Hatay’da 6 bin yıllık bir yerleşim: İssos-Epiphaneia

Doç. Dr. Banu Özdilek | ozdilek.banu@gmail.com/ İssos-Epiphaneia Kazıları Bilimsel Danışmanı / Dr. H. Onur Tıbıkoğlu | hsnonur@gmail.com / İssos-Epiphaneia Kazıları Bilim Ekibi Üyesi -  İssos-Epiphaneia Antik Kenti, günümüzde Hatay’ın en kuzeyinde yer alan Erzin ilçesinin Gözeneler Mevkii’nde bulunuyor. Kentin üzerinde bulunduğu antik İssos Ovası, Doğu Akdeniz’e açılan kıyılarıyla Anadolu ve Suriye-Mezopotamya arasındaki kara ve deniz ulaşımı açısından uygun bir geçiş olanağı sağlar. Bu iki kültür bölgesi arasındaki bağlantıyı sağlayan konumu ile uygun yaşam koşullarını karşılayan coğrafi özellikleri bölgenin Prehistorik dönemlerden itibaren yoğun iskân görmesine; tarım, denizcilik ve ticaret faaliyetlerinin yapılmasına olanak sağlamıştır. Büyük İskender, Makedonya’dan Hindistan’a uzandığı doğu seferinde, M.Ö. 333’te İssos Ovası’nda gerçekleşen İssos Savaşı’nda Pers Kralı 3. Darius’u yenmiştir. Doğu seferinin bir sonucu olarak ortaya çıkan yeni siyasi ve kültürel ortamın hâkim olduğu bu evrede -Hellenistik Dönemkentin ismi, İskender sonrası bölgeyi kontrol eden Makedon lider Antigonos Epiphanes tarafından Epiphaneia olarak değiştirilmiştir. İssos-Epiphaneia’da 2006 senesinde müze kurtarma kazılarıyla başlayan araştırmalar, 2022 yılından itibaren Hatay Arkeoloji Müzesi tarafından Müze Müdürü Ayşe Ersoy başkanlığında, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Banu Özdilek’in bilimsel danışmanlığında sürdürülüyor. Arkeoloji alanındaki bilim üyelerimizin yanında arkeoloji ve ilgili alanlarda öğrenim gören lisans ve lisansüstü öğrencilerimizden oluşan çekirdek ekibimiz, pek çok disiplinden bilim insanı ile ortak araştırmalar yürütüyor.

Önemli bir keşif

2022-2023 yılı kazı ve araştırmalarında, şimdiden İssos-Epiphaneia kenti özelinde ve bölge tarihi açısından önemli arkeolojik keşifler yapılmış; bölge tarihinin aydınlanmamış kısımlarına ışık tutacak potansiyelde önemli bilgiler üretilmiştir. Bunlar arasında yerleşimin merkezinde tespit ettiğimiz bir alan, bugüne kadar bilinen iskân tarihini daha erkene çeken bulgular vermesiyle dikkat çekicidir. Kazılardan ele geçen Geç Kalkolitik pişirme kabı ile Tunç ve Demir çağlarına ait tüme yakın testicikler yerleşimin şimdiye kadar Antigonos Epiphanes’e dayandırılan tarihten, M.Ö. 2. yüzyıldan çok daha erken bir döneme, günümüzden 6 bin yıl öncesine gittiğini göstermiştir. Bu keşif, bölgedeki Prehistorik ve Protohistorik Çağ topluluklarını ve onların diğer kültür alanlarıyla ilişkilerini anlamak açısından önemli bir potansiyel ortaya koymaktadır. Hatay’ın en iyi korunmuş antik kentlerinden İssos-Epiphaneia’da yürütülen kazı ve araştırmalar bölgenin derin tarihini ortaya çıkarmak ve bunu dünya çapında tanıtmak adına önemli.