1900’lü yıllarda özellikle savaşlar sonrası artan sakat sayısı, fizik tedavi ve rehabilitasyon alanındaki çalışmaları hızlandırdı
Rehabilitasyon, yeni alışkanlıkların kazandırılması ve yeni bir duruma adaptasyon sağlanması anlamında kullanılıyor. Tıbbi ve sosyal rehabilitasyon olmak üzere ikiye ayrılıyor. Tıbbi rehabilitasyon, sağlık personeli tarafından yapılandır. Sosyal rehabilitasyonsa sosyal çalışmacılar tarafından uygulanır. Rehabilitasyon tıbbı, koruyucu ve tedavi edici hekimlik yanında ayrı bir alan haline geldi.
Savaşlar, alana ilgiyi artırdı
I. Dünya savaşı sonrası Amerikalı general Frank B. Granger, 53 hastanede rehabilitasyon tıbbının temellerini attı. Savaş sonrası çok sayıda sakat insanın kalması, bu alana ilgiyi artırdı. Ayrıca ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt’in polio hastası olması, bu konuda çalışma yapan birçok enstitü kurulmasına yol açtı. 1927’de kurulan Warm Springs Enstitüsü'nde polio nedeniyle felçli olan hastalara su terapileri ve diğer çığır açıcı yöntemler uygulanmaya başlandı. 1938 yılında rehabilitasyon alanında ilk ciddi bilimsel derginin de temeli atıldı. II. Dünya Savaşı’ndaysa yaralanan askerlerin rehabilitasyonu için Baruch Komitesi adıyla ayrı bir merkez kuruldu.
Türkiye’deyse sosyal rehabilitasyon kurumunun öncüsü Darülaceze, 1896 yılında çalışmalarına başladı. 1929’da Dr. Osman Cevdet Çubukçu’nun çabalarıyla İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde bir klinik kuruldu ve fizik tedavi uzmanlık dalı olarak kabul edildi. İlerleyen yıllarda köklü bir uzmanlık alanı haline geldi.
Uluslararası kurallar
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) , Sakatlık Önleme ve Rehabilitasyon Raporu’nda bu alan için aşağıdaki ilkeleri kabul etti:
1. Rehabilitasyon; sakatlık ve engelliliğin etkisini, sakat ve engellilerin çevreye uyumsuzluğunu azaltmayı amaçlayan tüm önlemleri içerir.
2. Rehabilitasyonun amacı, sakatları ve engellileri sadece çevreye uyum için eğitmek değil sosyal entegrasyon için mevcut çevreyle toplumda da düzeltmeler yapmaktır.
3. Sakat ve engelli kişilerin birlikte yaşadıkları aileleri ve toplumlar, rehabilitasyon hizmetlerinin planlanmasında, yürütülmesinde görev almalıdır.
Rehabilitasyon tıbbının alanı çok geniş. İnme nedeniyle konuşma yetisini kaybeden bir hastanın bu yeteneğinin geri kazandırılmasından, kalp krizi sonrası hastaların normal hayata adaptasyonuna kadar geniş bir yelpazeye yayılıyor. Ancak ülkemizde batı standartlarında rehabilitasyon uygulayan kurumları- mızın sayısı bir elin parmaklarını geçmiyor. Fizik tedavi ve rehabilitasyon hekimi; fizyoterapist, rehabilitasyon hemşiresi, uğraşı terapisti, konuşma terapisti, ortez-protez uzmanı, psikolog, sosyal hizmet uzmanı, meslek danışmanı, diyetisyen ve eğitimcilerden oluşan ekibin lideridir.
Bu ekibe diğer branş hekimleri kendi konularını ilgilendiren durumlarda katılabilir. ABD, Kanada ve Avrupa'da kabul edilmiş görev dağılımı bu şekilde. Farklı uygulamaların toplum sağlığıyla oynamak dışında bilimsel, etik ve ahlaki hiçbir temeli bulunmuyor.