Vatoz, denizlerimizin sığ kıyılarında yaşayan; geniş ve yassı vücuda sahip bir balık. Kuyruk kısmındaki iğne, bazı türlerde zehirlidir. Temkinli olmakta da, bu tadı denemekte de fayda var
Geçenlerde BM Gıda ve Tarım Örgütü, çekirgeler ve karıncalarle böcekler aleminin diğer üyelerinin insanlar, çiftlik ve ev hayvanları için alternatif gıda kaynağı olabileceğini açıkladı. Yenilebilir Böcekler: Gıda ve Yem Güvenliğinin Geleceği İçin Öneriler adlı 200 sayfalık raporda, dünyanın farklı bölgelerinde 2 milyar kişinin halihazırda sofralarında protein ve mineral açısından zengin böceklere de yer verdiği belirtildi. Halbuki dünyanın 3’te 2’sini kapsayan denizlerimizde protein kaynağı olabilecek o kadar çok deniz ürünü var ki çoğu hakkında yeterince bilgiye sahip olmadığımız için onlardan yararlanamıyoruz. Küçükken oltama gelen trakonyaları zehirli dikeni elime değmesin korkusuyla ve yenilemeyeceğine inanarak denize atardım. Köpekbalığının kafasından bile 20 porsiyon köftenin yapıldığı denizler aleminde vatozu gördüğüm zaman üzerine basmamak için imtina ederdim. Benim için korku saçan deniz ürünlerinden birisiydi.
En leziz yeri ciğeri ve yanakları
Vatoz, denizlerimizin sığ kıyılarında, kumlu ve çamurlu bölgelerinde yaşayan; geniş ve yassı vücuda sahip bir balıktır. Kıkırdaklı bir balık türü olan vatozlar, ömürlerini dipte geçirmelerine rağmen bazen suyun üzerinde süzüm süzüm süzülürler. İğneli Vatoz, Kazık Kuyruk, Folya, Manta gibi türlerin bazıları denizlerimizde yaşarlar. Ticari değerleri çok yoktur. Yenilebilir kısımları kanatlarıdır. Vatozun kuyruk kısmındaki iğne, bazı türlerde zehirlidir. Derisi yapışkan bir tabakayla kaplıdır. Bu tabaka hayvanın ölümünden sonra
10 saat içinde yeniden oluşabildiğinden, hayvanın tazeliği yeniden oluşumu gözlenerek ölçülebilir. Vatoz genellikle temizlenmiş ve dilimlenmiş olarak satılır. Kanatları bütün olarak bırakılır. Pembe-beyaz eti, yağsız ve kalitelidir. Ciğeri ve yanakları vatoz sevenler için ayrı bir tutkudur.
Geleneksel olarak beurre noisette ile sunulan vatoz, Hollandez sos, otlu sirke sosuyla möniyer ya da özellikle küçük vatozlar graten ya da beşamel sosla pişirilir. Bazen de pırasa yapraklarının beyaz kısımlarıyla.
Temkinli olmalı
Çarpan vatoz cinsleri, avlarını sersemletmek için elektrik verirler. Timsah avcısı Steve Irwin, kalbine batan zehirli vatoz iğnesi yüzünden ölmüştü. 2008 yılında da ABD’nin Florida sahilinde seyir halindeki bir teknede ayakta duran Judy Kay Zagorski isimli kadına 36 kilo ağırlığında ve 2 metre kanat açıklığında dev bir vatoz saldırmıştı. Başını teknenin kenarına çarpan kadın hayatını kaybetmişti.
Denizde yüzerken en çok dikkat edilecek canlı türlerindendir. Kumluk bir bölgede riske girmemek için deniz ayakkabısı giymek yararlı olacaktır. Karaciğerinden A vitamini ve yağ üretilen vatozlar da diğer deniz canlıları gibi üzerine yanlışlıkla basılmadığı, korkutulmadığı ve rahatsız edilmediği sürece insanlara saldırmaz. Ama yine de siz tedbiri elden bırakmayın. N’olur, N’olmaz...
TEREYAĞDA VATOZ KANATLARI
Malzemeler
1.5-2 kg. vatoz
1 adet orta boy soğan
Yarım demet maydanoz
4 yemek kaşığı üzüm sirkesi
6 yemek kaşığı tereyağı
2 su bardağı su
Yeterince tuz
Yapılışı: Balığı temizleyip kuyruk kısmını atın. Sadece kanatlarını alıp geniş bir tavaya yerleştirin. Suyu üzerine dökün. Halka halka doğradığınız soğanları, maydanozu, tuz ve iki yemek kaşığı sirkeyi ekleyin. Kaynamaya başlayınca kısık ateşe alın ve 10 dakika daha pişirin. Balığı çıkarıp ayrı bir yerde derisini yüzün. Kıkırdaksı kemiklerini çıkararak balığı porsiyonlarına ayırın.
Ayrı bir tavada tereyağını köpürünceye kadar yüksek ateşte kızdırın. Fındık kabuğu rengine gelmeye başlayınca ateşten alın. Hemen balığın üzerine dökün. Tavayı tekrar ateşe koyup kalan sirkeyi ekleyin ve köpürmeye başlayınca tekrar balığın üzerine sosu cızırdatarak döküp servis edin. Afiyet olsun.