EL REHABiLiTASYONU
Bu tedavi, tıpkı o ellerin işlediği nakışlar gibi ince bir iştir; doğru zamanlama, eğitimli ekip çalışanları ve hastanın üst düzeyde katılımını gerektirir
El, insanoğlunun en ince becerileri gerçekleştirdiği yaşamsal parçalarından biri. Birçok kişi hayatını ellerinin becerisiyle kazanıyor.
Bu kadar ayrıntılı hareketler yapabilen ellerimizin rehabilitasyonu da ince detaylar içeriyor. Bu detaylara hakim olan ekipte fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanının yanı sıra el terapisti, el cerrahı, ortez protez teknisyeni, rehabilitasyon
hemşiresi, klinik psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve mesleki danışman yer almalı.
Rehabilitasyonun etkin olabilmesi için ekip elemanları arasında iyi bir iletişim ve koordinasyonun kurulması da şart. El rehabilitasyonunda öncelikle elin ve cildin durumu, yara varsa derecesi, şişlik, ağrı, hassasiyet, şekil bozukluğu ve kaslardaki kayıp değerlendirilmeli.
Ödem tedavisi
El yaralanmalarından sonra en sık karşılaştığımız sorunlardan biri ödem. Eldeki ödem, kirli kan damarlarının ve lenf dolaşımının iyi çalışmaması, elin hareketlerinin kısıtlanması sonucu gelişiyor. Elin sırt kısmında ödemin olması ‘pençe el’ dediğimiz elin bütün parmaklarının bir pençe gibi içe dönmesi durumuna yol açıyor.
Eldeki ödemin önlenmesi için öncelikle el yükseltilmeli, soğuk ve sıcak uygulamaların karışımından oluşan kontrast banyo yapılmalı.
Bu yöntemlerle ödem gerilemiyorsa özel basınç uygulama cihazlarıyla sorun çözülmeye çalışılmalı.
İyileşme aşamaları
Yaralanma sonrası eldeki iyileşme üç aşamada gerçekleşiyor. Birinci iltihap aşaması, damarların genişlemesi ve ödemle karakterize. Bu durum, 3-5 gün sürüyor. Bu evrede soğuk uygulamalar ve ödemin kontrolü önemli. İkinci aşama, 4-6 hafta süren yara dokusunun iyileşmesi. Bu dönemde dokunun dayanıklılığı artar, ortez denilen el bileğini koruyan cihazlar kullanılır ve kontrollü egzersize başlanır. Son aşamaysa 6 ay-2 sene arasındaki yeniden yapılanma. Bu evrede ısı tedavisi, yoğun egzersiz, masaj ve fonksiyonel aktivitelerin artırılması yoluna gidilmeli.
El dokularının iyileşmesinde banyolar önemli. Girdap banyoları, 34-36 derece ısıda dokunun ölü tabakalarını temizler. Kontrast banyo denilen uygulamadaysa önce 10 dakika sıcak (40-43 derece) sonra 1 dakika soğuk (18-21 derece), 4 dakika sıcak, 1 dakika soğuk ve 4 dakika sıcak şeklinde uygulanmalı.
Ultrason da çeşitli şiddetlerdeki uygulamalarıyla doku iyileşmesini artırır ve kırık iyileşmesini hızlandırır. Ağrı kontrolü de el rehabilitasyonunda önemli bir nokta.
Hareket egzersizleri
Kişinin aşırı ağrı hissetmesi elin haraketini azaltır. Ortez denilen özel cihazlarla el rehabilitasyonu kolaylaştırılır ve elin istenmeyen poziyonlarda ‘kontraktür’ denilen eklem kısıtlılıklarına gitmesi engellenir. Özellikle el operasyonlarından sonra erken dönemde başlanan ‘sürekli pasif hareket’ egzersizlerinin faydalı olduğu tespit biliniyor.
Dokular iyileştikçe dirençli egzersizlere geçiş yapılabilir. Yaraların iyileşmesinde kimi zaman istenmeyen ‘skar’ denilen aşırı yara dokusu oluşabilir. Bu doku, elin hareketlerini engelleyebilir.
Doku üzerine basınç uygulamada, elastik bandaj ya da eldivenlerden faydalanılabilir. Parafin, sıcak torba ve ultrason teknikleri de fayda verir.