Casuslukla suçlanan ABD'li gazeteci Evan Gershkovich'in yargılanması Rusya'da başladı

Wall Street Journal (WSJ) muhabiri Evan Gershkovich, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) hükümetinin şiddetle reddettiği casusluk suçlamalarıyla tutuklanmasından 15 ay sonra Çarşamba günü Yekaterinburg'da kapalı kapılar ardında yargılanmaya başladı.

32 yaşındaki gazeteci mahkemeye asma kilitli bir cam kafes içinde, başı tıraşlı ve siyah-mavi ekose bir gömlek giymiş olarak çıktı. Gazetecilerin duruşma başlamadan önce birkaç dakikalığına mahkeme salonuna girmelerine izin verildi.

Gershkovich, Sovyetler Birliği'nin (SSCB) dağılmasından bu yana Rusya'da casusluk suçlamasıyla tutuklanan ilk Amerikalı gazeteci. Gershkovich, Yekaterinburg'a yaptığı bir haber gezisi sırasında, ABD istihbaratı için gizli bilgi topladığı iddiaları üzerine yakalanmıştı.

Yakalanmasının ardından ABD Dışişleri Bakanlığı, kendisini 'haksız yere alıkonulmuş' ilan ederek Amerikan hükümetinin gazetecinin serbest bırakılması için kararlı bir şekilde çalışacağını belirtmişti. Wall Street Journal'ın yayıncısı Dow Jones'un başkan yardımcısı ve genel danışmanı Jay Conti bu hafta Associated Press'e (AP) yaptığı açıklamada davanın 'düzmece' olduğunu söyledi.

Conti, "O gazetecilik yapan akredite bir gazeteciydi ve bu düzmece bir dava. Tamamen uydurma olan sahte suçlamalar" dedi. WSJ davayı kamuoyunun gündeminde tutmak için özenle çalıştı ve ABD başkanlık seçimleri öncesinde kamuoyunun dikkatini çeken bir dava haline getirdi.

Gershkovich tutuklandıktan sonra Moskova'nın kötü şöhretli Lefortovo Cezaevinde tutuldu. Serbest bırakılması için yaptığı itirazların reddedildiği mahkeme duruşmalarında sağlıklı görünüyordu. ABD Büyükelçisi Lynne Tracy, gazetecinin tutuklanmasının birinci yıldönümünde yaptığı açıklamada "Evan bu korkunç durum karşısında olağanüstü bir direnç ve güç sergiledi" dedi.

Duruşmaların halka kapalı yapılması sebebiyle davaya ilişkin çok az ayrıntı kamuoyuna yansıyor. Ancak Rusya Başsavcılığı bu ay yaptığı açıklamada, Gershkovich'in CIA'den aldığı emirle Yekaterinburg'un yaklaşık 150 kilometre kuzeyinde tank ve diğer askeri teçhizat üreten ve tamir eden Uralvagonzavod fabrikası hakkında 'gizli bilgi toplamakla' suçlandığını belirtti.

2011 yılında fabrika müdürü olan Igor Kholmanskikh, Moskova'daki protestoları kınamasının ardından Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından bölge elçisi ve Ulusal Güvenlik Konseyi üyesi olarak atanmıştı. Mahkeme Gershkovich'i suçlu bulursa 20 yıla kadar hapis cezasıyla karşı karşıya kalacak. Rus mahkemeleri önlerine gelen sanıkların yüzde 99'undan fazlasını mahkum ediyor. Savcılar çok hafif buldukları cezaları, beraat kararları da dahil, temyize götürebiliyor.

Buna ek olarak, Rusya'nın hangi faaliyetlerin casusluk kapsamına girdiği konusundaki yorumları oldukça kapsamlı. Rusya Bilimler Akademisi'ne bağlı bir düşünce kuruluşunda silah kontrol uzmanı olarak çalışan Igor Sutyagin, kamuya açık olduğunu söylediği bir materyali başkalarına aktardığı için casusluk suçundan 11 yıl hapse mahkum edilmişti.

Gershkovich'in tutuklanması, Putin'in gazeteciler üzerinde caydırıcı bir etki yaratan, Kremlin'in Ukrayna'da 'özel askeri operasyon' olarak adlandırdığı operasyona yönelik eleştirileri ve ordunun itibarını zedeleyen açıklamaları suç sayan yasaları yürürlüğe koymasından yaklaşık bir yıl sonra gerçekleştirildi.

Söz konusu yasaların kabul edilmesinin ardından yabancı gazeteciler büyük ölçüde ülkeyi terk etti. Birçoğu sonraki aylarda geri döndü ancak Rus yetkililerin onlara karşı harekete geçip geçmeyeceği konusunda endişeleri sürüyor.

Gershkovich'in gözaltına alınmasının ardından Moskova ve Washington arasındaki gerilim artarken Rusya'nın Amerikalıları hedef aldığına dair korku da yaygınlaşıyor.

Geçtiğimiz yıl, Washington tarafından finanse edilen Radio Liberty/Radio Free Europe için çalışan ABD-Rusya çifte vatandaşlığına sahip muhabir Alsu Kurmasheva, 'yabancı ajanların' kayıt yaptırmasını gerektiren yasayı ihlal ettiği iddiasıyla tutuklandı.

Bir başka çifte vatandaş olan Los Angeles doğumlu Ksenia Karelina da Kiev'e silah ve mühimmat sağlayan Ukraynalı bir örgüt için para topladığı iddiasıyla vatana ihanet suçlamasıyla Yekaterinburg'da yargılanıyor.
Gershkovich'in tutuklanmasından bu yana birçok Batılı muhabir, Rusya'nın vizelerini yenilemeyi reddetmesi sebebiyle ülkeyi terk etmek zorunda kaldı.

Rusya, Gershkovich'in de dahil olduğu bir mahkum takasını göz ardı etmiyor ancak davada karar verilmeden bunun mümkün olmadığını söylüyor. Bu aylar sürebilir çünkü Rusya'daki davalar genellikle haftalarca erteleniyor.
Ukrayna'da devam eden çatışmalar nedeniyle Rusya-ABD ilişkileri oldukça sorunlu olsa da, Kremlin ve Washington, 2022'de esrar bulundurmaktan dokuz buçuk yıl hapis cezası alan WNBA yıldızı Brittney Griner'ı serbest bırakan bir takas gerçekleştirmişti.

Ancak Griner, ABD'deki en yüksek değerdeki Rus mahkum olan silah tüccarı Viktor Bout ile takas edildi. Bu durumda ABD'nin elinde bu kadar güçlü başka bir kart olmayabilir. Putin, Berlin'de bir Çeçen isyancı lidere suikast düzenlemekten Almanya'da tutuklu bulunan Rus Vadim Krasikov'un serbest bırakılması ile ilgilendiğini ima etti ancak Almanya'nın Rusya-ABD anlaşmazlığında rol almaya istekli olup olmayacağı belirsizliğini koruyor.
Biden yönetimi ayrıca dengesiz takas yaptığı algısından da kaçınmak isteyebilir. 'Ölüm Taciri' olarak bilinen Bout'u profesyonel bir basketbolcuyla takas ettiği için önemli eleştiriler aldı.

Yine de Biden'ın Gershkovich'in serbest bırakılması için çaba göstereceği düşünülüyor. Çünkü Kasım ayında yapılacak başkanlık seçimlerinde Biden'ın ana rakibi olan eski Başkan Donald Trump, gazeteciyi kolayca serbest bırakabileceğini söyleyerek övünüyor. Trump, Mayıs ayında Putin 'bunu benim için yapar ama başkası için yapmaz' ifadelerini kullanmıştı.

Ancak Kremlin, Trump'la temasa geçmediklerini belirtmişti. Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov da takas ihtimaline gösterilen ilgiye sinirlenerek, bu tür temasların tam bir gizlilik içinde yürütülmesi gerektiğini söylemişti.