AKCiĞER HASTALARINDA REHABiLiTASYON UYGULAMALARI
Bu hastaların solunum sistemlerini güçlendirmek yani yaşam standartlarını yükseltmek bir grup uygulamayla mümkün olur. Diyaframın kullanıldığı karın solunumuyla ağır ve derin nefesler almak önemlidir
Kronik akciğer hastalarında rehabilitasyonun amaçları şöyle sıralanabilir:
1- Öksürmeyi kolaylaştırmak, göğüs kafesi üzerine hafif vurmalar ve yer çekiminden yararlanarak hava yollarındaki fazla salgıları dışarı atmak,
2- Solunum egzersizleriyle az soluk alıp verme şekillerini düzeltmek,
3- Solunum kaslarını güçlendirmek,
4- Solunum sırasında görev yapan eklemlerin hareketlerini kolaylaştırmak,
5- Vücut duruşunu düzelterek, solunum kaslarının iyi koşullar altında çalışmasını sağlamak,
6- Vücudun diğer kaslarını da güçlendirerek değişik faaliyetlerin yapılışı sırasında fazla enerji kaybını önlemek, oksijen ihtiyacını azaltmak ve işe karşı direnci artırmak.
Önce salgıları dışarı atın
Egzersizlere başlamadan önce, solunum yollarının temizlenmesi büyük önem taşır. Ayakta duran bir hastanın yer çekimi nedeniyle hava yollarındaki fazla salgıları dışarı atması çok zor olur. Bu nedenle solunum yollarını temizleyebilmek için hastaların baş aşağı bir durumda bulunmaları gerekir. Ayrıca hastaların kesik kesik öksürerek duruşa bağlı olarak yapılabilen akciğerdeki salgıların dışarı atılmasında yardımcı olmaları gerekir.
Salgıların dışarı atılmasını kolaylaştırmak için onların yapışkanlığını ve koyuluğunu azaltan ilaçlar da kullanılabilir. Fazla vakti olmayan hastaların rahat uyumak için gece yatmadan önce ve gece biriken salgıları atmak için günde en az iki defa solunum yollarını temizlemeleri gerekir. Bu da başını karyoladan aşağı sarkıtarak ve vücutlarına değişik durumlar vererek yapılmalıdır. Ağır hastaların başlarını karyoladan aşağı sarkıtmaları tehlikeli olabilir. Bunların hafifçe öne eğilmeleri yeterli olur. Bu tür drenaj yapılırken hastanın göğüs kafesine elle hafif hafif vurulursa birikmiş salgıların dışarı atılması çok daha kolaylaşabilir. Özellikle ağır akciğer hastalığı olanlar soluk almalar sırasında omuzlarını kaldırarak ve uygun olmayan yardımcı solunum kaslarını kullanarak etkisiz solunum yaparlar.
Karın solunumu
Bu hastalara karın zarlarını kullanarak solunum yapmaları öğretilmelidir. Biz buna karın solunumu diyoruz. Burada akciğere giren havanın 3/2’sinin diyafram tarafından sağlandığı unutulmamalıdır. Bazı hastaların göğüslerinin alt bölümlerini solunum sırasında az kullanmaları dikkat çeker. Bu hastalara 1.5 metre uzunluğunda ve 10 santimetre genişliğinde sert kumaştan yapılmış bir kemer verilir ve soluk vermeler sırasında bunu sıkmaları, soluk alırken de gevşetmeleri istenirse solunum daha etkili bir hal alır. Bu gibi çalışmaları hastalar ellerini alt kaburgaları üstüne koyarak da yapabilirler.
Ağır ve derin solumalar etkilidir
Solunum sisteminde ölü hava boşlukları değişmeyeceği için sık sık soluk alınıp verilirse fazla enerji kaybedilmesine rağmen ölü hava boşluklarındaki kirli havayla temiz hava arasındaki oranda bir değişim olmaz. Hatta derin bir solunum yapılamadığı için kirli hava oranı artabilir. Bu nedenle solunum kaslarını yormadan, ağır ağır ve derin solumaların çok daha etkili ve yararlı olduğu hastalara anlatılmalıdır.
Kötü bir alışkanlık sonucu hastalar soluk alma sırasında karın kaslarını kasarlar. Bu hastalara özellikle yürümeleri sırasında soluk alırken karınlarını şişirmelerini, soluk verirken de karınlarını içeriye çekmeleri söylenmelidir. ‘Tıkayıcı’ özellikteki akciğer hastalarında soluk verme sonunda göğüs kafesi yeteri kadar daralmaz ve normalden çok daha fazla hava akciğerlerde kalır. Zamanla karın zarı aşağı itilerek yassılaşır. Bu gibi durumlarda hastalarda evvelce sözü edildiği şekilde soluk alırken karınlarını şişirmeleri, soluk verirken de elleriyle karın duvarına baskı yaparak diyaframı yukarı doğru itmeleri öğretilir. Karın üzerine ağır bir kum torbası veya kitap koyarak da bu solunum hastalara öğretilir.
‘Tıkayıcı’ akciğer hastalığı olanların akciğerlerindeki kirlenmiş havayı mümkün olduğu kadar fazla dışarıya atabilmeleri için dudaklarını büzerek ve üfler şekilde soluk vermelerinin yararı çok fazladır. Yürümede olduğu gibi diğer işlerin yapılmasında da solunumun uygun bir düzen içinde devam ettirilmesi sağlanır. Örneğin ayakkabıları bağlarken, öne eğildikleri zaman soluk vermeleri doğruldukları zaman soluk almaları önerilir. Bu insanların günlük yaşam kalitelerini artırmak rehabilitasyoncuların işidir.