'Bosna Kasabı' Mladic için kritik gün

Hollanda'nın Lahey kentindeki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesince (ICTY) 2017'de hakkında ömür boyu hapis cezası verilen Bosnalı Sırpların eski lideri Ratko Mladic'in temyiz duruşması bugün sona eriyor.

Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle ertelenen duruşmalara video konferans yöntemiyle devam ediliyor.

Avukatlarının, 77 yaşındaki Mladic’in zihin sağlığının duruşmaya katılmaya elverişli olmadığını gerekçe göstererek yaptığı erteleme talebini reddeden hakimler, yargı sürecini sekteye uğratmaya çalıştığı gerekçesiyle Mladic’in duruşmaya katılmasına karar verdi.

Bosna'daki savaşta (1992-1995) Sırpların liderliğini yapan ve Srebrenitsa soykırımı, Saraybosna kuşatması ve çeşitli savaş suçlarından sorumlu tutulan "Bosna Kasabı" lakaplı Mladic, savcılığın hazırladığı iddianamede yer alan 11 suçtan 9’undan ömür boyu hapse mahkum edilmişti.

Hakkındaki karara 2017 yılının Temmuz ayında itiraz eden Mladic, "adil yargılanmadığını" ve "hakimlerin hakkında hüküm verirken maddi ve hukuki hata yaptığını" öne sürerek beraat ya da yeniden yargılanma talep etmişti.

Dava sürecinde ne oldu?

1996 yılında verilen yakalama kararından 16 yıl sonra 26 Mayıs 2011’de Sırbistan’da yakalanan Mladic’in davası Mayıs 2012’de başladı.

ICTY'de 6 yıl süren davada karar, 22 Kasım 2016'da açıklandı. Mladic, "soykırım", ve "savaş kurallarını ihlal etmek" suçlarından ömür boyu hapse mahkum edildi.

'Soykırım' başlığı altında Srebrenitsa'da 1995'te yaşananlardan dolayı suçlu bulunan Mladic’in emrindeki Sırp güçlerinin hedefinin Srebrenitsa’nın Bosnalı Müslümanlardan temizlenmesi olduğuna hükmedilirken, bu hedefin savaş suçlusu Sırp komutan Radovan Karadzic ile Mladic’in ortak planı olduğu ifade edildi.

Mladic ayrıca 1992-1995 yıllarında Sırp güçleri tarafından kuşatma altında tutulan başkent Saraybosna'da sivillere yönelik saldırılar ve 1995'te BM gözlemcilerinin esir alınması olayından suçlu bulundu.

Temyiz dairesi hakimleri değişti

Mladic, ICTY'nin davalarını devralan Uluslararası Ceza Mahkemeleri Rezidüel Mekanizmasına (IRMCT) Haziran 2018'de yaptığı başvuruda, temyiz davasında görevli hakimlerden Theodor Meron, Carmel Agius, ve Liu Daqun'un değiştirilmesini istedi.

Mladic’in avukatı Dragan Ivetic, IRMCT'ye sunduğu talepte, hakimlerin Mladic’e karşı önyargılı olduklarını ileri sürerek bu isimlerin temyiz davasında da yer almaması gerektiğini savundu. Mladic’in talebini uygun bulan Mahkeme, temyiz dairesine Mparany Mamy Richard Rajohnson, Gberdao Gustave Kam ve Elizabeth Ibanda-Nahamya’yı atadığını açıkladı.

Temyiz kararında beraatını istedi

Lahey'deki Scheveningen Cezaevi'nde mahkumiyeti devam eden Mladic, temyiz davasında sağlık sorunlarını gerekçe göstererek duruşmanın ertelenmesini istedi.

Temyiz duruşması, daha önce yapılması planlansa da koronavirüs salgını nedeniyle 25 ve 26 Ağustos 2020’ye ertelenmişti.

ICTY kapandı, davaları IRMCT devraldı

Eski Yugoslavya topraklarında 1990'lı yıllarda işlenen suçların cezalandırılması amacıyla 1993'te BM kararıyla kurulan ICTY, 2017 sonunda kapılarını kapattı. 24 yıl boyunca suçluların cezalandırılması ve kısmen de olsa adaletin sağlanması için önemli kararlara imza atan mahkeme, "Prlic ve diğerleri" davası ile faaliyetlerini fiilen sonlandırdı.

Kararları birçok kez "siyasi" olarak da nitelendirilen ICTY'nin verdiği "soykırım", "insanlığa karşı suçlar" ve "savaş suçları" cezaları, herkesin yargılanıp cezalandırılabileceğini gösterdi. Mahkemenin Srebrenitsa'da işlenen suçları "soykırım" olarak nitelendirmesi, tarihi bir karar olarak kabul gördü.

Mahkeme, sayıları diğerlerine göre fazla olmasına rağmen sadece Sırpları değil, Boşnak, Hırvat ve Arnavutları da cezalandırmaktan geri kalmadı.

ICTY, ilk mahkumiyet kararını 1996'da verdi. Bosna Hersek'teki Sırp ordusu askerlerinden Drazen Erdemovic, Srebrenitsa'daki soykırımda işlediği suçlardan 10 yıl hapse mahkum edildi. Mahkemenin son kararı ise 6 Hırvat'ın yargılandığı "Prlic ve diğerleri" davasının temyiz duruşmasında alındı. Savaş suçlusu eski Hırvat general Slobodan Praljak'ın duruşma esnasında zehir içerek intihar ettiği duruşmada, mahkeme 6 Hırvat hakkında Bosna'daki savaşta işledikleri suçlar nedeniyle toplam 111 yıl hapis cezası verdi.

Müebbet alanların tamamı Sırp

ICTY, 24 yıllık döneminde 161 kişi hakkında iddianame hazırladı. 90 kişi hakkında 1 yıldan müebbete kadar farklı cezalar verildi. Tamamı Sırp 6 isim hakkında müebbet hapis cezası verildi. Bunlar; Stanislav Gajic, Vujadin Popovic, Ljubisa Beara, Milan Lukic, Zdravko Tolimir ve Radovan Karadzic oldu.

ICTY ayrıca 19 isim hakkında beraat kararı verdi. Beraat edenler arasında Kosova'nın mevcut Başbakanı Ramush Haradinaj ile Srebrenitsa'da önemli başarılar gösteren Boşnak komutan Naser Oric de bulunuyor.

20 isim hakkındaki iddianameler sonrasında geri çekilirken, 10 kişi Lahey'e sevk edilmeden önce, 7 kişi de sevk edildikten sonra hayatını kaybetti ve haklarında herhangi bir hüküm verilemedi. Mahkemeye sevk edildikten sonra ölen isimler arasında Sırbistan'ın eski cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic de bulunuyor. Öte yandan cezalarını çektikleri esnada ölenlerin sayısı ise 9.

ICTY tarafından cezalandırılan 56 isim de cezalarını tamamlayıp serbest kaldı.

ICTY'nin kapatılmasının ardından devam eden temyiz davaları ve daha önce yeniden görülmesine karar verilen Jovica Stanisic ve Franko Simatovic’in davaları Uluslararası Ceza Mahkemeleri Rezidüel Mekanizması (IRMCT) devraldı. IRMCT, ICTY'nin yanı sıra Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesinin (ICTR) devamı niteliği taşıyor.

IRMCT, ilk kararında daha önce ICTY tarafından hakkında beraat kararı verilen Sırp Çetnik lider Vojislav Seselj'i temyizde 10 yıl hapse mahkum etti. Seselj, daha önce cezaevinde geçirdiği süre göz önüne alınarak yeniden cezaevine konmasa da "savaş suçlusu" olarak hüküm giydi.