YANINDAYIZ Derneği Türkiye’de cinsiyet eşitsizliğinin röntgenini çekti

Toplumsal cinsiyet eşitsizliğine yol açan her türlü etken ve önyargıyla mücadele etmek için kurulan YANINDAYIZ Derneği, toplumsal cinsiyet eşitliği alanında farkındalık oluşturacak önemli bir çalışmaya imza attı.

YANINDAYIZ Derneği, Kanada Büyükelçiliği Kanada Yerel Girişimler Fonu (CFLI-Canada Fund For Local Initiatives) ve İstanbul Üniversitesi Şehir Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin iş birliğiyle “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Endeksi’ni hazırladı.

Her yıl güncellenmesi planlanan endeksle Türkiye’nin kılcal damarlarına kadar inilerek, ilçe ilçe toplumsal cinsiyet eşitliği röntgeni çekildi. Yapılan çalışmadan elde edilen veriler; son dönemde erkeklerle karşılaştırıldığında kadınların sosyal haklardan ve fırsatlardan eşit bir biçimde yararlanamadığını ortaya koydu.

YANINDAYIZ Derneği Kurucu Başkanı Nur Ger, ilçe düzeyinden başlayarak eşitsizliklerin görünür kılınmasını hedefleyen endeksin amacını, “Bölgesel ve ulusal düzeyde cinsiyet eşitliğini sağlamaya yönelik politikaların geliştirilmesine zemin hazırlamak ve toplumsal cinsiyet eşitliği kavramının yaygın bir biçimde içselleştirilmesinin önündeki engelleri kaldırmaya yönelik, tutum ve davranış biçimlerinin değişmesine katkı sunmak” şeklinde özetledi.

İstanbul Üniversitesi Şehir Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından yürütülen çalışma kapsamında 100.000 ve üzeri nüfusa sahip olan 234 ilçe için karşılaştırılabilir ve sürdürülebilir endeks hesaplaması yapıldı.  Türkiye’de 81 il ve 234 ilçesinde yapılan cinsiyete dayalı eşitlik endeksi hesaplamasında, politik katılım ve karar alma, eğitim, ekonomik yaşam ve kaynaklara erişim ile sağlık ve spor gibi dört ana kategoride 27 gösterge kullanıldı.

Endeks sonuçlarına göre İzmir’den Karşıyaka, İstanbul’dan Kadıköy ve Bakırköy, Çanakkale’den Merkez ve Ankara’dan Çankaya ilçeleri toplumsal cinsiyet eşitliğinin en yüksek olduğu ilk 5 ilçe olarak endeksin üst sıralarında yer aldı. Genel endeks sıralamasında ilk on sırada İstanbul’dan 5, İzmir’den 3, Çanakkale ve Ankara’dan birer ilçe yer aldı.

Politik katılım ve karar alma boyutunda Kadıköy, Karşıyaka, Bakırköy, Beylikdüzü ve Çanakkale Merkez, eğitim boyutunda Beşiktaş, Bornova, Bahçelievler, Karşıyaka ve Menteşe (Muğla); ekonomik yaşam ve kaynaklara erişim boyutunda Karşıyaka, Çukurova, Konyaaltı (Antalya), Yenişehir (Mersin) ve Beşiktaş; sağlık boyutunda ise Şahinbey (Gaziantep), Yalova Merkez ve Bolu Merkez ilçeleri endeksin üst sıralarında yer aldı.

Endeks sonucuna genel olarak bakıldığında, eğitim ile sağlık ve spor kategorilerinde ilçelerin büyük kısmının skor değerleri en yüksek puan olan 1’e yaklaşırken, politik katılım ve karar alma ile ekonomik yaşam ve kaynaklara erişim açısından değerlendirildiğinde en iyi durumdaki ilçelerin bile eşitlikten uzak olduğu görülüyor.

Nur Ger: “Türkiye toplumsal cinsiyet eşitliğinde kaplumbağa hızıyla yol alıyor”

Toplumsal cinsiyet eşitliği endeksinin tanıtım toplantısında konuşan YANINDAYIZ Derneği Kurucu Başkanı Nur Ger: “Türkiye toplumsal cinsiyet eşitliği alanında son dönemde ülke çapında yapılan çalışmalara rağmen kaplumbağa hızında yol alıyor. Toplumsal cinsiyet temelli eşitsizlikler alanında henüz kayda değer bir ilerleme kaydedilmiş değil. Cinsiyet eşitsizliği Türkiye’nin toplumsal gelişimini engelliyor. Kadınların ve erkeklerin, eğitim, sağlık, istihdam, politik güç ve katılım konularında eşit ve ayrımcılıktan uzak haklara sahip olması sadece kadınların refahı ve yaşam standartlarının iyileşmesi için değil, tüm toplumun refahı için gereklidir. Toplumsal cinsiyet eşitsizliğini ülke düzeyinde ortaya koyan endeks, ülke içinde farklı coğrafi alanlar arasında eşitsiz bir şekilde dağılmış olan şiddet, eğitime erişim, siyasal katılım, istihdam düzeyi gibi toplumsal durumları bize net bir şekilde gösteriyor. Endeks bize toplumsal cinsiyet eşitliğinin ilçeler bazında ne düzeyde olduğunu ortaya koyarken, öte yandan Türkiye geneli ile karşılaştırmaya imkân vermektedir. Böylece ilçe bazında toplumsal cinsiyet eşitliğinin iyileştirilmesi için doğru ve etkili politika üretilmesine olanak sağlamaktadır” dedi.

Kanada Büyükelçiliği: “Kadınların ve kız çocuklarının güçlenmesi yoksulluğu ortadan kaldırır”

Kanada'nın Türkiye Büyükelçiliği, Kanada Yerel Girişimler Fonu (CFLI) aracılığıyla bu önemli araştırma projesini destekledi. Konu ile ilgili Büyükelçilik tarafından yapılan değerlendirmede şu ifadelere yer verildi: “Kanada, hem Kanada’da hem de uluslararası düzeyde kadın haklarını teşvik etmeye ve cinsiyet eşitliğini ileri bir safhaya taşımaya kendini adamıştır. Kanada, kadın ve kız çocuklarının güçlendirilmesine küresel olarak yoksulluğu ortadan kaldırmanın, herkes için daha barışçıl, kapsayıcı, müreffeh ve eşitlikçi bir dünya inşa etmenin en etkili yolu olduğuna inanıyor." Araştırmalar, kadınların eğitime, ekonomik fırsatlara ve politika belirleme mekanizmalarına erişimi arttıkça, ekonomik büyümenin ve refahın tüm ailelere, topluluklarına ve ülkelerine fayda sağladığını göstermiştir. Büyükelçilik, YANINDAYIZ Derneği'ne ve İstanbul Üniversitesi'ne Türkiye'nin ilk İlçe Temelli Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Endeksi'ni geliştirmedeki örnek çalışmaları ve ülke genelinde toplumsal cinsiyet eşitliğini geliştirme ve farkındalık yaratma konusundaki paha biçilmez çabaları için teşekkür etti.

Murat Şeker: “Yerel idarelere ilham olacak bir doküman hazırladık”

Toplumsal cinsiyet eşitliği endeksini hazırlayan İstanbul Üniversitesi Şehir Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Murat Şeker, yapılan çalışmalar hakkında şu bilgileri verdi: “Toplumsal cinsiyet eşitliği alanında uluslararası literatüre girebilecek düzeyde ve mikro ölçekte hazırlanan bu endeks ciddi bir emeğin sonucu olarak karşımızda duruyor. Hem endekste kullanılan verilerin derlenmesi hem de uluslararası metodolojik yaklaşımın uyarlanması açısından önemli bir girişim. Bu bağlamda bu tür çalışmaların devamlılığının sağlanması için kurumların veri paylaşım politikalarını esnetmeleri ve açık veri ilkelerini benimsemeleri gerekiyor. Hazırladığımız endekste veri paylaşımında bulunan kurumlara teşekkür ediyoruz, ancak endeksin daha nitelikli hale gelmesi için ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşların özellikle mikro verilerini paylaşmaları gerekmektedir. Endeksin ana sonucu ise eşitlik açısından en iyi düzeyde olan ilçelerde bile özellikle politik katılım ve karar alma ile ekonomik yaşam ve kaynaklara erişim açısından eşitlikten uzak bir seyrin olduğunun ortaya çıkmasıdır. Bu nedenle bu çalışmanın iyiden kötüye bir Türkiye sıralaması olarak değil, her bir ilçenin skor değerlerinin kendi içinde değerlendirilmesi ile gerekli iyileştirmelerin yapılması noktasında, merkezi ve yerel idarelere ilham olacak bir doküman olarak ele alınmasını diliyoruz.”

Endeksin hazırlanmasında kullanılan metodoloji ve hesaplama

Endekse dahil edilen 27 göstergeden 15’i kurumlardan resmi yazıyla bilgi talep edilerek, göstergelerden 11’i hakkında bilgi edinilmek istenen kurumun resmi sitesinden elde edildi. Politik Katılım ve Karar Alma boyutundaki 6 göstergeye dair verilere ilgili ilçe belediyelerin internet sitelerinin taranması ve resmi yazışma ile talep edilmesiyle erişim sağlandı. Ekonomik hayat ve Kaynaklara Erişim boyutundaki 9 gösterge ise resmi kurumlardan talep edilerek endekse dahil edildi. Eğitim boyutundaki 5 göstergeden 4’ü TÜİK’in açık verilerinden alındı, 1 gösterge de bu verilerden türetildi.  Sağlık ve Spor boyutuna ait 7 göstergeden 1’i açık veriyken diğer göstergeler resmi kurumlardan talep sonucu elde edildi.  Her bir gösterge için veriler kadın/erkek oranına dönüştürülerek en yüksek skor 1 ve en düşük skor 0 olarak hesaplandı.

Yapılan çalışmaya göre toplumsal cinsiyet eşitsizlik aralığında azalmanın; Türkiye’nin batısında yaşandığı, kadınların güçlenmesinin Marmara, Ege, Akdeniz bölgelerinde artış kaydettiği, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde cinsiyet eşitliğinde ve kadınların güçlenmesinde iyileşme yaşanmadığı görülüyor.  

Çalışma kapsamında alınan verilere kolay ve hızlı ulaşılması amacıyla hazırlanan Toplumsal Cinsiyeti Eşitliği Endeksi’nin haritası da YANINAYIZ Derneğinin internet sitesinde kullanıcıların hizmetine sunuldu. Kullanıcılar haritada her il üzerine geldiğinde, o ilin cinsiyet eşitliği skorunu, diğer il ve ilçelerle karşılaştırmalı olarak görebilecek.