüncü devleti bağlamaz” diye konuştu.
"3. ÜLKELERE DÜŞMEZ"
Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Milletlerarası Hukuk Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Emete Gözügüzelli ise Libya ile yapılan anlaşmanın, meşru iki yönetim tarafından gerçekleştirildiğini belirterek, “Dostane, aleni ve barışa hizmet edecek şekilde dizayn edilmiş bir anlaşmadır. Türkiye’nin veya Libya’nın ortaya koyduğu egemen iradeyi engellemek üçüncü devletlere asla düşmez. İcra edilen anlaşma yıkım anlaşması değil, bölgede işbirliğini öngören, zenginliği artırıcı bir anlaşmadır” ifadelerini kullandı.
Tepkilerin siyasi olduğuna değinen Gözügüzelli, “Türkiye bu anlaşmayla jeoekonomik, jeostratejik ve jeopolitik bir üstünlük atfedecek pozisyona ulaşmıştır. Türkiye’nin enerjide Libya üzerinde bir otorite olarak sahada görünmesi, buradan çıkacak kaynaklarda söz sahibi olması, bunların işletilmesinde bir aktör olması son derece önemlidir. Bunu engellemek için Yunanistan ve Mısır gibi ülkelerin tepkileri, sadece siyasi tepkilerdir. Bir hazımsızlığın ifadesi olarak kendini gösteren tepkilerdir” dedi.
Türkiye’nin Libya anlaşmasıyla, bir refleks ortaya koyarak Akdeniz’de kararlılığını, gücünü, iradesini ortaya koyduğunu belirten Gözügüzelli, “Libya enerji anlaşması, domino taşı etkisiyle Kuzey Afrika ülkelerine sıçrayacaktır. Yarın öbür gün diğer ülkelerle daha farklı etkinlikler görmek mümkündür. Türkiye’nin son dönem enerji politikalarına baktığımızda özellikle Afrika ülkeleriyle çok öne çıkmayan enerji anlaşmaları var” diye konuştu. Gözügüzelli, Atina ve Kahire’nin Türkiye’nin Afrika’daki etkinliğinden çekindiğini kaydetti.
‘HAKLARDA BİR ADIM İLERİ’
AYDIN HASAN Ankara - Emekli Büyükelçi Oktay Aksoy da, Türkiye’nin Libya ile imzaladığı mutabakat zaptıyla dışlanmaya çalışıldığı Doğu Akdeniz’deki haklarını bir adım ileriye taşıdığını söyledi. Aksoy, Milliyet’e yaptığı değerlendirmede “Bir çok ülke, Doğu Akdeniz’de Türkiye’yi dışlama gayreti içinde. Türkiye, bu gayretlere karşı haklarını savunuyor. Türkiye, kendi gücü ve kurduğu diplomatik ilişkilerle haklarına sahip çıkıyor... Bu anlaşma, bir sürtüşme olması durumunda Türkiye’ye deniz sınırlarını daha ileri götürmesini savunmak için bir zemin olacaktır” diye konuştu.
Emekli Tümgeneral Armağan Kuloğlu ise ABD, Rusya ve AB’nin Libya’daki siyasi ve yönetim belirsizliğinden istifade etmeye çalıştığını dile getirerek, “Türkiye’nin yaptığı anlaşma, önümüzdeki dönem için Türkiye’nin o bölgedeki bir basamağı olacak. Bu anlaşmayla ilişkilerin güçlendirilmesinde önemli bir mesafe katedildi. Daha önce kurulan ilişkilerin pekiştirilmesi için önemli bir adım atıldı. Uluslarararası hukuk, Doğu Akdeniz anlaşmazlıklarında Türkiye’den yana. Ancak bu görmezlikten geliniyor. Yunanistan ve AB, bu adımdan çok rahatsız oldu.”
‘BİZİM İÇİN KIYMETİ YOK’
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Büyükelçi Tanju Bilgiç, Türkiye ile Libya Arasında Hidrokarbonlar alanında imzalanan mutabakat zaptıyla ilgili Avrupa Birliği (AB) ve Yunanistan tarafından yapılan açıklamaların hiçbir önem ve kıymeti olmadığını söyledi.
Bilgiç, önceki gün Libya’da imzalanan mutabakat zaptıyla ilgili olarak AB ve Yunanistan’dan yapılan açıklamalara yanıt verdi. Açıklamasında “İki egemen devlet arasında işbirliğine yönelik bu anlaşmaya itiraz edilmesi hem uluslararası hukuka hem de BM’nin (Birleşmiş Milletler) temel ilkelerine aykırıdır” ifadelerini kullanan Bilgiç, şöyle devam etti:
“Türkiye ile Libya Milli Birlik Hükümeti arasında imzalanan ve hidrokarbonlar alanında karada ve denizde ikili bilimsel, teknik, teknolojik, hukuki, idari ve ticari iş birliğinin geliştirilmesini öngören mutabakat zaptı hakkında Yunanistan ve AB Sözcüsü tarafından yapılan açıklamaların ülkemiz açısından hiçbir önemi ve kıymeti yoktur. İki egemen devlet arasında iş birliğine yönelik bu anlaşmaya itiraz edilmesi hem uluslararası hukuka hem de BM’nin temel ilkelerine aykırıdır. Maksimalist deniz yetki alanı talepleriyle ve bu çerçevede yayımladığı ruhsat sahalarıyla sadece ülkemizin değil, Libya’nın da meşru haklarını gasp etmeye çalışan Yunanistan’ın Türkiye-Libya ilişkilerinin daha da ilerletilmesini önleme çabaları sonuç vermeyecektir.”
"YARGI ORGANI DEĞİL"
AB’nin Yunanistan’ın maksimalist taleplerine ve diyalogdan kaçan tutumuna destek olmasının hem kendi müktesebatına hem de uluslararası hukuka aykırı olduğunu belirten Bilgiç, birliğin bir yargı organı olmadığını da belirtti. Bilgiç, “Hem AB’yi hem de AB’ye üye ülkeleri, sınırlarını ve yetkilerini aşmamaya, uluslararası hukuka ve BM ilkelerine uygun olarak devletlerin egemenliklerine ve eşitliklerine saygı göstermeye davet ediyoruz” dedi. -ANKARA Milliyet
ATİNA VE KAHİRE ACİL TOPLANDI
Türkiye ile Libya arasında petrol ve hidrokarbon alanında mutabakat muhtırası imzalanmasına, Yunanistan’ın yanı sıra Mısır’dan tepki geldi, iki ülke acil toplantı yaptı.
Mısır’ın müttefiki olarak görülen Libya Parlamentosu Başkanı Agila Salih, mutabakat muhtırasının “yetkisi olmayan bir hükümet tarafından imzalandığı için yasa dışı olduğunu” öne sürerken, Yunan Dışişleri de, “Yunanistan bölgede egemenlik haklarına sahip. Bu hakları uluslararası deniz hukukuna tam saygı çerçevesinde tüm yasal yollarla savunmayı amaçlıyoruz” iddiasında bulundu. Yunanistan açıklamasında, Atina ile Mısır arasında 2020’de imzalanan ve Doğu Akdeniz’de iki ülkenin münhasır ekonomik bölgelerini belirleyen anlaşmanın 2019’da Türkiye ile Libya arasında imzalanan anlaşmayı “fiilen geçersiz kıldığı” öne sürüldü.
Mutabakata Mısır’dan da tepki geldi. Mısır Dışişleri, Dışişleri Bakanı Semih Şükri’nin Yunan mevkidaşı Nikos Dendias ile konu hakkında telefonda görüştüğünü, Libya’daki son gelişmeleri ele aldıklarını belirtti. Her iki bakanın da Trablus merkezli hükümetin herhangi bir uluslararası anlaşma ya da mutabakat muhtırası imzalama yetkisine sahip olmadığını vurguladığı ifade edildi.
