ÖLÜMCÜL AMA EN ÖNLENEBİLİR KANSER!
Tekrar tekrar yazmayı gerektiren bir konu çünkü en sık görülen kanserlerden biri. Ancak tedavi şansı da giderek artıyor. Erken evrede yakalanırsa işler çok daha kolay ama ileri evrede bile bir grup hastayı, kronik hasta durumuna getirebiliyoruz. Mutajenik bir tümör olduğu için son dönemdeki hedefe yönelik ilaçlar ve immünoterapilerden nasibini alan tümörlerin başında geliyor. Artık tarama programları arasına da girdi. O zaman tekrar tekrar yazalım.
İyi haberleri verdim. Dünya Sağlık Örgütü artık en sık görülen kanserin meme kanseri olduğunu bildirdi. Ancak en ölümcül kanserler listesinin başında halen akciğer kanseri var. Ama en önlenebilir kanserlerin de başında geliyor çünkü sigara en sık sebebi.
Genellikle geç fark edilir
Bir ailede akciğer kanserinin çok sık görülmesi onun kalıtsal olduğu anlamına da gelmiyor. Pasif içicilik diye bir kavram var. Kendiniz içmeseniz de sürekli yanınızda birinin içmesi ve maruz kaldığınız dumanla akciğer kanseri olabilirsiniz. Sigarada 5 bine yakın kimyasal madde var ve bunun en az 100’ü kanserojen özelliğe sahip. Nikotin en bilinen madde; bağımlılık yapar ama bunun yanı sıra hasar fiksasyonu yapar. Şöyle ki; sigaranın içindeki diğer maddeler DNA’da hasar yaptıklarında normalde hücrenin verdiği ilk tepki hasarı tamir etmek, edemiyorsa da hücrenin ölümüne giden bir dizi enzimatik reaksiyonu başlatmaktır. Nikotin bu hasarlı hücrenin kendi kendini yok etmesini sağlayan reaksiyonları bloke eder. Böylece hasarlı hücreler birikerek kansere giden süreç başlar. Yani nikotin sadece bağımlılıktan sorumlu olan madde değildir.
Akciğer kanseri belirtileri, enfeksiyon veya akciğerin diğer kronik hastalıkları ile çok karıştığı için genellikle geç fark edilir. Geçmeyen bir şikayet olduğunda bir film çektirip bakmak için belki tahminimizden hızlı davranmak gerekebilir. Öksürük, nefes darlığı, yorgunluk en sık rastlanılan belirtilerdir. Ancak daha nadir rastlanılan başka bulgular da olabilir. Bazılarını sıralayacak olursak...
Tırnak ve parmak uçlarında değişiklik: Bazı akciğer tümörleri salgıladıkları kimyasallar nedeniyle tırnak ve parmaklarda değişiklik yapabilir.
Hiperkalsemi: Kandaki kalsiyum seviyesi artabilir ve buna bağlı karın ağrısı ve kabızlık görülebilir.
Mental durumda değişiklik: Direkt beyne metastaz yaparak ya da bağışıklık ve hormonal sistemler üzerinde yaptığı etkiyle anksiyete, depresyon ve demans gibi bulgulara sebep olabilir.
Omuz ve ya sırt ağrısı: Özellikle akciğerin üst kısmına yerleşmiş ya da kaburgaları, sinirleri tutmuş tümörlerde görülebilir.
Kiloda değişiklik: Küçük hücreli akciğer kanserinde kortizol seviyesinin artmasıyla vücutta sıvı tutulması ya da kiloda artış gözlenebilir. Tam tersi hastalığın verdiği iştahsızlıkla hasta yemek yiyemeyip kilo da kaybedebilir.
Göz problemleri: Akciğerin üst zonunu tutan ‘Pancost’ adı verilen tümörler sinirlere yaptığı bası sebebiyle göz kapağında düşüklük gözlenebilir.
Kalp problemleri: Hem hiperkalsemi hem de gelişen anemi sebebiyle kalp ritm değişikliğinden kalp krizine kadar değişen seviyelerde kalp rahatsızlığı gelişebilir.
Pıhtılaşma bozuklukları: Derin ven trombozu veya akciğer embolisine sebep olabilir.
Bu belirtilerle de acil olarak doktora başvurup değerlendirilmemizi isteyebiliriz. Erken evrede yakalandığımızda cerrahi veya radyo cerrahi ile tedavi edilmek mümkün. Ancak daha ileri evrelerde saptandıysa hastalık, tabii ki gen testleri ile tedaviyi yönetmek yapılacak en iyi şeylerden biri.
Akciğer kanseri tedavisi için geliştirilmiş çok sayıda akıllı ilaç, immünoterapi bulunmakta ve bunları baştan saptayarak tedaviyi şekillendirmek 21’inci yüzyıl teknoloji ve bilimine en yakışan tedavi yaklaşımı. Hep yazdığım gibi ‘artık hastalık yok, genomik mutasyonu var’.
Tüm bunları düşünmek zorunda kalmadan sigaradan uzak durmak kendimiz için yapabileceğimiz en güzel şey. Başladıysak da bir an önce bırakmaya çalışmalıyız. Gerçekten bırakma motivasyonuna sahip olduğunuzda ilaç desteği almaktan da çekinmeyin. Sigara isteğinizi azaltacak ilaçların yanı sıra nikotinin yarattığı bağımlılığın etkilerini azaltacak nikotin sakız veya sırta yapıştırılan yamalar bu dönemi en kolay şekilde atlatmanıza yardımcı olacaktır. Ama her şeyden önemlisi sigarayı bırakma kararını vermek. Siz bu kararı vermeden maalesef kimse bir şey yapamıyor.
Sigarayla da aranıza sızdırmaz bir maske koymanın zamanı geldi.