NEDiR, NELERi iNCELER?

Antik Yunan dilindeki ‘pathos’ ve ‘logos’ kelimelerinin birleşmesiyle oluşan, ‘hastalıklar bilimi’ anlamına gelen patoloji, tıpta önemli bir uzmanlık alanı. Hastalıkların nedenlerini, ortaya çıkma mekanizmalarını, dokularda yarattığı değişimleri ve bunların klinik yansımalarını inceliyor.
Bu yönüyle bakıldığında tıpta önemli bir alanı oluşturan patoloji; günlük uygulamalarda başta ‘iyi ve kötü huylu tümörler’ olmak üzere, pek çok hastalığın kesin tanısının konulduğu bölüm olarak biliniyor.
Anadolu Sağlık Merkezi’nden patotoji uzmanı Doç. Dr. Özlem Yapıcıer, bu bilim dalıyla ilgili sorularımızı yanıtladı.

* Patolog kime denir?
Patolog veya patoloji uzmanı, tıp fakültesini bitirdikten sonra uzmanlık eğitimini patoloji alanında yapmış doktorlara denir. Diğer uzmanlık alanlarında olduğu gibi Tıpta Uzmanlık Sınavı’yla girilebilen dalda, uzmanlık eğitiminin süresi dört yıl.

* Sıkça duyulan ‘patolojik’ kelimesinin anlamı ne?
Bu kelime, patolojiyle ilgili demek ama bozuk, hasta ve anormal anlamına da geliyor.

* Günlük hayatta patolojiyle nasıl karşılaşırız?
Pek çok kişi kendisine veya bir yakınına tanı konulması için patoloji tetkiki yapılması gerektiğini doktorundan duyduğunda veya tedavisine patoloji raporu çıktıktan sonra karar verileceği söylendiğinde bundan haberdar olur.

* Patolojide hangi örnekler incelenir?
Vücuttan biyopsiyle alınan küçük dokular veya ameliyatla çıkartılan organlar, idrar ve balgam gibi vücut sıvıları, tiroid, meme, lenf düğümü gibi yüzeysel organla dokulardan alınan sıvılar, vajina ve rahim ağzından alınan örnekler incelenir.
İncelenen vücut sıvıları için uzmanlar ‘sitoloji’, dokular içinse ‘biyopsi’ raporu düzenler. Bunlar dışında hastanın neden ve nasıl öldüğüne yanıt bulmak üzere yapılan otopsiler için düzenlenen raporlar var. Otopsi, adli vakalarda uygulanır.

* Adli patoloji ne demek?

Adli patoloji; adli vakalarda yaralanma, zehirlenme, hastalık ve ölüm nedenlerini açıklamaya yönelik incelemeler yapan tıbbın, en geniş bölümlerinden biri. Bir kişinin ölümünün doğal nedenlere dayanmadığı düşünüldüğünde ilgili savcının isteğiyle ölüm sebebini ortaya çıkarmak için otopsi yapılır. Otopside, organların dış görünümleri adli tıp uzmanları tarafından, mikroskobik incelemeleri de adli tıp kurumu bünyesinde çalışan patoloji uzmanları tarafından uygulanır. Otopsi sırasında gerek duyulursa mikrobiyolojik, biyokimyasal veya genetik incelemelere başvurulabilir. Tüm incelemeler sonunda ölüm nedenini ortaya koyan bir rapor hazırlanır.
Adli vakalar dışında da otopsi yapılması gerekebilir. Ölen kişinin yakınının veya tedavisini yürüten doktorun talebi üzerine ya da hastane gerek duyduğunda otopsi gündeme gelebilir.
Ancak burada adli vakalar-dan farklı olarak ölen kişinin yakınından mutlaka otopsiyi onayladığına dair bir belge alınır. Bunlar dışında ölen kişide eğer bulaşıcı ya da salgın hastalık şüphesi varsa, onay gerekmeksizin uygulanır.

* Otopsi hangi amaçla yapılır?
Otopsinin amacı, tıp dünyası için normal ve anormal olanı tanımak. Bu bağlamda otopsisiz bilim ve tıp eğitimi düşünülemez.
Ölen kişinin yakınları için amaç, ölüm nedeninin saptanmasının yanı sıra, kişinin ölmeden önceki hastalık sürecinde yapılan klinik uygulamaların doğruluğu hakkında fikir sahibi olabilmek.
Ülkemizde otopsi, özellikle ölü doğum ve yenidoğan ölüm vakalarında yapılır. Düşüğe veya ölüme yol açan durumları ortaya çıkarmak gelecekteki hamilelikler için önlemler alınabilmesine fayda sağladığından, otopsi anne ve baba tarafından da sıklıkla istenir. Ayrıca örnekler üzerinde mikroskopik incelemelere ek olarak genetik incelemelerin de yapılabiliyor olması, sonraki hamileliklerle ilgili tıbbi süreçlere ışık tutar.

* Alınan her vücut sıvısının veya dokunun incelemesi yapılmalı mı?
Her ne kadar çıplak gözle yapılan inceleme, uzmanlara yardımcı olursa da alınan sıvı veya dokunun patolojisi dışarıdan, çıplak gözle bakılarak söylenemez. Yani mikroskopik inceleme gerekir.
Deriden kozmetik amaçlı alınan ‘ben’ veya apandiks dokusunda bile kötü huylu tümörlerin saptanabileceği her zaman akılda tutulmalı. Bu nedenle hasta veya yakınlarının alınacak örneğin patolojiye gönderildiğinden emin olmaları, hatta bu konuda doktorlarını sorgulamaları önemli. Ayrıca raporun takipçisi olup gereken tedavinin yapılması da planlanmalı.

YARIN: RAPORLARIN HAZIRLANMASI