AKPM’den ‘siyasi’ karar!

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) Türkiye’yi yeniden siyasi denetime almaya karar verdi. Fransa’nın Strasbourg kentinde yapılan oturumda, Norveçli Parlamenter Ingebjorg Godskesen ile Estonyalı eş raportör Marianne Mikko’nun kaleme aldığı Türkiye raporu, 45 oya karşılık 113 oyla kabul edildi ve Türkiye’nin AKPM tarafından siyasi denetime tabi tutulması kararlaştırıldı. Türkiye, siyasi denetimden çıkarılıp, tekrar denetime tabi tutulan ilk ülke oldu.

Bir saati aşkın süren görüşmelerde raportörler, 15 Temmuz darbe girişiminin ardından Eylül 2016’da Türkiye’de insan hakları, demokratikleşme, yargı bağımsızlığı ve ifade özgürlüğü konularında bir rapor kaleme aldıklarını ancak raporu Türkiye’nin istekleri doğrultusunda ertelediklerini hatırlattı, oylamanın artık ertelenemeyeceğini ifade etti. Rapor lehinde konuşan Avrupalı parlamenterler, Türkiye’nin, 15 Temmuz darbe girişimi sonrası AKPM üyelerine olağanüstü hal, basın ve
ifade özgürlüğü, adaletin bağımsızlığı konusunda verdiği sözleri yerine getirmediğini savunarak, Türkiye’nin siyasi denetime
alınması gerektiğini savundu.

18 milletvekilinden oluşan Türk heyetindeki AK Partili üyelerin, raporun yumuşatılması ve Türkiye’nin denetime alınmamasını öneren değişiklik önergelerinin tamamı reddedildi. Aynı şekilde, HDP’li üyelerin raporda yer alan ifadelerin sertleştirilmesi önergeleri de kabul görmedi. AK Partili üyelerin, 15 Temmuz darbe girişiminden sonra Türkiye’nin Avrupa Konseyi ile diyaloğunu artırdığını ifade eden 54 numaralı değişiklik önergesi ise, siyasi izleme komite üyelerinin oybirliğiyle kabul edildi.

Gündemde olacak

AB kurumlarının hafta sonuna kadar yapacağı tüm toplantılarda Türkiye, gündemin üst sıralarında olacak. Avrupa Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker’in sözcüsü Margaritis Schinas, hafta sonu Malta’da toplanacak AB Dışişleri Bakanları’nın konuyu ele alacaklarını ve AB-Türkiye ilişkilerinde belirlenecek seyrin çerçevesini çizeceklerini bildirdi. AB dönem başkanlığını üstlenen Malta, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nu da gayri resmi AB Dışişleri Bakanları toplantısına aday ülke sıfatıyla davet etti. Çavuşoğlu’nun, toplantıya katılacağı bildiriliyor.

Milliyet’e konuşan komisyon kaynakları bugün (Çarsamba) Brüksel’de toplanacak Avrupa Parlamentosu’nun (AP) aciller gündemine yazılan Türkiye oturumunda, parlamenterlerin belirleyeceği tutumun da etkili olacağını dile getiriliyor. Ayrıca, AP’nin Türkiye raportörü Kati Piri’nin raporunun da ilk kez basına sunulması bekleniyor. Türkiye oturumu ve Piri’nin raporunun eleştirel olması beklenirken, AB-Ankara ilişkilerinde yeni bir gerilim yaratabileceği kaydediliyor.

İzleme süreci nasıl olacak?

Soğuk savaşın sona ermesiyle birlikte oluşturulan AKPM Siyasi İzleme Komitesi, Avrupa Konseyi’ne üye ülkelerin örgüte yönelik yükümlülüklerini denetlemekle görevli. 1993’te oluşturulan bu mekanizma, Berlin Duvarı’nın yıkılmasının ardından Avrupa Konseyi’ne yeni üye olan ülkelere yönelik uygulanmaya başlandı, ardından da Konsey’in tüm üye ülkelerine genişletildi. 1996’da denetime alınan Türkiye, 2002-2004 arasında gerçekleştirdiği yapısal ve yasal reformlarla siyasi denetimden çıkarılmış, Avrupa Komisyonu’nca Kopenhag kriterlerini yeterince yerine getiren ülke statüsü alarak AB ile tam üyelik müzakerelerine başlama hakkına sahip olmuştu.

Raportör atanacak

Şu anda Türkiye dahil, siyasi izlemeye alınan toplam 10 ülke bulunuyor: Arnavutluk, Azerbaycan, Bosna-Hersek, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Rusya Federasyonu, Sırbistan ve Ukrayna. Bulgaristan, Karadağ ve Makedonya, denetim sonrası süreçte... AKPM, siyasi izleme kararı sonrası, Türkiye’ye verilen yol haritasının uygulandığını izlemek üzere 2 raportör atayacak. Raportörler, belirli aralıklarla Türkiye’ye giderek, Ankara’nın yol haritasında kat ettiği ilerlemeyi ve reform sürecini izleyip, siyasi izleme komitesine raporlar sunacak. AKPM izleme sürecinden, izleme sonrası sürece geçilmesi yaklaşık 3 yıl alabiliyor. Raportörlerin görev süresi 5 yıl. Daha önce Türkiye, izleme sürecinden 8 yılda çıkmıştı.

35 sayfa rapor

Diplomatik gözlemciler, Türk milletvekillerinin sunduğu değişiklik önergelerine sadece Ukrayna ve Azeri temsilcilerden destek gelmesinin, buna karşın Rus, Macar, Polonyalı temsilcilerin AKP’li milletvekillerinin önergelerine destek vermemelerinin dikkat çekici olduğunu vurguladı. Bundan sonra AKPM, Türkiye’yi siyasi denetime tabi tutmak üzere çalışmalara başlayacak.

35 sayfalık Türkiye raporunda, Ankara’nın siyasi denetimden çıkması için izlemesi gereken yol haritası bulunuyor. Yol haritasında Türkiye’nin OHAL’e son vermesi, kanun hükmündeki kararnamelere (KHK) son vermesi, tutuklu milletvekillerinin serbest bırakılması, tutuklu gazetecilerin tutuksuz yargılanmasını sağlaması, OHAL uygulamalarının denetime tabi tutulması için TBMM’de bir komisyon kurulması, ifade ve basın özgürlüğünü sağlayacak önlemler alınması ve Venedik Komisyonu’nun anayasa değişikliğine yönelik önerilerinin hayata geçirilmesi gibi unsurlar var.

‘Tarihi hata’

Avrupa Birliği (AB) Bakanı ve Başmüzakereci Ömer Çelik, AKPM’nin Türkiye’nin yeniden denetime alınması kararını “adil olmayan haksız bir karar” olarak değerlendirdi. Çelik, “Bu, Avrupa Konseyi için de, AKPM için de tarihi bir hatadır” dedi.

Çelik, AKPM’nin, Türkiye’nin 2004’te denetimden çıkmasından sonra gerçekleştirdiği çok sayıda güçlü reformlardan sonra böyle bir karar almasını yanlış ve son derece haksız bulduklarını söyledi. Kararın alınma sürecindeki tartışmaların hiçbirinin Türkiye’nin gerçeğiyle örtüşmemesi nedeniyle adil olmadığını belirten Çelik, “tek yönlü kara propagandaların” bir tartışma gündemi haline getirilmesinin üzücü olduğunu vurguladı. Karar alınırken doğru değerlendirmeler de yapıldığını vurgulayan Çelik, Türkiye’nin şimdiye kadar Avrupa’nın şekillenmesine büyük katkıları olduğunu söyleyenler de bulunduğunu hatırlattı.
Karara zemin oluşturduğu iddia edilen Türkiye fotoğrafının gerçek Türkiye fotoğrafıyla bağdaşmadığını vurgulayan Çelik, “Ama bu karşılıklı işbirliği yürümez şeklinde değerlendiriyoruz. Beklentimiz şudur. Sayın Jagland’ın (Avrupa Konseyi Genel Sekreteri) yaklaşımına uygun bir şekilde doğru işbirliği mekanizmaları üretmeleridir... Bu kadar zor şartlarda özgürlük güvenlik dengesini bu kadar güçlü bir şekilde koyan bir ülkeye, gerek terörle mücadele konusunda güçlü bir dayanışma üretilmesi gerekirdi. En önemlisi de insan hakları konusunda bu kadar mülteci barındırarak bütün dünyanın yapamadığını yapan bir ülkeye çok daha yüksek bir sesle teşekkür edilmesi gerekirdi” ifadelerini kullandı.

Dışişleri: Ayak oyunu

Dışişleri Bakanlığı da, kararı sert bir açıklamayla kınadı. Açıklamada, “Avrupa Konseyi’nin kurucu üyesi olarak çağdaş Avrupa ideallerinin ve değerlerinin savunucusu ülkemizin, AKPM’deki maksatlı çevrelerin ayak oyunuyla denetime alınması, demokrasinin beşiği olduğunu iddia eden AKPM’ye yakışmamıştır. Bu durum, Türkiye’yi AKPM ile ilişkilerini gözden geçirmeye mecbur bırakacaktır” denildi.

Açıklamada, Türkiye’nin PKK, FETÖ ve DAEŞ gibi en kanlı terör örgütleriyle aynı anda mücadele ettiği, anayasal düzeni ve ulusun varlığını hedef alan tehlikelere karşı uluslararası yükümlülüklerine bağlı kalarak gerekli ve orantılı tedbirler aldığı, bunun bir devletin en temel ödevi ve meşru hakkı olduğu vurgulandı. Dışişleri açıklamasında, kararın, başta FETÖ olmak üzere sadece Türkiye değil tüm Avrupa sistemine ve değerlerine tehlike oluşturan terör örgütlerine hizmet edeceği vurgulandı. Açıklamada, Türkiye’nin, AKPM’de bu kararı alan parlamenterleri aklıselime, terör tehdidiyle mücadele için ortak tedbirler almaya, yükselen yabancı düşmanlığı, ırkçılık ve İslamofobi sorunlarıyla samimi şekilde mücadele etmeye, iltica ve göç yönetimi konularında insan haklarını gözeten sorumlu bir duruş sergilemeye davet edildi.

Siyasi operasyon

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Bülent Gedikli de, twitter hesabında, “AKPM, Türkiye’yi tekrar denetime alma kararı hiçbir gerekçesi ve anlamı olmayan siyasi operasyondur. Asıl denetime ihtiyacı olanın AB ülkeleri olduğunu, tehditkar, suç içeren, faşizan söylemlerinden görüyoruz! Hukuk ve insan haklar kavramları AB yüzünden can çekişiyor” diye yazarak tepki gösterdi.

CHP Genel Başkan Yardımcısı Öztürk Yılmaz ise, karardan üzüntü duyduklarını belirterek, “Umuyoruz Türkiye bu süreci en kısa sürede atlatır. OHAL bir an önce kaldırılır, Türkiye’de tekrar demokrasiye dönüş başlar. Türkiye için ciddi bir prestij kaybıdır. Onca mücadeleye rağmen, Türkiye, başa dönmüştür, 2004 öncesine dönmüştür. Bu kötü bir süreçtir. Bu ülkenin bir yurttaşı olarak hepimiz üzüntü duyuyoruz” değerlendirmesinde bulundu.(ANKARA Milliyet)