Gladyatörlerin doktoru Galen

yural@milliyet.com.tr * * *Kitaplarını her zaman severek, şaşırarak, öğrenerek ve ilgi duyarak okuduğum yazar Jeanne Bendick'in Galen'le ilgili yazdığı kitabı da aynı heyecanla okuduğumu söylemeliyim. Doğrusunu söylemek gerekirse bana, "Ülkemizde çocuklarla ilgili farklı, nitelikli, özenle hazırlanmış bilim kitapları yayınlayan bir yayınevi var mı?" diye bir soru yöneltilse, vereceğim tek yanıt, "Yurt Kitap Yayın'ın Çocuk Kitaplığı Dizisi'ndeki Jeanne Bendick kitapları," olur. Sanırım yazılarımı, köşemi izleyenler, fırsat buldukça bu kitapları çocuklarımıza tanıtmaya çalıştığımı fark etmişlerdir. Benjamin D. Wiker'in de söylediği gibi, bu kitaplar gerçekten çocuklar için yazılmıştır. Ama bu kitapları eğitimciler, öğretmenler, hatta anne-babalar da çocuklarıyla birlikte okumalıdırlar. * * *Kitap ve çocuk deyince aklımıza hep edebiyat kitapları gelir. Oysa günümüz çocuğunun edebiyatın yanı sıra bilim ve teknolojiye karşı da duyarlığının geliştirilmesi ve bu tür kitaplarla da açlığının doyurulması gerekir. Bizde Bendick gibi çocuklar için bilim kitapları yazan yazarlar yok. Olanların da yayıncılar tarafından ilgi gördüğünü sanmıyorum. Oysa gelişmiş ülkelerdeki yayınevlerinde bilim adamlarının çocukluklarından başlayıp biyografilerinin, düşüncelerinin, buluşlarının anlatıldığı yüzlerce dizi var. Biz daha bu konuda çeviriden öte gidemiyoruz. Onu da yapan Yurt Kitap Yayın gibi birkaç yayınevi var. Geçtiğimiz hafta Teknosa'nın düzenlediği "Küçük Mucitler" yarışmasında ben de jürideydim. Öylesine akılcı, yaratıcı, yaşamın her yanını kolaylaştırmak için çocuklar tarafından tasarlanmış, yaratılmış ve üretilmiş buluşlar vardı ki, şaşar kalırdınız. Bendick'in "Bilimin Kapıları - Arşimet" kitabını okurken de aklıma gelmişti. Kendilerinden önceki bilim adamlarını, onların düşüncelerini hiç bilmeden insanlar bir şey üretemezdi. Ama görerek, duyarak, araştırarak yine de bir yere varılabiliyordu. Yarışmacılar içinde, deprem için robotlar üretmiş üç çocuğa, ünlü İngiliz yayınevi Kingfisher'ın ülkemizde yayınlanmış "Robotlar" kitabını okuyup okumadıklarını sordum. Daha pek çok yarışmacıya pek çok kitabı. Ne yazık ki hiçbiri, yarışmaya girdikleri uğraşlarıyla ilgili hiçbir kitap okumamışlardı. Bazıları yarışmada dereceye girdi, ödül aldı. Ya bu çocuklar bir de bu kitapları okusalardı neler çıkacaktı kim bilir?* * *Galen bizim ülkemiz çocukları için önemli biri. Çünkü Galen, Bergama'da doğmuş zengin bir ailenin çocuğu. Annesi öfkesiyle meşhur bir kadınmış. Bağırışları ve çığlıkları evin dışından, hatta sokaktan duyulurmuş. Galen'in babası Nicon ise ünlü bir mühendis ve mimarmış. Aynı zamanda bir matematikçi, filozof, astronom ve botanik bilimcisiymiş. Zamanını hep okuyarak, araştırarak geçirirmiş. O zamanlar bitkilerle şifa veren doktorlara "kök sökücüler" denirmiş. Galen iyi bir hekim olmasının yanı sıra iyi bir eczacıymış da. Belki de yaptığı ilaçlarda Anadolu topraklarında yetişen bitkileri kullanması bir rastlantı olmasa gerek. Üzümü, eğrelti otunu, hardal otunu, sarı papatyayı, sedef otunu, lavantayı, naneyi, keraviyeyi, kekiği, kendiri, böğürtleni, inciri, hanımelini, keten tohumunu, meyankökünü, narı, susamı, biberiyeyi ve sirkeyi...* * *Okullarda çocuklara, "Büyüyünce ne olmak istediği," sorulduğunda, genellikle, "Öğretmen, yazar," gibi yanıtlar veriyorlar. Arada bir de, "Televizyon sunucusu." Bence Jeanne Bendick'in bu kitabını okuyan çocukların hepsi hekim olmak isteyeceklerdir. Benjamin D. Wiker, Galen'in günümüzden yaklaşık iki bin yıl önce yaşamış, tıp dünyasına yapmış olduğu katkılarla ve kazandırdığı değerlerle tüm zamanların en iyi hekimi olduğunu, söylüyor. Wiker'e göre, o Yunan tıbbını düzenledi ve sonra bunu Romalılara hediye etti. O, dört Roma imparatorunun özel hekimliğini yaptı. Ama kılıç, mızrak ve vahşi hayvanların dişleriyle yaralanan gladyatörlerin tedavilerini de o üstlendi. Öylesine etkindi ki, bilgileri, deneyimleri, öğretileri imparatorluğun dört bir köşesine yayıldı. İmparatorluk yıkıldıktan sonra bile Galen'in gücü, Bizans İmparatorluğu'ndan Arap İslam dünyasına, oradan da dünyanın dört bir köşesine uzandı. O yalnızca bir tıp bilgini değil, herkesin tanıdığı bir filozof, bir düşünür, aynı zamanda da bir din bilimcisiydi.