Halk arasında kocaman ve içi sarı bir ağza sahip olduğu için ‘sarıağız’ olarak anılan balık; ülkemiz denizlerinde, okyanusun uzantıları olan ılıman bölgelerde yaşar
Doğanın en büyük mavisi içindeki yaşamı tanıdıkça, ne kadar çok sahibi olduğunu anlıyoruz. Kabuklulardan planktonlara, kıkırdaklılardan kemiklilere kadar on binlerce değişik türde canlı, bu kocaman mavinin içinde yaşamlarını sürdürüyorlar. Hepsinin ilginç beslenme usulleri ve hareket tarzları var. Hepsinin de arkasında saklı bazı mitoslardan kaynaklanan isimlere sahip olduğunu görüyoruz.
Sarıağız balığı bunlardan birisi. Kulaklarındaki taşlar (otolit) ve erkeklerin karakteristik bir ses çıkarmasını sağlayan hava kesecikleriyle ayırt edilirler. Çıkardığı değişik tonlardaki sesle pek çok balıkçı tarafından gözlenmiş olduğundan, balıkçılar arasında ‘konuşan balık’ olarak adlandırılır.
GÜCÜ BOYUYLA ORANTILI
Bu balığın boyuyla orantılı bir gücü vardır; eğer balıkçılar büyük bir sarıağızı canlıyken tekneye almaya kalkarlarsa kuyruk darbesiyle bir tayfayı yere serebilir. Onun için genelde balığı yakaladıktan sonra bayıltıp veya öldürüp yukarı çıkarma yolunu seçerler.
Alt ve üst çenelerindeki dişleri de çok güçlüdür. Burnunun ucu, gözlerinin çevresi, solungaç kapaklarının bir bölümü, vücudunun geri kalan kısımları büyük pullarla kaplıdır ve bu pullar adeta zırh görevi görür. Follisten gelme olduğu için Latince’de follis, bakır sikke karşılığı olup buna da Türkçe ‘pul’ denmektedir.
BEYAZ ETİ LEZZETLİ
Balıkçılıkla ilgili Trilye’nin Balık Sevdası isimli kitabımı 2009 yılında yayınladığımda önümüzdeki yıllarda en popüler protein kaynağı olacak diye tahminde bulunmuştum.
Gerçekten son yıllarda İstanbul’da pek çok ünlü restoran sarıağız balığını kullanmakta ve beğeni kazandığı gözlenmektedir. Menülerde granyöz olarak geçmektedir.
AĞZININ İÇİ SARI
Halk arasında kocaman ve içi sarı bir ağza sahip olduğu için ‘sarıağız’ olarak anılan balık ülkemiz denizlerinde, okyanusun uzantıları olan ılıman bölgelerde yaşar.
Kuzeyde, İngiltere’nin güney sahillerine kadar uzanan bölgede çıkar. Kuzey Amerika denizlerinde yaşayan birçok sarıağız balığının adına, denizde çok konuşurcasına sesler çıkarıp gürültü yaptığı için ‘davul’ ya da ‘davul balığı’ denmektedir.
Boyu maksimum 200 cm.’yi bulan sarıağız, oldukça obur bir balıktır. Kocaman ağzıyla kabukluları ve küçük balıkları yiyerek beslenir. Levrek ve minakop balıklarına çok benzer.
Sarıağızın en belirgin niteliklerinden ikisi de yanal çizgisini oluşturan siyahımsı noktalarla ağzının içinin bütünüyle sarı renkte olmasıdır.
Sarıağız yazın ve sonbaharda avlanır, Akdeniz’de, Marmara’da ve çok büyüklerinin yakalandığı Karadeniz’de bulunur.
Mart ayının sonunda yumurtlar. Marmara’da en çok olta ile yakalanır.
Izgarası, buğulaması, fırında sebzelisi, tuz içine gömülerek fırında pişirilmesi yaygın pişirme usullerindendir. Sarıağızın pulları ile birlikte bütün olarak ağır ağır pişirilmesi de çok iyi netice verir.
Ekonomik değeri yükselen balıklara erişme gücü azalınca doğa her
zaman alternatif çıkarmakta ve her zaman protein kaynağı sunmaktadır.
Bir zamanlar kimsenin yüzüne bakmadığı granyöz balığı (sarıağız) popüler olma yolunda hızla ilerlemektedir. Yakında tüm dünyada konuşkan granyöz balığı moda olursa ana vatanı sularımızdır.
SARIMSAKLI SARIAĞIZ
Malzemeler
n 1-1.5 kg. sarıağız balığı
n 4 diş sarımsak
n 2 adet defne yaprağı
n 8 adet tane karabiber
n 3 adet orta boy domates n 2 adet orta boy kuru soğan
n 1 su bardağı zeytinyağı n 1 adet limonun suyu
n Yarım demet maydanoz n Yeterince tuz
Yapılışı: Fırın tepsisinin tabanına, kabuklarını soyduğunuz ve yuvarlak halkalar şeklinde doğradığınız domates ve soğanları yerleştirin. Temizlediğiniz balığın içine defne yapraklarını ve tane karabiberleri koyun. Öz suyunu tepsinin içine bırakacağı için çekinmeden her iki tarafına birkaç çizik atın. Çizik attığınız oluklara sarımsakları yerleştirin. Limon suyunu ve zeytinyağını balıkların üzerine gezdirerek dökün. Yeterince tuz ilavesi yaptıktan sonra tepsinin üzerini yağlı kağıtla kapatın. Önceden 200 dereceye ayarlanmış fırında 35 dakika pişirin. İnce kıyılmış maydanozları balığın üzerine serpiştirerek servis yapın. Afiyet olsun.