Bolivya’da neler oluyor?

Bolivya’da Devlet Başkanı Evo Morales’in istifasının ardından endişe yaratan gelişmeler yaşanıyor. Sosyal medya hesabından açıklamada bulunan Morales, “Bütün dünya ve Bolivya halkı huzurunda, bir polis memurunun, hakkımda illegal bir şekilde yakalama kararı çıkardığını bildiriyorum. Ayrıca şiddet eylemleri düzenleyen gruplar, evime saldırdı. Darbeciler, hukukun üstünlüğünü yerle bir ediyor” ifadelerini kullandı. Sağcı muhalif lider Luis Fernando Camacho da Morales hakkında yakalama kararı çıkarıldığını doğruladı. Camacho, Twitter hesabından, “Güvenlik güçleri saklandığı yerde, Chapre’de Morales’i arıyorlar. Askerler, başkanlık uçağına el koydular” paylaşımında bulundu. Morales’in rakibi olan Carlos Mesa ise “tiranlığın sonu” diye nitelediği istifayı memnuniyetle karşıladığını açıkladı.

Öte yandan Morales’in istifasına tepki gösteren Arjantin, Venezuela, Küba, Nikaragua ve Meksika’dan, süreci “darbe” olarak nitelendiren resmi açıklamalar geldi. Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, Morales’in istifasının ardından dünyadaki bütün sosyal ve politik gruplara protesto çağrısı yaptı. Meksika Dışişleri Bakanı Marcelo Ebrard ise “Bolivya’da geçen yüzyılda Latin Amerika’da yaşanana benzer, devam eden bir askeri operasyon var, biz bunu reddediyoruz. Darbeye hayır” ifadesini kullandı ve kendisinin karar vermesi durumunda Morales’e iltica hakkı verebileceklerini açıkladı. Rusya Dışişleri Bakanlığı da, gelişmeleri “organize edilmiş bir darbe” olarak nitelendirerek tüm taraflara sağduyu çağrısında bulundu.

Şeffaf seçim çağrısı

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, Morales’in istifası başta olmak üzere yaşanan gelişmelerden derin endişe duyduğunu belirterek, tüm taraflara şiddetten kaçınma, maksimum itidal, şeffaf ve güvenilir seçimler düzenlenmesi çağrısında bulundu. Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini de, Bolivya’da tüm tarafların “itidalli ve sorumlu” davranarak ülkeyi “güvenilir” seçimlere götürmeleri gerektiğini söyledi.

Görevini bırakmak zorunda kalan Morales ise muhalefetin, çevresindekilere ve halka zarar vermemesi için istifa ettiğini vurgulayarak, “Bolivya halkının bilmesini isterim ki kaçmak için bir sebebim yok. Eğer bir şey çaldıysam, ispatlasınlar. Eğer çalışmadığımızı söylüyorsalar, ekonomik gelişme sayesinde yaptığımız binlerce esere baksınlar. Vatanını seven mütevazılar ve fakirler bu mücadeleye devam edecek” görüşünü dile getirdi.

Nasıl başladı?

Bolivya’da 20 Ekim’de düzenlenen başkanlık seçimlerinin ardından muhalefet seçimlerde “hile” yapıldığını iddia etmiş ve taraflar karşılıklı olarak destekçilerini sokak gösterilerine çağırmıştı. Günlerdir seçimlerin iptal edilmesini ve tekrar seçime gidilmesini isteyen muhalifler, Evo Morales’in tekrar seçim yapılacağı duyurusunun ardından, Morales’in katılmadığı seçimler düzenlenene kadar protestoların devam edeceğini açıklamıştı. Morales, önceki gün Bolivya Genelkurmay Başkanı Williams Kaliman’ın, canlı yayında okuduğu bildiriyle istifasını talep etmesi üzerine, başkanlık görevini bıraktığını açıklamış ve durumu “darbe” olarak nitelendirmişti. Morales, istifa kararını, muhalif liderler Carlos Mesa ve Luis Fernando Camacho’nun, halka daha fazla zarar vermemesi için aldığını kaydetmişti.

Dışişleri endişeli

Dışişleri Bakanlığı, Bolivya’da Devlet Başkanı Evo Morales’in istifasıyla sonuçlanan gelişmelerle ilgili yapılan açıklamada, “Türkiye, yönetimlerin demokratik süreçlerle işbaşına gelmesi ilkesine önem atfetmektedir. Bu bağlamda, Bolivya’da Devlet Başkanı Evo Morales’in istifasıyla sonuçlanan gelişmeleri endişeyle takip ediyoruz” ifadesi kullanıldı. Ülkede gerginliğin azaltılması, normal yaşama dönülmesi ve demokrasinin Bolivya halkının tercihleri doğrultusunda işletilmesi çağrısı yapılan açıklamada, yenilenecek seçimler suretiyle barış, huzur ve istikrarın tesis edilmesi temennisi vurgulandı.

Morales ne yaptı?

- İlk olarak 1997’de meclise giren Evo Morales, 2002 genel seçimlerini daha sonra protestolarla devireceği Gonzalo Sanchez de Lozada’ya küçük bir farkla kaybetti.

- Morales, Lozada’nın devrilmesiyle başkanlığa oturan dönemin Devlet Başkan Yardımcısı Carlos Mesa’ya da rahat yüzü göstermedi. Mesa’yı protestolar sonucu 2005’te deviren Morales, aynı yıl gerçekleştirilen genel seçimleri yüzde 54’le kazandı ve ülkenin ilk yerli lideri oldu.

- O zamana kadar tüm seçimleri kazanan Morales, 2016’da tekrar aday olabilmesi için düzenlenen referadnumu yüzde 51 “hayır” oyuyla kaybetti.

- Referandumda “hayır” cevabına rağmen, Anayasa Mahkemesinin, “yeniden seçilmenin politik hak” olduğuna hükmetmesi üzerine girebildiği tartışmalı 20 Ekim seçimlerini kazandı ancak bu süreç tepkiyle karşılandı.

- Son kriz, ikinci tura kalacak gibi görünen seçim sonuç yayınının, sayım yüzde 83’e ulaştığında kesilmesiyle başladı. Hile yapıldığını düşünen muhalefet protesto gösterilerine başladı. 14 yıldır ülkeyi yöneten Morales, olayların büyümesi sonrası istifa etti.

- Morales, Güney Amerika’da 2000li yılların başından bu yana iktidarda olan solcu liderlerin oluşturduğu ‘pembe döngü’ olarak bilinen dönemin parçasıydı. Kıtadaki solcu liderlerin çoğu son yıllarda muhafazakâr hükümetlere geçti.